Hàng rào sắt "bao vây" nhà rông

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Nhà rông truyền thống ở các làng của xã Hà Tây (huyện Chư Pah) được xem là báu vật theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Vùng đất này cũng là “đích ngắm” cho loại hình du lịch cộng đồng, trải nghiệm văn hóa bản địa, được nhiều doanh nghiệp lữ hành đánh giá cao trong các chuyến khảo sát. Tuy nhiên, việc làm hàng rào sắt và bê tông hóa một số hạng mục xung quanh đang làm phá vỡ không gian truyền thống của nhà rông, gây không ít tiếc nuối cho người dân bản địa, những người yêu mến văn hóa Tây Nguyên lẫn ngành du lịch.
“ĐÓNG KHUNG” KIẾN TRÚC MỞ
Ông Trần Anh Hào-Phó Chủ tịch UBND xã Hà Tây-cho biết: Từ nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, năm 2019, xã đã phân khai cho 9 làng, mỗi làng 142 triệu đồng làm cổng, hàng rào sắt, sân bóng chuyền, nhà vệ sinh ở khu vực nhà rông. Theo ông Hào, nguồn vốn do Nhà nước cấp nhưng việc đăng ký các hạng mục do địa phương đề xuất. Đây là chủ trương hoàn toàn đúng đắn để khuyến khích, hỗ trợ người dân xây dựng nông thôn mới. Nhưng theo quan sát của P.V, hàng rào bê tông cốt thép bao quanh những nhà rông truyền thống ở Hà Tây rất lạc lõng so với tổng thể cảnh quan xung quanh, thiếu sự hài hòa giữa không gian truyền thống với kiến trúc, cảnh quan. Chưa kể với số vốn được cấp như nhau, một số nhà rông có không gian rộng thì hàng rào chỉ đủ bao quanh một phần, phần còn lại trống trơn, rất nửa vời. Lớn lên dưới mái nhà chung của làng, chị Khah (làng Kon Băh) bày tỏ quan điểm: “Mình thấy làm hàng rào sắt quanh nhà rông truyền thống không phù hợp một chút nào”. 
Không gian mở của nhà rông làng Kon Sơ Lal trước khi bị “bao vây” bởi hàng rào sắt. Ảnh: NGUYỄN LINH VINH QUỐC
Không gian mở của nhà rông làng Kon Sơ Lal trước khi bị “bao vây” bởi hàng rào sắt. Ảnh: NGUYỄN LINH VINH QUỐC
Nhà rông làng Kon Mah là một ví dụ. Hơn 20 năm qua, ngôi nhà rông vẫn giữ được vẻ đẹp thuần khiết, hài hòa từ kiến trúc đến không gian, mái lợp tranh, sừng sững giữa một bên là đường liên xã, một bên là dòng suối Tơ Pơng. Sự bình dị, mộc mạc của nhà rông gắn với khung cảnh tự nhiên đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều nghệ sĩ nhiếp ảnh, các nhà báo, du khách khi đến với vùng đất này. Sau khi được đầu tư xây dựng một số hạng mục, phía sau ngôi nhà rông xuất hiện một sân bóng chuyền nền xi măng, nhà vệ sinh và chỉ một đoạn ngắn tường rào sắt được dựng lên! Còn nhà rông làng Kon Sơ Lal đã có sẵn sân bóng chuyền từ khi làng làm nhà rông nên toàn bộ kinh phí được sử dụng làm hàng rào sắt, hệ thống nhà vệ sinh, nước sạch. Mới đây, khi về xã Hà Tây, Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Nguyễn Linh Vinh Quốc đã bày tỏ sự thất vọng bởi tuyệt tác kiến trúc nhà rông này như bị “đóng khung” vào hàng rào sắt. Anh không khỏi tiếc nuối: “Nhà rông ở Hà Tây từ trước tới nay luôn ở một không gian mở, rất hài hòa với xung quanh. Nó cứ uy nghi ở đấy, mọi sinh hoạt cộng đồng vẫn diễn ra ở đấy, nhưng cái hàng rào đã làm hỏng toàn bộ kiến trúc và không gian xung quanh”.
MẤT NHIỀU HƠN ĐƯỢC
Được về cơ sở hạ tầng nhưng mất đi cảnh quan, kiến trúc truyền thống. Đây là điều gây tiếc nuối nhất cho những nhà rông ở Hà Tây. Nếu vì lý do gìn giữ nhà rông thì yếu tố này không đúng với tập tục, lối sống của bà con Bahnar nơi đây. Gìn giữ nhà rông cần dựa trên ý muốn của cộng đồng và càng cần được tôn trọng bản sắc văn hóa. Già làng Ngươm (làng Kon Mah) cho biết: “Nhà rông làng mình làm đã hơn 20 năm, từ trước tới nay dù không có hàng rào nhưng luôn được bảo vệ, bao nhiêu năm nay vẫn thế”. Về nếp sống, sinh hoạt văn hóa gắn với nhà rông, ông Bien-Phó Chủ tịch HĐND xã-cho biết: “Từ xưa đến nay, người Bahnar đã quen với việc chỉ cần nghe tiếng kẻng báo tin là khắp mọi hướng đổ về tụ họp đông đủ ở nhà rông, không có hàng rào, cổng sắt nào ngăn cách không gian sinh hoạt chung này của cộng đồng. Việc làm hàng rào sắt bao quanh đã phá vỡ không gian sinh hoạt truyền thống xa xưa”.
Hàng rào, cổng sắt bao quanh nhà rông làng Kon Sơ Lal. Ảnh: H.N
Hàng rào, cổng sắt bao quanh nhà rông làng Kon Sơ Lal. Ảnh: H.N
Từng có thời gian công tác ở Tây Nguyên, anh Nguyễn Tiến Thành-phóng viên ảnh tại TP. Hồ Chí Minh cho rằng, những nhà rông truyền thống ở Hà Tây là “của hiếm”, nhiều vùng không còn giữ được những giá trị kiến trúc như vậy. Vì thế, khi xem những ảnh hàng rào sắt bao quanh nhà rông ở vùng đất đậm đặc giá trị văn hóa bản địa này, anh đã không khỏi ngỡ ngàng, tiếc nuối. “Tôi đã mất vài phút để định hình mình đang xem gì. Tôi mở lại hình ảnh từng chụp Hà Tây từ năm 2013. Tôi nhớ lần đầu bắt gặp những nhà rông ở vùng đất này một cách rất tình cờ. Không gian rất mở, không có bức tường nào cả; xung quanh là những bãi cỏ, cây xanh hoặc nhà rông nằm ở vị trí trung tâm làng, giữa những nhà dân khác, rất hài hòa, rất tự nhiên. Tôi nghĩ nhà rông mang tính cố kết cộng đồng và ở đó mọi người có ý thức, trách nhiệm với “mái nhà chung” rất cao nên không cần một bức tường rào ngăn cách. Làm vậy không khác nào “trói” nhà rông, hơn nữa biến nó thành một “bảo tàng khép kín”, ai muốn xem, muốn tới thì phải mở cửa, phải “đột nhập”... Nhà rông ở Hà Tây không phải như vậy, hãy để nó là nơi ai cũng có thể tới và ai trong cộng đồng cũng đều ra sức bảo vệ. Nó là hồn cốt của làng, là gương mặt của cộng đồng nơi đó”.
Để phát triển có khi phải đánh đổi giữa được và mất, nhưng nếu phải đánh đổi các giá trị văn hóa cốt lõi của một vùng đất thì phải chăng là mất mát quá lớn? Những người làm du lịch cảm thấy thế nào khi chứng kiến khung cảnh này? Nếu du lịch cộng đồng chú trọng khai thác các giá trị của văn hóa bản địa, cảnh quan thiên nhiên hài hòa, sự nguyên sơ, mộc mạc để đáp ứng thị hiếu của du khách thì rõ ràng, các giá trị ấy đang biến đổi rất mạnh mẽ theo hướng mất dần đi ở vùng đất Hà Tây, trước nhất ở “trái tim của làng”. Tỉnh Kon Tum cũng từng phải khắc phục hậu quả của cách làm tương tự khi áp đặt lên các giá trị văn hóa bản địa. Trước sự phản ứng gay gắt của các nhà nghiên cứu văn hóa, của khách du lịch và chính người dân, chính quyền đã phải cho tháo dỡ toàn bộ hàng rào bê tông cốt thép quanh nhà rông ở Làng văn hóa du lịch Kon Pring (xã Đak Long, huyện Kon Plông). Làng văn hóa du lịch Kon Ktu (phường Thắng Lợi, TP. Kon Tum) cũng đứng trước sự phản ứng mạnh mẽ của cộng đồng bởi sự bê tông hóa ngôi làng diễn ra mạnh mẽ khi được một ngân hàng lớn đầu tư. Có người gọi đó là “cái chết của một ngôi làng” từng có vị trí và kiến trúc đẹp bậc nhất khu vực Bắc Tây Nguyên.
Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Vân-nguyên Giám đốc Bảo tàng tỉnh: “Nhà rông là ngôi nhà chung của cộng đồng. Đó vốn là một không gian mở để đón dân làng và du khách đến từ mọi hướng. Việc xây hàng rào, nhất là hàng rào sắt như thế này không chỉ tốn kém mà còn gây phản cảm, phá vỡ không gian truyền thống của nhà rông Bahnar. Nó khiến những người yêu văn hóa Tây Nguyên cảm thấy đau lòng, bởi ở thời điểm hiện tại, Hà Tây là khu vực hiếm hoi còn lại những ngôi nhà rông đẹp, là điển hình của nhà rông truyền thống Tây Nguyên”.
HOÀNG NGỌC

Có thể bạn quan tâm

Chuyện cổ tích của buôn làng

Chuyện cổ tích của buôn làng

(GLO)- Ở làng Tươl Ktu (xã Đak Đoa), khi nhắc đến vợ chồng bác sĩ Nay Blum - H’Nơn, người dân nơi đây luôn kể về họ như kể lại những câu chuyện cổ tích. Với họ, đôi vợ chồng bác sĩ ấy là quà của Yang tặng cho làng Tươh Ktu.

Chiêu trò “việc nhẹ, lương cao”: Vỏ bọc tội phạm mua bán người - Kỳ cuối: Cùng ngăn chặn tội ác

Chiêu trò “việc nhẹ, lương cao”: Vỏ bọc tội phạm mua bán người - Kỳ cuối: Cùng ngăn chặn tội ác

(GLO)- Các cơ quan chức năng, nhất là ngành Công an, chính quyền địa phương là lực lượng chủ công trong phòng, chống mua bán người. Tuy nhiên, toàn xã hội cũng phải cùng vào cuộc và quan trọng nhất là mỗi cá nhân phải chủ động bảo vệ mình bằng cách nâng cao nhận thức, hiểu biết pháp luật.

Dư vang Plei Me

Dư vang Plei Me

(GLO)- 60 năm đã trôi qua kể từ chiến thắng Plei Me lịch sử (tháng 11-1965), nhưng dư vang của trận đầu thắng Mỹ trên chiến trường Tây Nguyên vẫn còn vẹn nguyên trong ký ức của những cựu binh già. 

Một góc trung tâm xã Kon Chiêng.

Đánh thức Kon Chiêng

(GLO)- Từ quốc lộ 19 rẽ vào tỉnh lộ 666 khoảng 40 km thì đến xã Kon Chiêng. Hai bên đường là những triền mía xanh mát, thấp thoáng những mái nhà sàn trong không gian xanh thẳm của núi rừng, gợi về một Kon Chiêng đang vươn mình đổi thay.

Sống chậm với đĩa than trong thời đại số - Kỳ 1: Sự hồi sinh của dòng đĩa Vinyl

Sống chậm với đĩa than trong thời đại số - Kỳ 1: Sự hồi sinh của dòng đĩa Vinyl

Trong thời đại mà một thiết bị đeo tay có thể chứa đến 60 triệu bài hát, việc lựa chọn nghe nhạc từ một chiếc đĩa than tưởng như là lỗi thời. Nhưng thực tế, đó lại là biểu hiện của một xu thế tìm lại sự nguyên bản, chậm rãi và thật lòng trong trải nghiệm thưởng thức.

Sợi tơ mong manh kết nối trăm năm

Sợi tơ mong manh kết nối trăm năm

Khi nói đến sưu tầm đồ cổ ở Việt Nam, người ta thường nghe tới đồ gốm, sành sứ, hay đồ gỗ… chứ ít ai biết đến những món đồ vải mà qua đó thể hiện tay nghề thêu huy hoàng, vang danh thế giới của người Việt hàng trăm năm trước.

Tiến sĩ Nguyễn Minh Kỳ lọt Top 2% nhà khoa học ảnh hưởng nhất thế giới năm 2025.

Tiến sĩ Nguyễn Minh Kỳ và hành trình vào top 2% nhà khoa học ảnh hưởng nhất thế giới

(GLO)- Với nghiên cứu về ô nhiễm vi nhựa và công nghệ xử lý nước thải, Tiến sĩ Nguyễn Minh Kỳ (SN 1985, Phân hiệu Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh tại Gia Lai) được Đại học Stanford (Mỹ) và Nhà xuất bản Elsevier vinh danh trong top 2% nhà khoa học ảnh hưởng nhất thế giới năm 2025.

Sê San: Sông kể chuyện đời…

Sê San: Sông kể chuyện đời…

(GLO)- Dòng Sê San miệt mài chở nặng phù sa; sóng nước bồng bềnh không chỉ kể câu chuyện mưu sinh, bảo vệ phên giậu, mà còn gợi mở tương lai phát triển bền vững, góp phần khẳng định vị thế của vùng biên trong hành trình dựng xây quê hương, đất nước.

Chiếc nỏ của người lính trận Ia Drăng

Chiếc nỏ của người lính trận Ia Drăng

(GLO)- Mang ra chiếc nỏ được cất giữ hơn 30 năm, ông Siu Long (làng Gòong, xã Ia Púch, tỉnh Gia Lai)-nhân chứng trong trận đánh thung lũng Ia Drăng 60 năm trước chậm rãi nói: “Tôi muốn tặng món quà Tây Nguyên này cho một người bạn đến từ nước Mỹ”.

null