Nhiều lắm những câu thơ hay viết về loài hoa thanh khiết nhưng có sức sống bền bỉ này, song ấn tượng nhất với tôi vẫn là hai câu: “Thập tải luân giao cầu cổ kiếm/Nhất sinh đê thủ bái mai hoa” (Mười năm lặn lội tìm kiếm cổ/Một đời chỉ biết lạy hoa mai). Sự kiêu hùng của bậc trượng phu, cái cốt cách thanh nhã của người quân tử là điều mà người xưa hướng đến. Hoa mai là hình ảnh tượng trưng cho họ, chỉ có cốt cách đó mới làm người ta phục lụy.
Nhà ở cạnh làng mai nên tôi đã quen với hình ảnh tấp nập những ngày cuối năm. Xe tập kết bán mua hoa mai theo các ngả đường xuôi Nam ngược Bắc chộn rộn. Nhiều năm xa quê, ở trọ thị thành nhưng hình ảnh về cây mai như còn ở mãi trong tôi. Khi những cánh mai đầu tiên bung nở trong nắng xuân, người ta hân hoan đón chào một mùa mới.
Mai vàng, vì lẽ đó nên bao đời nay còn được xem là biểu tượng của sự khởi đầu, của niềm vui và phúc lộc, của hạnh ngộ muôn nẻo quê nhà. Khi mùa xuân vừa chạm ngõ, chẳng hẹn mà gặp, những búp mai cứ thế đồng loạt khai hoa, vàng rực góc vườn. Thế nhưng đâu đó vẫn có những bông mai nở muộn, lặng lẽ khoe sắc khi xuân đã bước sang một chặng đường khác...
Tôi có một chậu mai được người bạn đặc biệt tặng vào dịp cuối năm. Anh ấy là một bệnh nhân bị ung thư giai đoạn cuối. Khi trao tặng tôi chậu mai này, anh đã cười sảng khoái và nói rằng: “Chậu này hoa muộn, cuối Giêng mới bắt đầu nở đấy. Ngắm hoa muộn cũng hay. Em hãy chăm nó như nuôi một lời hẹn muộn, với xuân”. Lời nói ấy khiến tôi suy ngẫm rất nhiều.
Cuộc đời anh là một chặng đường đầy thử thách nhưng anh vẫn luôn giữ vững niềm đam mê với những gốc mai. Anh sắc sảo, tài hoa. Viết báo, làm thơ, nuôi chim, nuôi cá... Đụng vào món gì anh cũng dễ dàng thành bậc thầy. Rồi ngẫu hứng thế nào, anh lại trồng mai, trở thành nghệ nhân hàng đầu của tỉnh về mai bonsai, tạo cho mình một thương hiệu không pha lẫn với hình ảnh, như một “Hoàng lão tà” trong tiểu thuyết võ hiệp Kim Dung, trú trong một thung lũng vắng người, chỉ để... trồng mai mà vang danh tứ xứ.
Bị K giai đoạn cuối nhưng anh vẫn luôn giữ trong mình niềm lạc quan, tin yêu. Anh bảo tôi: Em biết vì sao có câu “60 năm cuộc đời không?”. Tôi nghĩ ngợi xa xôi thì anh tiếp lời: “Có nhiều cách lý giải, nhưng anh đang muốn nói đến “lục thập hoa giáp”. Bởi vậy, sống qua 60 là lãi rồi. Giờ thêm ngày nào là lãi ngày đó”. Có lẽ vậy nên trong hoàn cảnh nào, anh vẫn giữ một niềm lạc quan, rắn rỏi. Chậu mai nở muộn này cũng đôi phần giống anh, kiên cường, thuần tự nhiên, nhẹ nhàng đón nhận mọi thứ và lan tỏa những điều tích cực với những người thân thương quanh mình.
Đã nhiều lần, nhìn anh chăm chút tỉ mỉ từng gốc mai, tôi chợt nhớ ba mình ở quê. Ba tôi năm nay đã 86 tuổi. Những ngày xa vắng con cái, ông bầu bạn cùng mai, xem mỗi gốc mai như một người bạn lâu năm mà trân trọng, nâng niu. Tôi nhớ những buổi chiều xuống chậm, ba ngồi lặng lẽ bên gốc mai già, đôi mắt tư lự xa xăm như đang hồi tưởng những mùa xuân đã qua, như nhớ tiếng cười ríu ran của lũ chúng tôi ngày còn thơ bé.
Chính ba đã rủ tôi xem mai khi đêm về tĩnh lặng. Khi ấy, dưới ánh đèn đêm, sắc vàng láng nghệ hắt lên từng cánh hoa mai như những ngọn nến, khiến lòng người trở nên vừa bình yên, vừa cảm giác yêu thích. Mỗi lần nhìn ngắm chậu mai trong đêm, tôi cảm nhận được một vẻ đẹp khác-trầm mặc, sâu lắng nhưng vẫn tràn đầy sức sống.
Cuộc sống đôi khi cũng vậy, một sự “nở muộn” lại chính là cơ hội để người ta tận hưởng trọn vẹn hơn những gì thuộc về mình. Những bông mai nở muộn như gợi cho tôi về hành trình riêng mỗi người, mà ở đó, họ có một thời điểm riêng để tỏa sáng. Quan trọng nhất là ta không bao giờ từ bỏ niềm tin vào bản thân, không bao giờ ngừng cố gắng để một ngày nào đó, dù muộn, vẫn có thể rực rỡ giữa đời.
Những ngày cuối tháng Giêng, tôi quyết định mang chậu mai đang bung búp từ phố thị về quê nhà. Khi vừa đặt chậu mai trước sân, ba tôi cười giòn, đôi mắt ánh lên niềm vui giản dị. Ông chậm rãi ngồi xuống bên chậu mai, ngắm nghía từng chiếc nụ đầy sức sống. Dưới nắng xuân, những cánh mai vàng như sáng rực hơn, phản chiếu niềm hạnh phúc lặng lẽ trong ánh mắt người cha già, hội ngộ một niềm xuân.
