Báu vật khởi dựng vương triều Lê

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Hệ thống thành bậc Điện Kính Thiên (thường gọi là thành bậc rồng Điện Kính Thiên) đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia tại quyết định số 2283/QĐ-TTg ngày 31.12.2020. Đây là một tuyệt tác, tiêu biểu cho nghệ thuật điêu khắc dân tộc.

Điện Kính Thiên năm 1884-1885. Ảnh tư liệu: Hocquard
Điện Kính Thiên năm 1884-1885. Ảnh tư liệu: Hocquard


Điện Kính Thiên - Núi Long Đỗ: Nơi hội tụ linh khí dân tộc

Mỗi triều đại phong kiến Việt Nam đều xây dựng cho mình điện thiết triều, nơi đây là trung tâm quyền lực của hoàng gia, biểu tượng cho sự chính danh của vương triều. Sau khi chiến thắng quân Minh, vua Lê Thái Tổ đã cho khởi dựng Điện Kính Thiên làm nơi thiết triều.

Chính điện Kính Thiên được cho là điểm trung tâm của kinh thành, điểm kết nối của trục tâm linh Thiên - Địa - Nhân, trong đó đại diện cho Nhân (người) chính là các vị Hoàng đế của các vương triều thường ngự trên ngai vàng đặt ở nơi đây. Dưới các triều đại phong kiến, dù cho mang nhiều tên gọi khác nhau thì điện Kính Thiên luôn được xây dựng trên núi Long Đỗ (Rốn Rồng), hay còn gọi là Núi Nùng. Theo thuyết phong thủy cho rằng trong ruột núi có cái lỗ nên núi được gọi là Long Đỗ, thông xuống lòng đất là nơi phát tiết ra linh khí non sông. Massan, một học giả người Pháp thế kỷ trước cho biết “núi Nùng trong nhiều thế kỷ được coi như núi hộ mệnh của thành phố”.

Khuôn viên khu di tích Hoàng thành Thăng Long (Hà Nội) hiện tại còn lưu giữ đôi rồng đá xanh nguyên khối chầu hai bên lối lên thềm Điện Kính Thiên xưa. Hai bộ thành bậc đá chạm rồng ở điện Kính Thiên hiện tồn đến ngày nay có một vị trí đặc biệt trang trọng trong lịch sử nghệ thuật điêu khắc của dân tộc, phản ánh đỉnh cao của kỹ - mỹ thuật cung đình Việt Nam.

Điện Kính Thiên được xây dựng lần đầu từ năm 1428 bởi vua Lê Thái Tổ và được vua Lê Thánh Tông xây dựng lại từ tháng 3 năm 1465 và đến tháng 11 năm đó mới hoàn thành. Đại Việt sử ký toàn thư cho biết, ngày 15 tháng Tám năm Đinh Hợi, niên hiệu Quang Thuận thứ 8 (1467) vua Lê Thánh Tông cho “dựng lan can bằng đá ở điện Kính Thiên và xây điện nhỏ ở sân Giảng Võ”.


 

Thành bậc rồng Điện Kính Thiên, báu vật ngàn năm. Ảnh: Hữu Mạnh
Thành bậc rồng Điện Kính Thiên, báu vật ngàn năm. Ảnh: Hữu Mạnh


Thành bậc rồng Điện Kính Thiên, tuyệt tác nghệ thuật điêu khắc dân tộc

Thành bậc rồng Điện Kính Thiên có kích thước, cấu trúc và hoa văn rất đặc biệt, không bắt gặp hay lặp lại ở các di tích, di vật cùng loại khác. Về tổng thể, hệ thống thành bậc rồng Điện Kính Thiên nằm theo hướng chính Nam, được chế tác bằng đá xanh nguyên khối với kích thước: chiều ngang 13.7m, chiều dọc 4.45m, cao 2.1m. Thành bậc bao gồm có 02 rồng đá và 02 lan can cách điệu mây hóa rồng chia thành 3 lối lên đều nhau đi vào điện, lối giữa dành cho vua, hai lối hai bên là của các quan. Hai dãy thành giữa chạm hình rồng bò từ trên nền điện xuống, hai thành hai bên chạm rồng, giống cách điệu rồng cuồn cuộn. Mặt ngoài chạm khắc hoa, mây, lửa.

Đôi rồng chầu được tạo tác với tư thế lượn từ trên xuống, được chạm khắc rất tinh xảo đầu rồng ngẩng cao, miệng ngậm ngọc. Thân rồng tròn, uốn 7 khúc mềm mại nhỏ dần về phía nền điện, trên lưng có đường vây dài nhấp nhô . Rồng có 4 chân, mỗi chân có 5 móng nhọn và sắc và được diễn tả ở một tư thế khác nhau. Đây chính là biểu tượng của đế vương, thể hiện cho quyền lực của nhà vua.

Ở hệ thống thành bậc rồng này còn hai lan can trang trí hoa văn chủ đề mây hóa rồng. Đây là đồ án nghệ thuật trang trí phổ biến trên các bia đá và trên đồ gốm men trắng vẽ lam thời Lê Sơ. Mặt trong và ngoài của lan can còn được khắc chìm đồ án hoa sen dây - đồn án trang trí rất phổ biến thời Lý - Trần

Tuy nhiên, về chi tiết, hoa sen trong mảng chạm ở thành bậc Kính Thiên có khác so với thời Trần. Nếu sen Lý - Trần thường đơn giản, ít lớp cánh, đường nét rõ ràng kiểu tả thực thì sen Kính Thiên phức tạp hơn với nhiều lớp cánh, chi tiết cánh vừa có yếu tố sen vừa có yếu tố mẫu đơn. Chính vì thế, có người còn gọi đây là hoa bảo tiên. Lá sen ở thềm điện Kính Thiên cũng hiếm gặp, đã trở thành mảng chạm chính chứ không đơn điệu như lá sen Lý - Trần.

Ngoài gây ấn tượng về mặt thị giác, đồ án sen dây trên mặt ngoài của thành bậc còn phản ánh ảnh hưởng tư tưởng Phật giáo đồng thời thể hiện sự biến chuyển từ hình tượng tả thực hoa sen thời Lý - Trần sang mô típ pha trộn các loại hoa sen-hoa cúc-hoa mẫu đơn. Những họa tiết này được đánh giá rất cao về giá trị nghệ thuật cũng như độc đáo trong phong cách thể hiện văn hóa người Việt.

Điện Kính Thiên với hai thành bậc đá là một di sản có chiều dài lịch sử hàng ngàn năm, đóng vai trò liên tục của một trung tâm quyền lực, với sự hiện hữu dày đặc các tầng di tích khảo cổ bao gồm cả các dấu tích kiến trúc hiện còn trên mặt đất, khối lượng đồ sộ của các di vật khảo cổ học... Nắm giữ vị trí quan trọng như vậy trong Hoàng thành Thăng Long bởi vị trí tọa lạc của điện Kính Thiên trên núi Long Đỗ, vị trí phong thủy quan trọng, là nơi có khả năng kết nối giữa các vị thần và vua chúa; tạo nên một nền văn hóa phong phú, độc đáo mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam, tạo nên các dấu ấn văn hóa vật chất mang tầm vóc Di sản Thế giới của khu di tích Trung tâm Hoàng thành Thăng Long.


https://laodong.vn/lao-dong-cuoi-tuan/bau-vat-khoi-dung-vuong-trieu-le-1135788.ldo

Theo Hữu Mạnh - Văn Thương  (LĐO)

Có thể bạn quan tâm

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Di sản nếu không được số hóa, không được kể lại theo cách của thời đại sẽ dần bị đứt gãy trong trí nhớ cộng đồng. Một thế hệ lớn lên không thấy được những giá trị đã tạo nên cội nguồn sẽ khó tìm thấy niềm tự hào, khó kiến tạo tương lai có chiều sâu văn hóa.

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

(GLO)- Giữa cái nắng oi ả của tháng 4, chúng tôi từ TP. Pleiku vượt hơn 70 km về thăm làng Stơr (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai), quê hương của Anh hùng Núp. Nơi đây có nhà lưu niệm mang dấu ấn lịch sử-văn hóa độc đáo, thu hút đông đảo du khách đến tham quan, tìm hiểu.

Di sản Hán Nôm: Khai mở lịch sử văn hóa Gia Lai

Di sản Hán Nôm khai mở lịch sử văn hóa Gia Lai

(GLO)- Có những trầm tích văn hóa nằm im lìm trong những đạo sắc phong cũ kỹ, tờ khế ước ruộng đất phủ bụi thời gian hay văn tế cổ xưa xướng lên nơi đình làng. Tại Gia Lai, kho báu di sản Hán Nôm ấy đang dần được đánh thức, góp phần khai mở lịch sử văn hóa của vùng đất cao nguyên.

Làng Mông trên cao nguyên

Làng người Mông trên cao nguyên

(GLO)- Tính đến thời điểm này, những hộ gia đình người Mông đã sinh sống được 42 năm trên cao nguyên Gia Lai. Vùng đất mà họ chọn là xã Ya Hội, huyện Đak Pơ. Theo thời gian, dấu ấn người Mông ngày càng in đậm trên mảnh đất này.

Tái hiện không gian sinh hoạt cộng đồng của cư dân lúa nước vùng hạ lưu sông Ba

Tái hiện không gian sinh hoạt cộng đồng của cư dân lúa nước vùng hạ lưu sông Ba

(GLO)- Thoát khỏi không gian gò bó trên sân khấu, Ngày hội văn hóa-thể thao các dân tộc thiểu số huyện Krông Pa lần thứ III-2025 được tổ chức dưới những bóng cây cổ thụ trong Công viên Phú Túc đã tái hiện một cách chân thực không gian sinh hoạt cộng đồng của cư dân lúa nước vùng hạ lưu sông Ba.

Phụ nữ làng Groi phát huy nghề dệt thổ cẩm

Phụ nữ làng Groi phát huy nghề dệt thổ cẩm

(GLO)- Gần 2 năm đi vào hoạt động, Câu lạc bộ (CLB) Dệt thổ cẩm làng Groi (xã Ya Hội, huyện Đak Pơ) đã trở thành mái nhà chung cho những phụ nữ yêu thích nghề dệt. Thông qua các buổi sinh hoạt, chị em có cơ hội giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm và chung tay gìn giữ, phát huy nghề dệt truyền thống.

Lễ cúng bến nước. Ảnh: M.H

Bến nước buôn Pông

(GLO)- Bến nước, dòng sông cũng như tập tục của bà con Jrai đã trở nên quen thuộc với tôi trong thời gian dài công tác tại ngôi trường bên bờ sông Ba.

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

(GLO)- Thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị là yêu cầu mang tính sống còn của đất nước trước vận hội phát triển mới. Trong đó, sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã để xây dựng mô hình chính quyền 2 cấp đang được dư luận hết sức quan tâm.

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

(GLO)- Thần Bạch Mã (hay còn gọi là Thái giám Bạch Mã, Bạch Mã Thái giám) là vị thần có ảnh hưởng lớn trong đời sống tín ngưỡng dân gian ở vùng Tây Sơn Thượng đạo. Hiện nay, một số đình tại thị xã An Khê còn duy trì việc thờ cúng và gìn giữ sắc phong vua ban cho vị thần này.

Nâng tầm nghề dệt thổ cẩm ở Chư Pưh

Nâng tầm nghề dệt thổ cẩm ở Chư Pưh

(GLO)- Nhờ sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương và các đoàn thể chính trị-xã hội, nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào Jrai ở huyện Chư Pưh (tỉnh Gia Lai) đang có cơ hội để nâng tầm phát triển và khẳng định giá trị trong đời sống hiện đại.

Lễ cúng Yă Pum bên bờ sông Ayun

Lễ cúng Yă Pum bên bờ sông Ayun

(GLO)- Sau một thời gian dài gián đoạn, UBND xã Ia Peng (huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai) vừa phục dựng lễ cúng Yă Pum của người Jrai tại thôn Sô Ma Hang A. Đây là hoạt động tâm linh với ý nghĩa xua đuổi tà ma, cầu bình an, sức khỏe cho dân làng.

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

(GLO)- Chuyện về các Pơtao Apui (Vua Lửa) sở hữu gươm thần có quyền năng hô mưa gọi gió không chỉ là huyền thoại mà gắn với dòng chảy văn hóa, lịch sử của người Jrai ở thung lũng Ayun Hạ (huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai) suốt nhiều thế kỷ qua.