Cúng ông Công, ông Táo: Nét đẹp văn hóa của người Việt

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Trong tín ngưỡng đa thần của người Việt, thần còn gắn liền với nơi ăn, nơi ở của con người, có ông Công, ông Táo trông coi mọi việc trong nhà, nơi gian bếp. Hàng năm, đến ngày 23 tháng Chạp, 2 vị thần này cưỡi cá chép về trời, trình báo Ngọc Hoàng mọi sinh hoạt của gia đình gia chủ. Qua đó, Ngọc Hoàng ban thưởng, xử phạt tùy theo mức độ hành vi đến con người nơi trần gian.

Ông Táo còn có tên là ông Ba Râu, định danh do cấu tạo sự vật thực hiện chức năng làm bệ đỡ vật dụng nấu nướng mà thành. Dù ông Táo đơn giản được kê làm từ 3 cục đất nung, đất sét hay đã qua nhào nặn, tạo hình từ đất; rèn đúc từ kim loại thì khi đưa vào sử dụng đều được nâng lên bậc thần, nâng niu và kính trọng.

1. Trong đời sống của cư dân Việt, Tết rộn lên từ những ngày trước lễ cúng đưa ông Công, ông Táo về trời. Đó là những ngày mọi gia đình mua, chọn gạo nếp, vừng và các loại đậu về vo sạch, phơi khô chuẩn bị làm ra các loại bánh. Riêng gạo nếp được rang nhẹ qua lửa đến khi chín đều rồi dùng đến chiếc cối đá của gia đình, hàng xóm hay nhờ đến cơ sở xay bột khô nghiền bột mịn. Chính sự chuẩn bị có phần công phu ấy cùng với tiết xuân bất chợt mưa rây, gió bấc, khí trời se lạnh, nắng vàng hanh cùng tâm trạng háo hức của trẻ con, Tết đến thật gần.

  Minh họa: Huyền Trang
Minh họa: Huyền Trang



Trong ký ức tuổi thơ tôi, những lần được theo mẹ đi chợ quê sắm sanh đôi dép, bộ quần áo mới hay chỉ cắt đầu tóc để đón Tết luôn là khoảng thời gian vui nhất, mừng nhất. Phiên chợ giáp Tết, người đi chợ đông đúc, nhộn nhịp; các sạp hàng san sát nhau, bày bán hàng Tết vừa phong phú, đa dạng, lại đẹp mắt. Từ đầu lối dẫn vào chợ, cảnh bán, mua diễn ra tưng bừng, náo nhiệt. Trung tâm chợ, hàng áo quần, giày dép sặc sỡ sắc màu, đủ mọi kích cỡ chiếm không gian lớn, gây ấn tượng mạnh mẽ. Hồi hộp làm sao khi được ướm chân thử đôi dép đi vừa, mặc vào cởi ra bộ quần áo sực thơm mùi vải mới!

Hấp dẫn nhất là gian hàng bánh mứt. Đây là món ngon đặc trưng của Tết, thường thì chỉ có đến Tết, lũ trẻ chúng tôi mới được thưởng thức. Vậy nên, hương mứt mới thơm làm sao, màu mứt mới quyện sắc và mời gọi làm sao; chưa kể bên tai còn vang lên lời chào mời đon đả, nụ cười thân thiện dễ thương của các bà, các chị. Lối ven chợ, các cụ già bày trên mẹt tre những bộ áo y, vàng mã; mớ lá trầu, ít quả cau tươi, trầu têm miếng làm lễ vật cúng tiễn ông Công, ông Táo. Chợ Tết còn rộn lên những âm thanh mời chào to, rõ, rất chuyên nghiệp của những người đàn ông bán các mặt hàng cho con trẻ, chủ yếu là đồ chơi.

Giữa đêm 22 tháng Chạp, cha tôi trong bộ trang phục áo dài đen, đầu đội khăn đóng trang nghiêm dâng lên trang thờ ông Công, ông Táo vật phẩm gồm hàng mã áo y, trầu tươi, cau miếng cùng khay bánh ngọt, đĩa xôi nặn hình đôi con cá chép mà mẹ vừa làm xong. Cha kính cẩn thắp hương, lầm rầm khấn vái. Gian thờ lung linh ngọn nến, ngan ngát trầm hương, dáng cha mờ tỏ trang nghiêm vô cùng.

2. Đón Tết, thưởng xuân vào những ngày cuối Chạp có sức hấp dẫn riêng bởi vẻ thảnh thơi riêng mình và sự lắng đọng của không gian lẫn thời gian. Trước ngày cúng đưa ông Công, ông Táo, khắp các chợ lớn bé ở Pleiku, cả những ngã tư đường thuộc trung tâm thành phố ngoài các mặt hàng phổ biến, người ta bày bán cá chép đủ màu lững lờ bơi trong chậu hay treo cặp đôi, cặp ba trong những chiếc túi bóng căng mọng nước. Người đi chợ thường chọn lấy vài con cá thật khỏe mạnh; bộ áo y, vàng mã; vài lá trầu không, mấy miếng cau để cúng tiễn. Đến nghi thức hóa vàng, trong lúc chờ lửa cháy, tro tàn, gia chủ chắp tay vái khắp 4 phương 8 hướng, khấn nguyện. Nghi thức phóng sinh cá cũng góp phần làm nên nét sinh động. Ở các ao hồ lớn bé, nhiều nhất vẫn là hồ Diên Hồng, bằng nhiều nghi thức khác nhau người ta “tiễn” cá chép về trời.

Thời gian này, hầu hết các gia đình cũng làm lễ cúng tất niên. Đẹp nhất là hình ảnh những bậc cao niên trang phục áo dài, đầu đội khăn xếp đen, quần lĩnh trắng, nét mặt thành kính tay cầm 3 nén nhang cháy đỏ đứng trước nhà xá 4 phương, lâm râm khấn nguyện. Trước hình ảnh ấy, tôi nhớ cha đến nghẹn lòng! Cõi xa kia, cha cùng về đón Tết, tôi tin.

 

NGUYỄN ĐÌNH PHÊ

Có thể bạn quan tâm

Bữa cơm cộng cảm

Bữa cơm cộng cảm

(GLO)- Bữa cơm cộng cảm thể hiện sự cảm thông của người Jrai trước biến cố xảy ra trong một gia đình nào đó. Điều đó xác nhận mối liên hệ giữa các thành viên cùng với sự thống nhất ý chí của cộng đồng.
Cấp phép khai quật khảo cổ tại di tích An Phú

Cấp phép khai quật khảo cổ tại di tích An Phú

(GLO)- Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch vừa ban hành Quyết định số 580/QĐ-BVHTTDL cho phép Bảo tàng tỉnh Gia Lai phối hợp với Trung tâm Khảo cổ học (Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ) thăm dò, khai quật khảo cổ tại di tích An Phú (thôn 4, xã An Phú, TP. Pleiku).

Nối dài hành trình của tà áo dài

Nối dài hành trình của tà áo dài

(GLO)- Chương trình “Tặng áo dài-Trao yêu thương” do Hội Liên hiệp phụ nữ (LHPN) tỉnh Gia Lai phát động khiến cho hàng ngàn chiếc áo dài được nối dài hành trình, tiếp tục viết nên những câu chuyện san sẻ đầy tình người.
Ðộc đáo trang phục bằng vỏ cây

Ðộc đáo trang phục bằng vỏ cây

Để hiểu rõ hơn về loại trang phục độc đáo này, chúng tôi tìm đến nhà nghệ nhân ưu tú Y Der (61 tuổi, ở thôn Kon Sơ Tiu, xã Ngọk Réo, huyện Đăk Hà, Kon Tum)-một trong số ít những người ở xã Ngọk Réo còn biết làm trang phục từ vỏ cây.
Pleiku: Ra mắt đội cồng chiêng nữ làng Chuêt Ngol

Pleiku: Ra mắt đội cồng chiêng nữ làng Chuêt Ngol

(GLO)- Tối 7-3, UBND xã Chư Á (TP. Pleiku, tỉnh Gia Lai) phối hợp với Hội Liên hiệp phụ nữ xã, Đoàn thanh niên xã tổ chức đêm hội cồng chiêng, ra mắt câu lạc bộ “Cồng chiêng, nhạc cụ truyền thống dân tộc nữ làng Chuêt Ngol”.