Củi ngo

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Gần đây, có bạn viết trẻ bất ngờ hỏi tôi: Người Bahnar gọi cây thông là “ngol” hay “hngo”? Tôi cười trả lời đại ý: Cả người Bahnar và người Jrai đều gọi cây thông, gỗ thông là “ngo”.

Những năm bao cấp, hầu như nhà nào cũng sử dụng củi hoặc than để đun nấu. Để nhóm được bếp lửa nấu cơm là công việc vô cùng khó khăn, nhiều lúc chảy cả nước mắt, nước mũi. Giấy thì hiếm, rơm thì ở phố không sẵn… Thế là, có bao nhiêu sự sáng tạo đều được huy động. Có người dùng các sợi cao su, lốp xe đạp cũ để nhóm bếp. Mỗi ngày đốt một đoạn, khi lửa bén thì dập tắt miếng nhóm, cất để dành cho lần sau.

Có người đổ nhớt thải vào than, củi trong lò rồi châm lửa… Nhóm được cái bếp như vậy, khói đen mù mịt xông lên, muội khói nhiều khi bám đặc cả lỗ mũi!

Người Bahnar và người Jrai đều gọi cây thông, gỗ thông là “ngo”. Ảnh: Nguyên Võ

Người Bahnar và người Jrai đều gọi cây thông, gỗ thông là “ngo”. Ảnh: Nguyên Võ

Mà chất đốt phổ biến lúc đó là củi hoặc than do người dân ra vùng ngoại ô chặt cây hoặc đốt than đem về bán ở phố. Ngoại ô Pleiku có một nơi gọi là “Lò than” (nay thuộc xã Diên Phú). Ở ngã ba Hoa Lư thì có Công ty Chất đốt. Gọi công ty cho sang nhưng thực chất đó là bãi các loại gỗ tạp, gỗ thải, gỗ cành ngọn được chở từ rừng về bán cho gia đình cán bộ và bếp ăn tập thể của các sở, ngành cấp tỉnh.

Thời ấy, những cơ quan năng động thì quan hệ với các lâm trường, xưởng gỗ để xin hoặc mua rẻ các loại bìa bắp, mỗi tháng chở một chuyến xe tải về cơ quan, vừa chia cho cán bộ nấu ăn, nấu cám, thậm chí là nấu rượu lậu; vừa trữ bếp tập thể để làm cái đun nấu ở công sở.

Tôi nhớ, thời bao cấp ở cơ sở có các đơn vị sản xuất như: nông trường (trồng trọt và chăn nuôi), thường sản xuất mía đường, nấu rượu mía; trồng chè xanh, cà phê, cao su; chăn nuôi bò đàn; trại thì có trại heo giống, trại gà, trại cá giống…

Những ngày lễ trọng, văn phòng sở thường được biếu lúc thì con bò, con heo, lúc can rượu mía, lúc ít cá, ít gạo nếp… Thế là vừa có cái chia cho cán bộ, cũng có thể làm một cuộc liên hoan vui vẻ ngay tại sân cơ quan.

Từ cách làm các bữa ăn như vậy, thứ nhóm bếp “sang” nhất thời ấy là mua được nắm củi “ngo”. Củi “ngo” là một loại gỗ thông già cắt khúc tầm gang tay, dùng dao chẻ mỏng như dăm, buộc lại thành mớ tầm một nắm tay chặt. Những thứ dăm ngo ấy được chất vào rổ, các chị, các bà quảy trên vai rong trên phố bán cho các gia đình dùng làm mồi nhóm bếp rất tiện dụng, hiệu quả và sạch sẽ.

Không biết gốc gác thế nào, từ “ngo” nguyên là tiếng của người Jrai, Bahnar dùng để chỉ gỗ thông, đã được người Kinh ở phố coi như là một danh từ riêng để gọi loại dăm gỗ dùng để nhóm bếp thời ấy. Dăm gỗ thông già, thớ mịn, chứa đầy chất nhựa thông màu vàng nâu hổ phách như tươi rói, nhưng không có hàm lượng nước nên rất dễ cháy. Đó là thứ chất nhóm bếp lý tưởng nhất của các bà nội trợ thời bao cấp. Không ai gọi là dăm thông mà chỉ có một cách nói “củi ngo” như là thứ đồ nhóm lửa chuyên dụng.

Ngày nay, đa phần dân cư sử dụng bếp điện, bếp ga. Vì thế, chẳng thấy ai còn nhắc đến củi ngo nhóm bếp nữa. Trên phố cũng vắng bóng luôn những người đàn bà gánh những rổ củi ngo rong ruổi khắp ngõ hẻm bán cho các bà nội trợ, các hàng quán để gầy bếp nhóm lửa như xưa.

Có thể bạn quan tâm

Vệt nắng

Vệt nắng

Chiều nào cũng vậy, gã lọc cọc đạp chiếc xe già nua, bánh trước lỏng lẻo hơi lệch sang bên phải, cứ thế khật khưỡng đi trên con đường dẫn về phía công viên.

Mùa dã quỳ xanh lá

Mùa dã quỳ xanh lá

(GLO)- Những ngày này, dạo quanh các cung đường từ xã Đak Đoa về phường Pleiku, từ xã Bàu Cạn đi xã Ia Dom, thi thoảng, tôi gặp những vạt dã quỳ mướt xanh vươn mình đón gió. Lại thấy, mùa dã quỳ xanh lá ngân hoài một vẻ đẹp riêng.

Gánh cá của mẹ

Gánh cá của mẹ

(GLO)- Sáng sớm, khi chú gà trống choai cất tiếng gáy đầu tiên hòa vào tiếng thuyền chài khua nước ngoài sông, mẹ đã thức dậy. Bên ánh lửa bập bùng từ bếp củi, mẹ lặng lẽ chuẩn bị cho một ngày ra chợ. Hôm nay, mẹ lại gánh cá ra chợ huyện.

Khoảng trời quê

Khoảng trời quê

Mẹ vợ tôi, bà ngoại của 2 con trai của tôi, luôn miệng thắc mắc, ở thành phố lạ nhỉ, lúc nào cũng đông như mắc cửi và đèn điện như sao xa.

Sau cơn mưa

Sau cơn mưa

(GLO)- Với nhiều người, tự thân mưa đã gợi nỗi sầu, như một sự bất an, là niềm không mong đợi. Dẫu thế, như cỏ cây, cuộc đời mỗi người chẳng phải từ cơn mưa mà lớn khôn lên, những trải nghiệm cứ thế mà lấp đầy.

Dòng sông tuổi thơ

Dòng sông tuổi thơ

(GLO)- Ai cũng có tuổi thơ gắn bó với quê hương xứ sở, nơi chôn rau cắt rốn, nơi cuộc đời sâu nặng nghĩa tình với ông bà, cha mẹ, xóm giềng hay những gì thân thuộc nhất. Với tôi, tuổi thơ cũng từng gắn bó với dòng sông quê hương. Ấy là dòng sông Minh.

Ảnh minh họa. Nguồn internet

Nuôi chữ, dưỡng tâm

(GLO)- Con người có quá nhiều đam mê mà một ngày thời gian được mặc định sẵn và phải chia đều cho những việc khác nhau. Cân bằng được mọi thứ, thật chẳng dễ dàng gì. Và cuối cùng thì những gì mình cho là quan trọng nhất thường được ưu tiên. Với riêng tôi, sự ưu tiên đó là niềm vui bên con chữ.

Một thời hương mía…

Một thời hương mía…

(GLO)-Từ con ngõ quen thuộc, tôi hướng mắt ra cánh đồng, thu vào bạt ngàn màu xanh của mía, bắp, đậu, khoai lang... Mỗi mùa một sắc điệu, trù phú và no đủ. Nếu ai đó từng gắn bó với mảnh đất này như tôi sẽ nghe tim mình thổn thức, thấy lòng xốn xang khi bao ký ức luyến thương thầm gọi, tìm về.

Chiêng ngân lòng phố

Chiêng ngân lòng phố

(GLO)- Sương còn an nhiên trên từng ngọn cỏ. Dãy núi phía trước nhà hiện ra mờ mờ. Đâu đó, vẳng trong thung sâu, gà rừng đã cất những thanh âm đầu tiên kéo bình minh vượt qua sườn đồi để chào một ngày mới.

Mùa hạ bình yên

Mùa hạ bình yên

(GLO)- Tôi thường kết thúc một buổi tối bằng vài phút ngồi yên trước khi đặt mình vào giấc ngủ. Ánh sáng của bóng đèn đêm phả dịu xuống là một bối cảnh nhẹ nhõm cho những nghĩ ngợi còn đọng lại sau cùng khi ngày vừa trôi.

Chạm vào sách

Chạm vào sách

(GLO)- Tôi có thói quen đọc sách từ hồi còn nhỏ. Cứ đi đâu, làm gì thấy thuận tiện là tôi mang sách theo cùng. Trên chuyến tàu Bắc-Nam hay trên chuyến xe đường dài, trong ba lô của tôi luôn có một vài cuốn sách mới mua hay đọc nửa chừng.

Vườn xưa mùa trái rụng

Vườn xưa mùa trái rụng

(GLO)- Tôi từng nghe âm thanh ấy khi ngồi dưới một tán cây xoài sẻ sau vườn, nơi má tôi phơi áo, con mèo nằm duỗi mình trên bậu cửa và tuổi thơ tôi trôi qua như một dòng nước mát lành.

Những mùa sen

Những mùa sen

(GLO)- Tôi có một thời thơ ấu sống bên đầm sen Đồng Tháp Mười. Những buổi chiều mùa hạ, các anh chị chèo chiếc xuồng nhỏ đưa tôi ra một đầm nước mênh mông với ngập tràn màu sen hồng chấp chới, ngan ngát hương thơm.

Khi phố mùa hoa

Khi phố mùa hoa

(GLO)- Nơi nắng mưa chia 2 mùa rõ rệt, giao của mùa là những phố màu hoa. Không còn gió se mát hanh hao trên nền trời xanh ngắt, cái nóng oi hầm bắt đầu cho một ngày như sớm hơn thường lệ. 

Bước chậm, thở sâu

Bước chậm, thở sâu

(GLO)- Người xưa có câu: “Dục tốc bất đạt” (nghĩa là nếu muốn nhanh chóng thành công mà lại nóng vội thì sẽ không đạt kết quả). Còn bây giờ, mọi người thường bảo nhau, muốn nhanh thì phải từ từ.

Ru ta dịu dàng

Ru ta dịu dàng

(GLO)- Hôm đi tập huấn chuyên môn, tôi gặp lại Mây, cô bạn chung phòng ký túc xá hồi đại học. Suốt buổi hàn huyên, Mây cứ đăm đăm nhìn tôi, đôi mắt nói nhiều hơn cả những lời tâm sự.

Lưu bút học trò

Lưu bút học trò

(GLO)-Tháng 5, nắng bắt đầu rót mật lên từng kẽ lá. Màu nắng ấm nồng như lời thì thầm của thời gian, nhắc nhở chúng tôi rằng, ngày chia tay thầy cô, bè bạn đang đến thật gần. Trong lòng mỗi chúng tôi, dường như có một khoảng trống dần mở ra, khoảng trống của bao điều chưa kịp nói, chưa kịp làm.

null