Củi ngo

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Gần đây, có bạn viết trẻ bất ngờ hỏi tôi: Người Bahnar gọi cây thông là “ngol” hay “hngo”? Tôi cười trả lời đại ý: Cả người Bahnar và người Jrai đều gọi cây thông, gỗ thông là “ngo”.

Những năm bao cấp, hầu như nhà nào cũng sử dụng củi hoặc than để đun nấu. Để nhóm được bếp lửa nấu cơm là công việc vô cùng khó khăn, nhiều lúc chảy cả nước mắt, nước mũi. Giấy thì hiếm, rơm thì ở phố không sẵn… Thế là, có bao nhiêu sự sáng tạo đều được huy động. Có người dùng các sợi cao su, lốp xe đạp cũ để nhóm bếp. Mỗi ngày đốt một đoạn, khi lửa bén thì dập tắt miếng nhóm, cất để dành cho lần sau.

Có người đổ nhớt thải vào than, củi trong lò rồi châm lửa… Nhóm được cái bếp như vậy, khói đen mù mịt xông lên, muội khói nhiều khi bám đặc cả lỗ mũi!

Người Bahnar và người Jrai đều gọi cây thông, gỗ thông là “ngo”. Ảnh: Nguyên Võ

Người Bahnar và người Jrai đều gọi cây thông, gỗ thông là “ngo”. Ảnh: Nguyên Võ

Mà chất đốt phổ biến lúc đó là củi hoặc than do người dân ra vùng ngoại ô chặt cây hoặc đốt than đem về bán ở phố. Ngoại ô Pleiku có một nơi gọi là “Lò than” (nay thuộc xã Diên Phú). Ở ngã ba Hoa Lư thì có Công ty Chất đốt. Gọi công ty cho sang nhưng thực chất đó là bãi các loại gỗ tạp, gỗ thải, gỗ cành ngọn được chở từ rừng về bán cho gia đình cán bộ và bếp ăn tập thể của các sở, ngành cấp tỉnh.

Thời ấy, những cơ quan năng động thì quan hệ với các lâm trường, xưởng gỗ để xin hoặc mua rẻ các loại bìa bắp, mỗi tháng chở một chuyến xe tải về cơ quan, vừa chia cho cán bộ nấu ăn, nấu cám, thậm chí là nấu rượu lậu; vừa trữ bếp tập thể để làm cái đun nấu ở công sở.

Tôi nhớ, thời bao cấp ở cơ sở có các đơn vị sản xuất như: nông trường (trồng trọt và chăn nuôi), thường sản xuất mía đường, nấu rượu mía; trồng chè xanh, cà phê, cao su; chăn nuôi bò đàn; trại thì có trại heo giống, trại gà, trại cá giống…

Những ngày lễ trọng, văn phòng sở thường được biếu lúc thì con bò, con heo, lúc can rượu mía, lúc ít cá, ít gạo nếp… Thế là vừa có cái chia cho cán bộ, cũng có thể làm một cuộc liên hoan vui vẻ ngay tại sân cơ quan.

Từ cách làm các bữa ăn như vậy, thứ nhóm bếp “sang” nhất thời ấy là mua được nắm củi “ngo”. Củi “ngo” là một loại gỗ thông già cắt khúc tầm gang tay, dùng dao chẻ mỏng như dăm, buộc lại thành mớ tầm một nắm tay chặt. Những thứ dăm ngo ấy được chất vào rổ, các chị, các bà quảy trên vai rong trên phố bán cho các gia đình dùng làm mồi nhóm bếp rất tiện dụng, hiệu quả và sạch sẽ.

Không biết gốc gác thế nào, từ “ngo” nguyên là tiếng của người Jrai, Bahnar dùng để chỉ gỗ thông, đã được người Kinh ở phố coi như là một danh từ riêng để gọi loại dăm gỗ dùng để nhóm bếp thời ấy. Dăm gỗ thông già, thớ mịn, chứa đầy chất nhựa thông màu vàng nâu hổ phách như tươi rói, nhưng không có hàm lượng nước nên rất dễ cháy. Đó là thứ chất nhóm bếp lý tưởng nhất của các bà nội trợ thời bao cấp. Không ai gọi là dăm thông mà chỉ có một cách nói “củi ngo” như là thứ đồ nhóm lửa chuyên dụng.

Ngày nay, đa phần dân cư sử dụng bếp điện, bếp ga. Vì thế, chẳng thấy ai còn nhắc đến củi ngo nhóm bếp nữa. Trên phố cũng vắng bóng luôn những người đàn bà gánh những rổ củi ngo rong ruổi khắp ngõ hẻm bán cho các bà nội trợ, các hàng quán để gầy bếp nhóm lửa như xưa.

Có thể bạn quan tâm

Chờ đợi tầm xuân

Chờ đợi tầm xuân

(GLO)- Tầm xuân đã trở thành cái tên rất quen thuộc với chúng ta, nằm lòng như mấy câu lục bát: “Trèo lên cây bưởi hái hoa/Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân/Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc/Em có chồng anh tiếc lắm thay”.

Minh họa: HUYỀN TRANG

Nếp nhăn của mẹ

(GLO)- Từ lúc còn nhỏ, tôi đã quen với hình ảnh của mẹ-một người phụ nữ cần mẫn, tảo tần từ sáng đến tối. Mẹ như bông lúa chín, dẻo dai trước nắng mưa nhưng vẫn mang trên mình những dấu ấn của thời gian. 

Minh họa: HUYỀN TRANG

Bảng lảng mùa sương

(GLO)- Chiếc xe bắt đầu sang số, nhấn ga để vào địa phận đèo dốc. Trước mặt chúng tôi, sương giăng đầy. Sương bao trùm đỉnh núi, bám phủ quanh rừng cây, buông mình lên những vạt cỏ, xóa luôn dấu vết con đường quanh co, khúc khuỷu. Kính xe mờ, mặt người đẫm lạnh.

Minh họa: Huyền Trang

Nẻo về Pleiku

(GLO)- Tôi ngồi gõ những dòng này vào ngày đầu tiên thí điểm mở thông tuyến đường Trần Hưng Đạo đoạn đi qua phía trước Tượng đài Bác Hồ với các dân tộc Tây Nguyên (TP. Pleiku).

Hoa muộn

Hoa muộn

(GLO)- Người xưa yêu chuộng hoa mai, xem mai là loài hoa biểu trưng cho người quân tử, có cốt cách chính trực, phong nhã.

Màu xoan thương nhớ

Màu xoan thương nhớ

(GLO)- Trong những chiều hoa rụng, mẹ nói với bố là mẹ nhớ quê, nhớ cây xoan già bên cạnh cầu ao. Mẹ kể, sau ngày mẹ lấy chồng, ông ngoại đã xẻ hết cây xoan quanh nhà để ngâm dưới ao. Ông bảo phải ngâm trước mới kịp để sau này có gỗ cho bố mẹ làm nhà.

Hương phố, hương đồi

Hương phố, hương đồi

(GLO)- Thường thì khi gắn bó với một nơi quá quen thuộc, chúng ta hay mặc nhiên nghĩ rằng những gì đang hiện diện là hết sức bình thường, chẳng đáng bận tâm. Chỉ đến khi xa vắng mới thấy lòng thật chông chênh, khắc khoải.

Hương cau mùa cũ

Hương cau mùa cũ

(GLO)- Mỗi lần đi ngang qua vườn cau, lòng tôi lại xao động bởi mùi hương thanh khiết mà dịu dàng của những chùm hoa nở rộ. Hương cau không nồng nàn như hoa sữa mà thoảng nhẹ như một ký ức xa xăm, gợi nhớ những mùa cũ đã đi qua trong đời.

Hương lúa

Hương lúa

(GLO)- Tuổi thơ tôi gắn liền với cánh đồng lúa bát ngát với mùi hương lúa thơm nồng mỗi mùa vụ. Đó là hương thơm của quê hương, của những ngày tháng gắn bó với ruộng đồng, của những ký ức tuổi thơ êm đềm và tình yêu đất mẹ thiêng liêng.

Chạm miền thương nhớ

Chạm miền thương nhớ

(GLO)- Chiếc xe rẽ trái đưa chúng tôi vào con đường làng. Cánh đồng xanh giữa những vườn dừa tươi tốt dần hiện ra trước mắt. Một cảm xúc thật lạ kỳ đang dâng lên trong lòng.

Minh họa: H.T

Nơi những cánh chim trở về

(GLO)- Ngày bé, tôi thường phải ở nhà một mình. Với một đứa trẻ, điều ấy chẳng những không thú vị mà còn đáng sợ. Nếu ai đã từng xem bộ phim “Ở nhà một mình” của đạo diễn Chris Columbus sẽ thấy cậu bé Kevin phải đối diện với những hiểm nguy ra sao. 

Phụ nữ là để yêu thương

Phụ nữ là để yêu thương

(GLO)- Không phải ngẫu nhiên mà xưa nay danh xưng “phái đẹp” lại chỉ dùng khi nói về phụ nữ. Họ còn được ví như những bông hoa tươi thắm với tất cả sự nâng niu, yêu mến bởi cái đẹp tự thân không thể phủ nhận.

Tháng ba

Tháng ba

(GLO)- Tháng ba về, vùng đất Tây Nguyên lại chuyển mình trong một bản hòa ca của sắc màu và hương thơm. Đây là một trong những thời điểm đẹp và đặc biệt nhất trong năm của cao nguyên đầy nắng gió này. Cả đất trời trở nên thơ mộng hơn bao giờ hết, dễ khiến lòng người lưu luyến nhớ thương.

Hoa vàng anh nơi miền sơn cước

Hoa vàng anh nơi miền sơn cước

(GLO)- Một người bạn đã rủ tôi xuôi đường xuống Vĩnh Thạnh, Bình Định. Đây là huyện miền núi sát với huyện Kbang, Gia Lai. Mùa này, hai bên bờ suối khoác lên mình một tấm áo rực rỡ của hàng trăm cây vàng anh, nổi bật trên nền trời xanh thắm.

“Gặp gỡ êm đềm”

“Gặp gỡ êm đềm”

(GLO)- Gần như không thể đếm được mỗi chúng ta đã có bao nhiêu lần gặp gỡ trong đời. Dù so với cái rộng dài của thế gian thì “môi sinh” của một người cũng chỉ là bầu không khí nhỏ thôi.

Tản mạn chuyện tình yêu

Tản mạn chuyện tình yêu

(GLO)- Trong một giờ học liên quan đến nội dung giáo dục giới tính, sau nhiều vấn đề được nêu ra thảo luận khá sôi nổi, tôi đặt câu hỏi thăm dò thử xem các em học sinh suy nghĩ thế nào về tình yêu ở tuổi học trò. Lớp học ngay lập tức được chia thành 2 nhóm với các ý kiến trái chiều.

Thanh âm quê nhà

Thanh âm quê nhà

(GLO)- Sinh ra vào những năm đầu thập niên 70 của thế kỷ XX, tuổi thơ tôi gắn liền với những cánh đồng lúa xanh mướt, con đường làng quanh co và những ngôi nhà tranh đơn sơ mộc mạc. Quê nhà dẫu còn nghèo khó nhưng lại chứa đựng biết bao kỷ niệm đẹp đẽ, khó quên.

Giấc mơ xanh

Giấc mơ xanh

(GLO)- Mùa xuân có muôn vàn con đường mở ra trước mắt. Mới hôm nào giá rét đẩy ta đến bờ sông sụt lở, thấy bi quan, lo lắng thì giờ đây, mùa xuân như bến mơ, có con đò sẵn đợi.