Từ độc lập, tự cường đến năng lực định hình tương lai
Đại biểu (ĐB) Lê Hoàng Anh (thành viên đoàn ĐBQH tỉnh Gia Lai) đánh giá cao dự thảo Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII trình Đại hội XIV. Báo cáo thể hiện rõ tầm nhìn, tư duy chiến lược và tinh thần đổi mới.
“Trong đó, nội dung về “tự chủ chiến lược” là điểm nhấn có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc, phản ánh bước phát triển mới trong tư duy lãnh đạo của Đảng trong bối cảnh thế giới biến động nhanh, phức tạp, khó lường”-ĐB Lê Hoàng Anh nhận định.
Nếu trước đây, “tự chủ” chủ yếu được hiểu là độc lập, tự cường về chính trị, kinh tế, quốc phòng, thì trong giai đoạn hiện nay, “tự chủ chiến lược” cần được hiểu ở tầm cao hơn - đó là năng lực tự định hình không gian phát triển, tự ra quyết định chính sách dựa trên lợi ích quốc gia - dân tộc, trong bối cảnh toàn cầu hóa, phụ thuộc lẫn nhau về công nghệ, năng lượng, tài chính và dữ liệu.
Tự chủ chiến lược không phải là biệt lập, mà là khả năng tự đứng vững, tự thích ứng và tự dẫn dắt trong thế giới đầy biến động. Một quốc gia có tự chủ chiến lược là quốc gia hội nhập sâu nhưng không bị chi phối; hợp tác rộng nhưng giữ vững bản lĩnh, định hướng và lợi ích cốt lõi của mình.
Theo ĐB Hoàng Anh, bối cảnh quốc tế hiện nay đặt ra yêu cầu rất lớn đối với Việt Nam về tự chủ chiến lược.
Trên thế giới, các quốc gia thành công đều đã đặt nền móng cho năng lực “tự chủ chiến lược”. Điển hình, Hàn Quốc xây dựng tự chủ chiến lược công nghệ, làm chủ chất bán dẫn, trí tuệ nhân tạo và quốc phòng thông minh. Singapore phát triển tự chủ thể chế, duy trì vị thế trung tâm tài chính - công nghệ dù quy mô nhỏ. Israel coi đổi mới sáng tạo là “vũ khí mềm” của năng lực tự chủ. Còn Liên minh châu Âu triển khai “tự chủ chiến lược mở”, nhằm giảm phụ thuộc về năng lượng, công nghệ và chuỗi cung ứng, nhất là khi xảy ra xung đột Nga - Ucraine.
Xu hướng chung là không nước nào độc lập tuyệt đối, nhưng mọi quốc gia đều phải tự chủ chiến lược nếu muốn phát triển bền vững trong thế giới bất định.
Đối với Việt Nam, yêu cầu này càng cấp thiết hơn khi cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt; cách mạng công nghiệp 4.0 định hình lại trật tự kinh tế, công nghệ và tri thức. Đồng thời, các dạng “an ninh mới” (như an ninh dữ liệu, an ninh năng lượng, an ninh thể chế) trở thành yếu tố sống còn đối với mọi quốc gia.
ĐB Hoàng Anh cho rằng, dự thảo Báo cáo Chính trị đã nêu đúng định hướng lớn, song cần làm rõ hơn phạm vi, cấu phần và cơ chế thực hiện “tự chủ chiến lược”, để tránh dừng lại ở khẩu hiệu chung. Hiện Báo cáo mới chỉ tập trung vào “tăng cường nội lực, phát huy sức mạnh tổng hợp”, nhưng chưa chỉ rõ: tự chủ chiến lược về công nghệ, dữ liệu, tài chính và thể chế sẽ được xây dựng ra sao; giảm phụ thuộc chiến lược bằng cơ chế nào; và cơ quan nào chịu trách nhiệm nghiên cứu, dự báo, tham mưu chiến lược, điều phối và hành động chiến lược trong hệ thống quốc gia.
4 đề xuất hoàn thiện quan điểm, nhiệm vụ và giải pháp
Trên cơ sở các nhận định, phân tích, ĐB Lê Hoàng Anh nêu 4 đề xuất để hoàn thiện quan điểm, nhiệm vụ và giải pháp liên quan đến “tự chủ chiến lược”.
Thứ nhất, hoàn thiện nhận thức. Bổ sung trong Báo cáo nội dung sau: “Tự chủ chiến lược là năng lực quốc gia duy trì độc lập trong hoạch định và thực thi các quyết sách chiến lược, trên cơ sở sức mạnh tổng hợp, đổi mới sáng tạo và bản lĩnh chính trị - truyền thống văn hóa Việt Nam”.
Thứ hai, xác định 3 trụ cột của tự chủ chiến lược. Tự chủ kinh tế - công nghệ: Làm chủ hạ tầng số, năng lượng, chuỗi cung ứng và công nghệ lõi. Tự chủ thể chế - pháp luật: Xây dựng hệ thống pháp luật ổn định, kiến tạo, chính sách linh hoạt, không phụ thuộc vào mô hình ngoại lai. Tự chủ về tư duy chiến lược: Nâng cao năng lực phân tích, dự báo, ra quyết định nhanh và độc lập dựa trên dữ liệu và thông tin chiến lược.
Thứ ba, đưa vào nhiệm vụ trọng tâm đến năm 2035 các nội dung: Xây dựng Chiến lược chủ quyền công nghệ và dữ liệu quốc gia; Phát triển mạnh nguồn nhân lực chiến lược; Thiết lập hệ thống dự báo, phân tích chiến lược quốc gia; Xây dựng cơ chế dự trữ chiến lược đa tầng. Nhất là củng cố Ban Chính sách và Chiến lược Trung ương để tham mưu cho Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương; đồng thời nghiên cứu mô hình tổ chức bên trong Chính phủ để triển khai hành động điều phối chiến lược quốc gia hiệu quả, đồng bộ, nhạy bén với biến động toàn cầu.
Thứ tư, gắn tự chủ chiến lược với hội nhập chủ động, bởi tự chủ không đối lập với hội nhập. Việt Nam cần “tự chủ trong hội nhập” và “hội nhập để củng cố tự chủ”, như cách Hàn Quốc, Singapore đã làm - vừa bảo vệ lợi ích quốc gia, vừa nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Thể chế mạnh, công nghệ mạnh và con người mạnh
“Không có gì quý hơn độc lập, tự do”, ĐB Lê Hoàng Anh dẫn lại chân lý vĩ đại mà Đảng, Bác Hồ và Nhân dân ta đã khẳng định và bảo vệ bằng máu xương suốt gần một thế kỷ qua.
Tuy nhiên, giành được độc lập là vĩ đại, nhưng giữ vững và phát huy được độc lập trong một thế giới đầy biến động mới là thước đo của bản lĩnh dân tộc, sức mạnh của Đảng ta và tầm vóc quốc gia.
Trong thời đại toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp mới, “tự chủ chiến lược” chính là bước phát triển tất yếu, là hình thái hiện đại của giá trị độc lập dân tộc - nơi tinh thần “không có gì quý hơn độc lập, tự do” được cụ thể hóa bằng năng lực tự định vị, tự điều tiết, tự thích ứng và tự dẫn dắt lợi ích quốc gia - dân tộc trong trật tự thế giới mới.
Giá trị của độc lập dân tộc vì thế không tách rời, mà được củng cố và phát triển trong mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội - con đường duy nhất bảo đảm cho đất nước thật sự tự cường, dân tộc thật sự độc lập, nhân dân thật sự làm chủ.
“Việt Nam chỉ thật sự trở thành quốc gia hùng cường, có vị thế trong khu vực và trên thế giới khi đạt được năng lực tự chủ chiến lược - nghĩa là không bị cuốn vào vòng xoáy cạnh tranh của các nước lớn; không phụ thuộc vào công nghệ, năng lượng hay tài chính bên ngoài; và luôn làm chủ định hướng phát triển dài hạn của đất nước”-ĐB Hoàng Anh phân tích.
Như vậy, “tự chủ chiến lược” không chỉ là tư tưởng chính trị của thời kỳ mới mà phải trở thành năng lực hành động quốc gia, được thể hiện bằng thể chế mạnh, công nghệ mạnh và con người mạnh. Theo ĐB Hoàng Anh, nếu được thể chế hóa rõ hơn trong Báo cáo Chính trị lần này, đây sẽ là nền tảng để Đảng ta lãnh đạo đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới - độc lập, sáng tạo, tự cường, thịnh vượng, hạnh phúc và vững vàng trong mọi biến động quốc tế.