Củi ngo

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Gần đây, có bạn viết trẻ bất ngờ hỏi tôi: Người Bahnar gọi cây thông là “ngol” hay “hngo”? Tôi cười trả lời đại ý: Cả người Bahnar và người Jrai đều gọi cây thông, gỗ thông là “ngo”.

Những năm bao cấp, hầu như nhà nào cũng sử dụng củi hoặc than để đun nấu. Để nhóm được bếp lửa nấu cơm là công việc vô cùng khó khăn, nhiều lúc chảy cả nước mắt, nước mũi. Giấy thì hiếm, rơm thì ở phố không sẵn… Thế là, có bao nhiêu sự sáng tạo đều được huy động. Có người dùng các sợi cao su, lốp xe đạp cũ để nhóm bếp. Mỗi ngày đốt một đoạn, khi lửa bén thì dập tắt miếng nhóm, cất để dành cho lần sau.

Có người đổ nhớt thải vào than, củi trong lò rồi châm lửa… Nhóm được cái bếp như vậy, khói đen mù mịt xông lên, muội khói nhiều khi bám đặc cả lỗ mũi!

Người Bahnar và người Jrai đều gọi cây thông, gỗ thông là “ngo”. Ảnh: Nguyên Võ

Người Bahnar và người Jrai đều gọi cây thông, gỗ thông là “ngo”. Ảnh: Nguyên Võ

Mà chất đốt phổ biến lúc đó là củi hoặc than do người dân ra vùng ngoại ô chặt cây hoặc đốt than đem về bán ở phố. Ngoại ô Pleiku có một nơi gọi là “Lò than” (nay thuộc xã Diên Phú). Ở ngã ba Hoa Lư thì có Công ty Chất đốt. Gọi công ty cho sang nhưng thực chất đó là bãi các loại gỗ tạp, gỗ thải, gỗ cành ngọn được chở từ rừng về bán cho gia đình cán bộ và bếp ăn tập thể của các sở, ngành cấp tỉnh.

Thời ấy, những cơ quan năng động thì quan hệ với các lâm trường, xưởng gỗ để xin hoặc mua rẻ các loại bìa bắp, mỗi tháng chở một chuyến xe tải về cơ quan, vừa chia cho cán bộ nấu ăn, nấu cám, thậm chí là nấu rượu lậu; vừa trữ bếp tập thể để làm cái đun nấu ở công sở.

Tôi nhớ, thời bao cấp ở cơ sở có các đơn vị sản xuất như: nông trường (trồng trọt và chăn nuôi), thường sản xuất mía đường, nấu rượu mía; trồng chè xanh, cà phê, cao su; chăn nuôi bò đàn; trại thì có trại heo giống, trại gà, trại cá giống…

Những ngày lễ trọng, văn phòng sở thường được biếu lúc thì con bò, con heo, lúc can rượu mía, lúc ít cá, ít gạo nếp… Thế là vừa có cái chia cho cán bộ, cũng có thể làm một cuộc liên hoan vui vẻ ngay tại sân cơ quan.

Từ cách làm các bữa ăn như vậy, thứ nhóm bếp “sang” nhất thời ấy là mua được nắm củi “ngo”. Củi “ngo” là một loại gỗ thông già cắt khúc tầm gang tay, dùng dao chẻ mỏng như dăm, buộc lại thành mớ tầm một nắm tay chặt. Những thứ dăm ngo ấy được chất vào rổ, các chị, các bà quảy trên vai rong trên phố bán cho các gia đình dùng làm mồi nhóm bếp rất tiện dụng, hiệu quả và sạch sẽ.

Không biết gốc gác thế nào, từ “ngo” nguyên là tiếng của người Jrai, Bahnar dùng để chỉ gỗ thông, đã được người Kinh ở phố coi như là một danh từ riêng để gọi loại dăm gỗ dùng để nhóm bếp thời ấy. Dăm gỗ thông già, thớ mịn, chứa đầy chất nhựa thông màu vàng nâu hổ phách như tươi rói, nhưng không có hàm lượng nước nên rất dễ cháy. Đó là thứ chất nhóm bếp lý tưởng nhất của các bà nội trợ thời bao cấp. Không ai gọi là dăm thông mà chỉ có một cách nói “củi ngo” như là thứ đồ nhóm lửa chuyên dụng.

Ngày nay, đa phần dân cư sử dụng bếp điện, bếp ga. Vì thế, chẳng thấy ai còn nhắc đến củi ngo nhóm bếp nữa. Trên phố cũng vắng bóng luôn những người đàn bà gánh những rổ củi ngo rong ruổi khắp ngõ hẻm bán cho các bà nội trợ, các hàng quán để gầy bếp nhóm lửa như xưa.

Có thể bạn quan tâm

Ngoái nhìn thương nhớ

Ngoái nhìn thương nhớ

Mỗi lần ngang qua góc phố nhỏ ấy, mình đều sẽ sàng ngoái đầu nhìn lại ngôi nhà ba tầng cũ kĩ và hàng cây bằng lăng đang đến mùa trổ hoa vun tán tròn no đủ mãi khiến cho bao người ngẩn ngơ theo sắc màu tim tím đến lạc lối về.

Kỷ niệm khó quên

Kỷ niệm khó quên

(GLO)- Cũng đã nhiều lần, tôi được tham dự những buổi giao lưu giữa tác giả với bạn đọc qua các chương trình nghe nói chuyện thơ, đêm thơ-nhạc, buổi ra mắt tác phẩm mới, giới thiệu tác giả-tác phẩm do Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh tổ chức.

Những mùa sen

Những mùa sen

(GLO)- Tôi có một thời thơ ấu sống bên đầm sen Đồng Tháp Mười. Những buổi chiều mùa hạ, các anh chị chèo chiếc xuồng nhỏ đưa tôi ra một đầm nước mênh mông với ngập tràn màu sen hồng chấp chới, ngan ngát hương thơm.

Khi phố mùa hoa

Khi phố mùa hoa

(GLO)- Nơi nắng mưa chia 2 mùa rõ rệt, giao của mùa là những phố màu hoa. Không còn gió se mát hanh hao trên nền trời xanh ngắt, cái nóng oi hầm bắt đầu cho một ngày như sớm hơn thường lệ. 

Bước chậm, thở sâu

Bước chậm, thở sâu

(GLO)- Người xưa có câu: “Dục tốc bất đạt” (nghĩa là nếu muốn nhanh chóng thành công mà lại nóng vội thì sẽ không đạt kết quả). Còn bây giờ, mọi người thường bảo nhau, muốn nhanh thì phải từ từ.

Ru ta dịu dàng

Ru ta dịu dàng

(GLO)- Hôm đi tập huấn chuyên môn, tôi gặp lại Mây, cô bạn chung phòng ký túc xá hồi đại học. Suốt buổi hàn huyên, Mây cứ đăm đăm nhìn tôi, đôi mắt nói nhiều hơn cả những lời tâm sự.

Lưu bút học trò

Lưu bút học trò

(GLO)-Tháng 5, nắng bắt đầu rót mật lên từng kẽ lá. Màu nắng ấm nồng như lời thì thầm của thời gian, nhắc nhở chúng tôi rằng, ngày chia tay thầy cô, bè bạn đang đến thật gần. Trong lòng mỗi chúng tôi, dường như có một khoảng trống dần mở ra, khoảng trống của bao điều chưa kịp nói, chưa kịp làm.

khúc mưa, cơn mưa, chìm vào cơn mưa, Gia Lai, Báo Gia Lai

Khúc mưa

(GLO)- Bất ngờ chìm vào cơn mưa ngờm ngợp giữa phố chiều tấp nập người xe, tôi vội vã tìm một nơi trú tạm chờ mưa tạnh. Kiểu mưa đầu mùa thế này, vội đến rồi cũng sẽ tan đi nhanh.

Bánh tráng Bình Định

Bánh tráng Bình Định

(GLO)- Bánh tráng có thể tìm thấy ở bất cứ nơi đâu trên cả nước, cả trong cộng đồng người Việt ở nước ngoài. Thế nhưng chẳng hiểu sao, tôi cứ nghĩ và nhớ về món bánh tráng Bình Định. Có lẽ là bởi không ở nơi đâu bánh tráng lại đa dạng và có thể ăn vào mọi dịp như “xứ nẫu”.

Gặp lại thanh xuân

Gặp lại thanh xuân

(GLO)- Tôi từng thấy chị gái mình đứng thật lâu trước tấm gương. Lúc đầu, tôi cứ ngỡ chị đang nhìn xem có vết nám nào trên mặt như một sự lo âu thường thấy của phụ nữ nhưng không phải.

Tiếng ve gọi hè

Tiếng ve gọi hè

(GLO)- Ai cũng từng trải qua những ngày cắp sách đến trường, cũng từng háo hức đợi tiếng ve gọi hè sang, từng bâng khuâng trước những cánh hoa phượng vĩ đầu mùa.

Vừa vặn sống

Vừa vặn sống

(GLO)- Thỉnh thoảng, trong một buổi sớm mai, nếu không phải bận bịu quá với công việc, tôi thường ngồi bên vỉa hè, dưới một gốc thông.

Gia tài của cha

Gia tài của cha

(GLO)- Hoài niệm về ký ức quãng đời sống cùng cha mẹ, anh chị em chúng tôi thường nhắc đến gia tài của cha-di sản truyền thế hệ, chất keo kết dính tình thủ túc dường như chẳng có nỗi buồn.

Nẻo về tháng Tư

Nẻo về tháng Tư

(GLO)- Bước chân trên dải biên cương một ngày tháng Tư nắng đượm, tôi thốt nhiên nhớ tới mấy câu thơ của Nguyễn Bình Phương: “Những cột mốc vùng biên bóng trải xiêu xiêu/Dãy núi oằn lên từng nhịp thở”.

Gió đồng mùa hạ

Gió đồng mùa hạ

(GLO)- Gió từ cánh đồng quê lại thổi tràn qua ô cửa nhỏ, mang theo hương thơm nồng nàn của lúa non và mùi ngai ngái của đất sau cơn mưa đầu mùa.

Mùa rẫy tới

Mùa rẫy tới

Mấy ngày nay thường hay có dông vào buổi chiều. Gió ùn ùn thốc tới. Mây từ dưới rừng xa đùn lên đen sì như núi, bao trùm gần kín khắp bầu trời. A Blưn thấy ông nội lẩm nhẩm tính rồi nói mấy hôm nữa đi phát rẫy.

Bài học đầu đời

Bài học đầu đời

(GLO)- Mãi đến bây giờ, cánh tay tôi vẫn còn một vết sẹo. Vết sẹo đỏ ửng, kéo dài trông thật “thiếu thẩm mỹ”. Bạn bè khuyên đi xóa sẹo nhưng tôi lại không muốn. Bởi lẽ, với tôi, vết sẹo ấy gắn liền cùng kỷ niệm về bài học đầu đời.

Tháng Tư ở thành phố mang tên Bác

Tháng Tư ở thành phố mang tên Bác

(GLO)- Một ngày giữa tháng Tư, tôi có chuyến thăm TP. Hồ Chí Minh. Như tín hiệu của vũ trụ, có điều gì đó thôi thúc tôi phải về với nơi mà 50 năm về trước, cả dân tộc vỡ òa trong niềm vui của ngày đại thắng, thống nhất non sông.

Nhớ bếp lửa nhà sàn

Nhớ bếp lửa nhà sàn

(GLO)- Gần 50 năm gắn bó với vùng đất Tây Nguyên, tôi đã đi qua nhiều buôn làng, tiếp xúc với bao con người hiền lành như đất, mộc mạc như cây rừng. Và trong những buôn làng đó, từng bếp lửa nhà sàn đã để lại trong tôi ấn tượng đậm sâu với không gian đầm ấm và chân tình

null