Chập chờn xứ quê

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- “Trọn kiếp người ta chập chờn nguồn cội/Có một miền quê trong đi đứng nói cười” (thơ Nguyễn Duy). Ai trong đời chẳng có một quê hương, nhưng mất bao lâu ta mới nhận ra xa quê hương không phải là thoát ly “nguồn cội”.

Cái đã qua không hẳn là đã mất, nó chỉ lặng lẽ hóa thân trong những hình hài giá trị khác, bền vững và sâu xa, thành nỗi nhớ thương “chập chờn” suốt kiếp trong tâm khảm mỗi người.

Không phải tỉnh, thành nào trên đất nước ta cũng được gọi là xứ. Dù ở phạm vi hẹp, ban đầu “xứ” là từ dùng để chỉ một vùng đất có chung một số đặc điểm tự nhiên hay xã hội nào đó. Ở phạm vi rộng, “xứ” đôi khi còn là một đất nước. Trên thế giới, có những quốc gia được gọi tên bằng những nét đặc trưng về thiên nhiên, văn hóa, như xứ Phù Tang-Nhật Bản, xứ Samba-Brazil, xứ sương mù-nước Anh, xứ bò tót-Tây Ban Nha, xứ cờ hoa-nước Mỹ…

Trên khắp dải đất hình chữ S thân thương này, có xứ nào khi gọi tên lại không gợi cho ta một hình dung nào đó về đất và người? “Đường lên xứ Lạng bao xa” với phố Kỳ Lừa, nàng Tô Thị, chùa Tam Thanh, hay “Đường vô xứ Nghệ quanh quanh/Non xanh nước biếc như tranh họa đồ”, “Đất Quảng Nam chưa mưa đã thấm/Rượu hồng đào chưa nhấm đã say”, “Thương chi cho uổng tấm tình/Nẫu về xứ nẫu bỏ mình bơ vơ”…

Những câu ca ấy không chỉ cho ta hiểu ít nhiều về cảnh trí non sông vùng miền mà còn thắm đượm sâu xa là điệu hồn con người với những phẩm tính cao đẹp như lòng thủy chung son sắt, sự cần cù chăm chỉ, tinh thần hiếu học hay đức bao dung…

Dù ở đâu, tiếng “xứ” cất lên không phải trong sự tò mò, lạ lẫm mà luôn ẩn chứa tình yêu mến, niềm tự hào và cả nỗi nhớ thương khôn nguôi về miền đất ấy, nhất là với những người con tha hương.

Tôi sinh ra trên mảnh đất miền Trung-xứ Nghệ, lớn lên trong bão giông, gió Lào và nắng lửa. Suốt thời gian sống giữa quê hương, tôi không biết rằng tất cả đang ngấm vào hồn một cách âm thầm, lặng lẽ. Từ giọng nói “trọ trẹ” đến tính gan lì ngang bướng, cả sức chịu đựng phi thường trước khó khăn, hoạn nạn.

Khi xa quê, tôi mới thấm thía và vỡ ngộ nhiều điều. Càng trưởng thành, tôi càng biết ơn đất nghèo đã nuôi lớn lòng hiếu học, dạy tôi biết tự trọng, biết kiêu hãnh sống làm người tử tế, biết nâng niu hồn quê trong sâu thẳm trái tim mình.

Tôi cũng may mắn có thời gian dài học tập ở xứ Nẫu, nơi “đất võ trời văn”, đủ để hiểu con người xứ ấy vừa cứng cỏi, hiên ngang, vừa mềm dịu, nhẫn nại, bộc trực đấy mà cũng đằm sâu đấy. Xứ Nẫu nổi tiếng với bánh ít lá gai, với những khúc ca bài chòi chân chất mà kết đọng nghĩa tình, mang phương ngữ và chất giọng đặc trưng của người miền biển Nam Trung Bộ.

Trong mặn mòi gió cát, trong dãi dầu nắng mưa, người xứ Nẫu vẫn cần mẫn lao động, vẫn yêu đời lạc quan, luôn trọng nghĩa trọng tình như chính tên đất Nghĩa Bình một thuở. Xứ Nẫu đã là một phần ký ức thanh xuân của đời tôi, cho tôi hiểu thế nào là yêu một vùng đất không phải quê hương mình.

Cũng có nơi tôi chỉ mới đặt chân đến một đôi lần nhưng lòng vẫn nhớ thương như thể chốn quê thân thuộc. Đó là xứ Đoài mây trắng rưng rưng chiều Bất Bạt, nhìn núi Tản, sông Đà mà lòng xao xác nỗi buồn xưa, nhớ thuở nhà thơ Tản Đà vì thương nước non mà viết bài thơ “Thề non nước”. Dẫu không “u uẩn chiều lưu lạc, buồn viễn xứ khôn khuây”, lòng vẫn nao nao thương “đôi mắt người Sơn Tây” như nhà thơ Quang Dũng thuở nào. Không hiểu sao vùng đất ấy cứ gợi nhắc những đẹp buồn quá vãng khiến khi xa lòng vẫn mãi bâng khuâng.

Có nơi tôi chưa từng đến bao giờ nhưng cứ hình dung, mường tượng là ao ước được ghé thăm một lần trong đời. Như xứ Cà Mau, nghe nói thuở xưa là nơi “dưới sông sấu lội, trên rừng cọp um”, xa xôi như chốn cuối đất cùng trời. Bây giờ từng hạt phù sa lấn biển nên rừng, tàu ghe chạy xình xịch trên những dòng kênh thơm hương tràm đước. Người Cà Mau thì “dễ thương vô cùng” như câu hát thân quen về miền đất Mũi.

Thì ra, xứ quê trong ta đâu chỉ là nơi “chôn nhau cắt rốn”. Nơi đâu trên khắp đất nước này, dù là chốn núi rừng hoang sơ hay miền biên viễn, nơi quê hương thanh bình hay phố thị phồn hoa, ở đâu có tình yêu nơi đó thành xứ sở. Chẳng phải Chế Lan Viên từng đúc kết: “Tình yêu làm đất lạ hóa quê hương” đó ư? Dẫu bạn nói giọng miền Tây, miền Trung hay miền Bắc, đều là tiếng Việt thân thương của ta cả. Con người sở dĩ không bị bứt đứt khỏi gốc rễ nguồn cội chẳng phải là vì giọng quê, lời quê, chất quê, tình quê đã ngấm vào tâm thức một cách lặng lẽ và bền bỉ đó sao?

Ai trong chúng ta chẳng đang “đi đứng nói cười” bằng hồn đất đai, gió nước, bằng dáng nét đặc trưng mang dấu hiệu nhận diện riêng của một vùng quê, xứ sở. Giữa “xứ người”, một ngày được nói tiếng quê hương, nghe giọng núi, hồn sông giữa biển người xa lạ, gặp một sắc da đồng bào thân thuộc, lòng thốt nhiên sướng vui như gặp lại cố nhân, thấy hồn bình yên và ấm áp lạ thường.

Chỉ e, lúc biết yêu thương nguồn cội, biết cúi đầu nhớ ơn miền đất đã âm thầm vun đắp nên hình hài ta, dìu ta đi qua bao mưa nắng của trời và bể dâu của đời cũng là khi tâm hồn đã phong sương, tóc đã bạc mái đầu…

Có thể bạn quan tâm

Minh họa: HUYỀN TRANG

Nếp nhăn của mẹ

(GLO)- Từ lúc còn nhỏ, tôi đã quen với hình ảnh của mẹ-một người phụ nữ cần mẫn, tảo tần từ sáng đến tối. Mẹ như bông lúa chín, dẻo dai trước nắng mưa nhưng vẫn mang trên mình những dấu ấn của thời gian. 

Minh họa: HUYỀN TRANG

Bảng lảng mùa sương

(GLO)- Chiếc xe bắt đầu sang số, nhấn ga để vào địa phận đèo dốc. Trước mặt chúng tôi, sương giăng đầy. Sương bao trùm đỉnh núi, bám phủ quanh rừng cây, buông mình lên những vạt cỏ, xóa luôn dấu vết con đường quanh co, khúc khuỷu. Kính xe mờ, mặt người đẫm lạnh.

Minh họa: Huyền Trang

Nẻo về Pleiku

(GLO)- Tôi ngồi gõ những dòng này vào ngày đầu tiên thí điểm mở thông tuyến đường Trần Hưng Đạo đoạn đi qua phía trước Tượng đài Bác Hồ với các dân tộc Tây Nguyên (TP. Pleiku).

Hoa muộn

Hoa muộn

(GLO)- Người xưa yêu chuộng hoa mai, xem mai là loài hoa biểu trưng cho người quân tử, có cốt cách chính trực, phong nhã.

Màu xoan thương nhớ

Màu xoan thương nhớ

(GLO)- Trong những chiều hoa rụng, mẹ nói với bố là mẹ nhớ quê, nhớ cây xoan già bên cạnh cầu ao. Mẹ kể, sau ngày mẹ lấy chồng, ông ngoại đã xẻ hết cây xoan quanh nhà để ngâm dưới ao. Ông bảo phải ngâm trước mới kịp để sau này có gỗ cho bố mẹ làm nhà.

Hương phố, hương đồi

Hương phố, hương đồi

(GLO)- Thường thì khi gắn bó với một nơi quá quen thuộc, chúng ta hay mặc nhiên nghĩ rằng những gì đang hiện diện là hết sức bình thường, chẳng đáng bận tâm. Chỉ đến khi xa vắng mới thấy lòng thật chông chênh, khắc khoải.

Hương cau mùa cũ

Hương cau mùa cũ

(GLO)- Mỗi lần đi ngang qua vườn cau, lòng tôi lại xao động bởi mùi hương thanh khiết mà dịu dàng của những chùm hoa nở rộ. Hương cau không nồng nàn như hoa sữa mà thoảng nhẹ như một ký ức xa xăm, gợi nhớ những mùa cũ đã đi qua trong đời.

Hương lúa

Hương lúa

(GLO)- Tuổi thơ tôi gắn liền với cánh đồng lúa bát ngát với mùi hương lúa thơm nồng mỗi mùa vụ. Đó là hương thơm của quê hương, của những ngày tháng gắn bó với ruộng đồng, của những ký ức tuổi thơ êm đềm và tình yêu đất mẹ thiêng liêng.

Nhớ tuổi thơ “cắt cỏ, chăn bò”

Nhớ tuổi thơ “cắt cỏ, chăn bò”

Ai cũng có một tuổi thơ với nhiều kỷ niệm. Tuổi thơ của chúng tôi ngày ấy ở quê cũng “đặc biệt” lắm. Đó là ngoài việc đi học, còn phải phụ giúp gia đình chăn bò, cắt cỏ, làm đồng. Tất nhiên, đó cũng là những ngày tháng vui chơi đầy ắp tiếng cười.

Minh họa: H.T

Nơi những cánh chim trở về

(GLO)- Ngày bé, tôi thường phải ở nhà một mình. Với một đứa trẻ, điều ấy chẳng những không thú vị mà còn đáng sợ. Nếu ai đã từng xem bộ phim “Ở nhà một mình” của đạo diễn Chris Columbus sẽ thấy cậu bé Kevin phải đối diện với những hiểm nguy ra sao. 

Phụ nữ là để yêu thương

Phụ nữ là để yêu thương

(GLO)- Không phải ngẫu nhiên mà xưa nay danh xưng “phái đẹp” lại chỉ dùng khi nói về phụ nữ. Họ còn được ví như những bông hoa tươi thắm với tất cả sự nâng niu, yêu mến bởi cái đẹp tự thân không thể phủ nhận.

Tháng ba

Tháng ba

(GLO)- Tháng ba về, vùng đất Tây Nguyên lại chuyển mình trong một bản hòa ca của sắc màu và hương thơm. Đây là một trong những thời điểm đẹp và đặc biệt nhất trong năm của cao nguyên đầy nắng gió này. Cả đất trời trở nên thơ mộng hơn bao giờ hết, dễ khiến lòng người lưu luyến nhớ thương.

Hoa vàng anh nơi miền sơn cước

Hoa vàng anh nơi miền sơn cước

(GLO)- Một người bạn đã rủ tôi xuôi đường xuống Vĩnh Thạnh, Bình Định. Đây là huyện miền núi sát với huyện Kbang, Gia Lai. Mùa này, hai bên bờ suối khoác lên mình một tấm áo rực rỡ của hàng trăm cây vàng anh, nổi bật trên nền trời xanh thắm.

“Gặp gỡ êm đềm”

“Gặp gỡ êm đềm”

(GLO)- Gần như không thể đếm được mỗi chúng ta đã có bao nhiêu lần gặp gỡ trong đời. Dù so với cái rộng dài của thế gian thì “môi sinh” của một người cũng chỉ là bầu không khí nhỏ thôi.

Hương mía

Hương mía

(GLO)- Những năm 80 của thế kỷ trước ở quê tôi, khi tháng Giêng về thường diễn ra một hoạt động mà đứa trẻ nào cũng đều rất háo hức đợi mong, đó là hợp tác xã tổ chức ép mía cho bà con nông dân. Lúc này, đám trẻ con chúng tôi thường được bố mẹ nhờ phụ giúp trông mía.

Tản mạn chuyện tình yêu

Tản mạn chuyện tình yêu

(GLO)- Trong một giờ học liên quan đến nội dung giáo dục giới tính, sau nhiều vấn đề được nêu ra thảo luận khá sôi nổi, tôi đặt câu hỏi thăm dò thử xem các em học sinh suy nghĩ thế nào về tình yêu ở tuổi học trò. Lớp học ngay lập tức được chia thành 2 nhóm với các ý kiến trái chiều.

Thanh âm quê nhà

Thanh âm quê nhà

(GLO)- Sinh ra vào những năm đầu thập niên 70 của thế kỷ XX, tuổi thơ tôi gắn liền với những cánh đồng lúa xanh mướt, con đường làng quanh co và những ngôi nhà tranh đơn sơ mộc mạc. Quê nhà dẫu còn nghèo khó nhưng lại chứa đựng biết bao kỷ niệm đẹp đẽ, khó quên.

Giấc mơ xanh

Giấc mơ xanh

(GLO)- Mùa xuân có muôn vàn con đường mở ra trước mắt. Mới hôm nào giá rét đẩy ta đến bờ sông sụt lở, thấy bi quan, lo lắng thì giờ đây, mùa xuân như bến mơ, có con đò sẵn đợi.

Mùa đót

Mùa đót

(GLO)- Mỗi khi trời đất được sưởi ấm dần từ những tia nắng mùa xuân, cây lá bên đường xanh non nảy lộc, hoa tươi thắm sắc, tôi lại bâng khuâng nhớ về những điều gần gụi. Thoáng thấy dáng má cặm cụi bên hiên ngồi tết lại cây chổi đót đã bung ra những lạt mây, tôi chợt nhớ về những mùa đót cũ.