Huyền tích Miếu Xà

Theo dõi Báo Gia Lai trênGoogle News
(GLO)- Miếu Xà (thôn Thượng An 2, xã Song An, thị xã An Khê) thuộc Quần thể di tích quốc gia đặc biệt Tây Sơn Thượng đạo. Trải qua bao biến thiên lịch sử, ngôi miếu với nhiều truyền thuyết ly kỳ vẫn được người dân gìn giữ. Hàng năm, vào dịp lễ, Tết, người dân trong vùng tổ chức cúng tế cầu thần linh phù hộ cho cuộc sống bình an, ấm no, hạnh phúc.

Nhiều truyền thuyết ly kỳ

Giữa khoảnh đất rộng, Miếu Xà nằm nép mình dưới tàng cây cổ thụ. Bên trái ngôi miếu có tấm bia ghi: Miếu Xà thuộc Quần thể di tích Tây Sơn Thượng đạo, căn cứ địa buổi đầu của phong trào nông dân Tây Sơn (1771-1773); đây là nơi Nguyễn Nhạc đã chém rắn lấy máu tế cờ khi xuất quân xuống đồng bằng. Hơn 250 năm qua, người dân vùng Tây Sơn Thượng vẫn lưu truyền nhiều câu chuyện ly kỳ liên quan đến Miếu Xà, rắn thần.

Tương truyền, sau một thời gian chuẩn bị binh hùng, tướng mạnh ở Tây Sơn Thượng, năm Quý Tỵ (1773), 3 anh em nhà Tây Sơn (Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ) xuất quân tiến xuống đồng bằng. Đoàn quân đi đến đầu đèo Mang (đèo An Khê) thì có con rắn rất to lao từ cây ké xuống chắn ngang đường. Trong số tướng sĩ có người cho rằng đây là điềm xấu, đề nghị thu quân. Nguyễn Nhạc nhất quyết không lui mà tiến lên phía trước, rút gươm chém đầu rắn, lấy máu tế cờ. Xuống đồng bằng, nghĩa quân bao vây, đánh hạ thành Quy Nhơn. Sau chiến thắng này, Nguyễn Nhạc cho quân lính lập miếu thờ rắn thần ở đầu đèo Mang.

Trái với giai thoại chém rắn, trong dân gian còn lưu truyền rằng, năm 1773, Nguyễn Huệ chỉ huy đoàn quân từ Thượng đạo xuống Hạ đạo. Đến đầu đèo An Khê thì gặp cặp rắn mun nằm chặn giữa đường. Thấy vậy, Nguyễn Huệ liền xuống ngựa, chắp tay khấn. Lời khấn của ông vừa dứt, 2 con rắn ngóc đầu, trườn về phía trước. Đi được một đoạn, 1 con rắn bò vào bụi cây ven đường, lúc quay ra miệng ngậm 1 thanh long đao trao cho Nguyễn Huệ. Mỗi khi ra trận, Vua Quang Trung-Nguyễn Huệ thường dùng long đao đánh giặc, giành được nhiều chiến thắng lẫy lừng như Rạch Gầm-Xoài Mút, Ngọc Hồi-Đống Đa. Tưởng nhớ công ơn của rắn thần, nhà vua sai người xây dựng miếu thờ ở đầu đèo Mang.

Các thành viên trong Ban Quản lý Miếu Xà duy trì cúng tế thần linh theo nghi thức truyền thống, cầu cho muôn dân, xã tắc bình an, ấm no, hạnh phúc. Ảnh: An Phát

Các thành viên trong Ban Quản lý Miếu Xà duy trì cúng tế thần linh theo nghi thức truyền thống, cầu cho muôn dân, xã tắc bình an, ấm no, hạnh phúc. Ảnh: An Phát

Ông Võ Cơ-Trưởng ban Quản lý Miếu Xà-cho biết: Trong dân gian luôn song hành 2 giai thoại về sự xuất hiện của rắn thần trong lễ khởi binh của 3 anh em nhà Tây Sơn từ vùng núi Tây Sơn Thượng đạo xuống đồng bằng. Điểm chung của 2 câu chuyện là nhờ sự phù trợ của thần rắn, nghĩa quân Tây Sơn đánh trận nào thắng trận đó, giành nhiều chiến công lẫy lừng. Sau đó, cả 2 ông Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ đều sai người xây miếu thờ xà thần ở đầu đèo An Khê.

Theo ông Cơ, mấy trăm năm qua, việc duy trì, chăm sóc miếu thiêng đã cảm động thần linh, các đấng bề trên luôn phù hộ cho Nhân dân địa phương và người buôn bán đường xa được yên ổn, hanh thông mọi bề. Đồng thời, trừng trị những người có hành động bất kính, phá hoại miếu thờ. “Sau năm 1975, người dân thỉnh thoảng bắt gặp cặp rắn lui về miếu nằm phơi nắng. Gần miếu, có một người đàn ông ở nơi khác mới chuyển đến sinh sống. Một hôm, thấy cặp rắn bò vào miếu, người này đã bắn chết 1 con. Hôm sau, ông đột ngột bị sốt cao. Gia đình đã mua lễ vật đem đến miếu cầu xin rắn thần tha thứ. Thật trùng hợp, sau đó, ông này hết ốm. Tuy nhiên, không tin có thần thánh nên ông tiếp tục thả heo, nhốt gà trong miếu, làm vấy bẩn chốn linh thiêng. Ít lâu sau, ông ấy ốm nặng rồi qua đời”-ông Cơ trầm ngâm kể.

Từ nhỏ, bà Trần Thị Diệu (thôn Thượng An 3, xã Song An) đã được ông bà kể nhiều chuyện về nghĩa quân Tây Sơn, núi Ông Bình, Ông Nhạc, đèo Mang, Miếu Xà... Gần 90 tuổi nhưng bà Diệu còn rất minh mẫn. Khi nhắc đến Miếu Xà linh ứng, bà dẫn chứng ngay chuyện bà Sáu Khương. “Cách đây hơn 60 năm, dân trong vùng thường thấy bà Sáu Khương ở dưới Bình Định lên An Khê mua củi về bán cho các lò gạch. Mỗi lần đi qua Miếu Xà, bà Sáu Khương đều xuống xe, thành kính thắp hương cầu khấn. Từ đó, công việc làm ăn của bà gặp nhiều thuận lợi. Sau khi giàu có, bà Sáu Khương quay lại góp tiền bạc, tu sửa ngôi miếu. Tiếng lành đồn xa, những người buôn bán hễ đi ngang qua Miếu Xà đều dừng lại, đặt lễ, cầu bình an, may mắn”-bà Diệu thủ thỉ kể.

Bảo tồn và phát huy di tích

Cùng chúng tôi xuôi đèo An Khê, đến khu đất đối diện Trạm Kiểm dịch động vật Song An, ông Cơ bảo: Xưa kia, Miếu Xà dựng tại đây. Khi đó, miếu được làm bằng tranh tre nứa lá, xung quanh là rừng già. Năm 1957, người dân làm lễ xin xà thần cho phép di dời miếu về vị trí hiện nay nhằm thuận tiện việc trông nom, hương khói.

“Những năm kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, nhiều lần, Miếu Xà bị địch đốt phá. Nhưng sau đó, người dân liền dựng lại để có nơi thờ cúng xà thần. Vào ngày 20 tháng 2 và 20 tháng 8 âm lịch, dân trong vùng cùng Ban Quản lý miếu tổ chức cúng Quý Xuân, Quý Thu theo nghi thức truyền thống; hàng tháng, cúng rằm, mùng 1 cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, đời sống người dân ấm no, kinh tế-xã hội của địa phương ngày càng phát triển”-Trưởng ban Quản lý Miếu Xà chia sẻ.

Miếu Xà (thôn Thượng An 2, xã Song An, thị xã An Khê) thuộc Quần thể di tích quốc gia đặc biệt Tây Sơn Thượng đạo với nhiều truyền thuyết ly kỳ. Ảnh: An Phát

Miếu Xà (thôn Thượng An 2, xã Song An, thị xã An Khê) thuộc Quần thể di tích quốc gia đặc biệt Tây Sơn Thượng đạo với nhiều truyền thuyết ly kỳ. Ảnh: An Phát

Những năm qua, người dân luôn nỗ lực gìn giữ, đóng góp công sức, bảo vệ di tích; chính quyền địa phương quan tâm đầu tư tôn tạo để Miếu Xà khang trang hơn. Năm 2019, thị xã An Khê đã đầu tư 1,5 tỷ đồng để sửa chữa, tôn tạo cảnh quan, san lấp, mở rộng khuôn viên miếu gần 2.000 m2. Năm 2022, thị xã hỗ trợ Ban Quản lý Miếu Xà 12 triệu đồng để mua lễ vật cúng kính thần linh. Ông Đặng Ngọc Mai-thành viên Ban Quản lý Miếu Xà-chia sẻ: “Trước đây, tôi trông coi, nhang đèn tại An Khê đình. Năm 1999, gia đình chuyển xuống Song An sinh sống, tôi tiếp tục tự nguyện nhận trông nom, hương khói tại Miếu Xà cho đến nay. Ban Quản lý miếu có 15 thành viên làm nhiệm vụ bảo vệ di tích và tổ chức các hoạt động cúng tế. Hàng ngày, các thành viên luân phiên trực, tiếp đón người dân, khách du lịch. Mỗi năm, Miếu Xà đón hàng ngàn lượt người dân, khách thập phương đến thắp hương, tham quan, nghiên cứu”.

Đầu năm 2022, Quần thể di tích Tây Sơn Thượng đạo được Thủ tướng Chính phủ công nhận xếp hạng là Di tích quốc gia đặc biệt. Đây là niềm vinh dự, tự hào của các địa phương khu vực phía Đông tỉnh nói chung và cán bộ, người dân thị xã An Khê nói riêng. Ông Khưu Doãn Huân-Chủ tịch UBND xã Song An-chia sẻ: Chính quyền và Nhân dân xã Song An rất tự hào trên địa bàn có Hòn Bình (núi Ông Bình), Hòn Nhạc (núi Ông Nhạc), Hòn Tào, Gò Kho, Xóm Ké, Cây Ké, Cây Cầy và Miếu Xà thuộc Quần thể di tích Tây Sơn Thượng đạo. Những năm qua, xã vận động người dân gìn giữ, chung tay bảo vệ các di tích; tuyên truyền, giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống lịch sử dựng nước và giữ nước của ông cha; lan tỏa niềm vinh dự tự hào, truyền thống đạo lý uống nước nhớ nguồn trong cộng đồng.

“Tại Miếu Xà, từ trước đến nay, người dân luôn gìn giữ, duy trì thờ cúng thần linh theo nghi thức truyền thống. Ngôi miếu cũng nhận được sự quan tâm đầu tư của thị xã nhằm đáp ứng nhu cầu đời sống tâm linh của người dân. Thời gian tới, chúng tôi tiếp tục tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân gắn trách nhiệm gìn giữ với phát huy giá trị các di tích để phát triển du lịch, góp phần thúc đẩy kinh tế của địa phương”-ông Huân thông tin.

Có thể bạn quan tâm

Ngắm loạt tranh Tây Nguyên của danh họa Việt Nam

Ngắm loạt tranh Tây Nguyên của danh họa Việt Nam

(GLO)- Lần đầu tiên, hơn 60 tác phẩm về Tây Nguyên do Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam lưu giữ đã được giới thiệu rộng rãi đến công chúng Phố núi Pleiku, trong đó có tranh của nhiều danh họa mà tên tuổi đã ghi đậm dấu ấn trong nền mỹ thuật hiện đại.

Minh họa: HUYỀN TRANG

Bài học đầu tiên

(GLO)- Buổi sáng hôm ấy, mẹ nắm tay đưa tôi đến trường lần đầu tiên. Ngôi trường làng nhỏ bé, nằm giữa những tán cây xanh rợp bóng mát. Không gian thoang thoảng mùi thơm của những đóa hoa bên đường.

Tiết mục hát dân ca của em Đinh Doanh và đoàn nghệ nhân xã Pờ Tó trong chương trình “Cồng chiêng cuối tuần-Thưởng thức và trải nghiệm” tại huyện Ia Pa. Ảnh: V.C

Cồng chiêng cuối tuần trở lại Ia Pa

(GLO)- Tối 17-11, chương trình “Cồng chiêng cuối tuần-Thưởng thức và trải nghiệm” tiếp tục được tổ chức tại huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai. Chương trình mang đến nhiều tiết mục đặc sắc làm nức lòng người dân và du khách.

Khơi dậy ý thức bảo tồn văn hóa dân tộc cho thiếu nhi Gia Lai

Khơi dậy ý thức bảo tồn văn hóa dân tộc cho thiếu nhi Gia Lai

(GLO)- Để học sinh thể hiện sự hiểu biết về văn hóa dân tộc, tổ chức Đoàn-Đội các cấp của tỉnh Gia Lai triển khai hoạt động vẽ tranh, trình diễn trang phục truyền thống…Các hoạt động góp phần khơi dậy ý thức bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp của dân tộc.

Các em học sinh trải nghiệm đan gùi với nghệ nhân làng Ngơm Thung, xã Ia Pết, huyện Đak Đoa. Ảnh: L.N

Sức sống di sản

(GLO)- Tham gia một sự kiện quy mô song các nghệ nhân gần như không trình diễn mà như đang trong buổi sinh hoạt văn hóa vẫn thường diễn ra tại buôn làng; khách tham quan cũng được hòa mình vào những trải nghiệm không thể thú vị hơn tại Ngày hội Di sản văn hóa năm 2024.

Dặm dài năm tháng

Dặm dài năm tháng

(GLO)- Tôi ngang qua trường cũ trong một ngày vòm trời xám đục trong bàng bạc hơi sương. Cảnh vật đã không còn như xưa nữa. Chỉ có cây bàng nơi góc sân trường run run giơ những chiếc lá ối đỏ phơ phất vẫy trong gió lạnh.

Chuyện một “công trình sư” Bahnar

Chuyện một “công trình sư” Bahnar

(GLO)- Sau khi hoàn tất việc cắt lúa, ông Chánh thư thái ngồi trò chuyện cùng chúng tôi bên ghè rượu. Phẩm chất nghệ sĩ của người nông dân với tư cách “công trình sư” một loạt công trình, mô hình ghi dấu bản sắc văn hóa tại Quảng trường Đại Đoàn Kết (TP. Pleiku) hiện diện trước mặt chúng tôi.

Ký ức của ba

Ký ức của ba

Bảng khám bệnh điện tử hiển thị con số 106, tôi ngó quanh quất tìm ba tôi. Ông già lại đi lung tung đâu đó. Tôi hớt hải chạy quanh sảnh bệnh viện: “Kia rồi”, chiếc áo kaki màu xanh bộ đội.

Thơ Hà Hoài Phương: Những ngôi sao xanh

Thơ Hà Hoài Phương: Những ngôi sao xanh

(GLO)- Hình ảnh "những ngôi sao xanh" trong thơ Hà Hoài Phương tượng trưng cho ánh sáng hy vọng không bao giờ tắt, dẫu rằng có bao nhiêu khó khăn, thử thách hay bóng tối bao phủ. Những ngôi sao ấy là niềm tin, sức mạnh tinh thần giúp con người vượt qua mọi gian truân cuộc sống...

Những món đồ cũ

Những món đồ cũ

(GLO)- Mỗi lần sắp xếp lại đồ đạc trong nhà, tôi thường tần ngần ngắm nhìn những món đồ cũ. Những đồ vật vốn vô tri, nhưng khi gắn với cuộc sống con người thì chúng trở nên có hồn và có thể gợi lại những câu chuyện, kỷ niệm khó quên.

Tiến sĩ Lưu Hồng Sơn bên một bức tranh của họa sĩ Xu Man tại Bảo tàng tỉnh. Ảnh: P.D

Tranh Xu Man: Di sản tìm về

(GLO)- Từ chỗ chỉ sở hữu số lượng tác phẩm rất ít ỏi của họa sĩ Xu Man, hiện nay, Bảo tàng tỉnh Gia Lai đang có một bộ sưu tập dày dặn với tổng cộng 52 bức của người họa sĩ tài danh, nhiều nhất trong hệ thống bảo tàng cả nước.

Mùa nấm mối

Mùa nấm mối

(GLO)- Đã 3 mùa mưa qua, khu vườn nhà tôi đều xuất hiện nấm mối. Những búp nấm nhú lên mặt lá ủ sau một thời gian dài ủ meo mầm, khi gặp cơn mưa đầu mùa rồi nắng lên vài hôm, có cơn mưa tiếp theo là những tai nấm mối thân trắng, núm đầu dù màu xám đội lên từng khóm.

Dã quỳ trong sương đêm

Dã quỳ trong sương đêm

(GLO)- Dã quỳ là biểu tượng của sức sống mãnh liệt, kiêu hãnh. Khi gợi nhắc sắc hoa màu nhớ, người ta thường nghĩ đến màu vàng rực rỡ trong nắng ban mai, trong buổi bình minh hé giấc hay rực ấm lúc chiều tà.

Hình dung

Thơ Nguyễn Ngọc Hưng: Hình dung

(GLO)- Bài thơ "Hình dung" của Nguyễn Ngọc Hưng là một tác phẩm đẹp, đậm chất mộng mơ và lãng mạn. Nó thể hiện một tình yêu vĩnh cửu, dường như không thể chạm vào, nhưng vẫn mãnh liệt và đầy khắc khoải...

Thương hoài bếp lửa

Thương hoài bếp lửa

(GLO)- Ở quê, mẹ tôi vẫn dùng bếp củi. Mỗi lần về quê, tôi rất thích ngồi bên bếp lửa ấy, thi thoảng lại dụi đầu vào vai mẹ. Ngọn lửa tí tách reo vui gọi về trong tôi biết bao kỷ niệm ấu thơ.