Thời bao cấp và những chuyện cười ra nước mắt

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Công tác ở một trường cao đẳng sư phạm của tỉnh Đồng Tháp chỉ 6 năm nhưng trong ký ức tôi đậm đặc biết bao kỷ niệm về thời bao cấp khó khăn nhưng cũng rộn tiếng cười
Tôi về trường năm 1979. Buổi đầu tiên đến lớp gặp gỡ học sinh (HS) không phải là trên bục giảng mà là đi đào đất cải tạo môi trường. Bắt đầu từ hôm đó, sau 1 tuần lễ đắp nền, dựng vách, các giáo viên chủ nhiệm như tôi đã nhận đủ HS.
Cỏ dại cũng thành cỏ sữa
Thời kỳ đó nguyên lý giáo dục là học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với sản xuất, nhà trường gắn liền với xã hội như một sợi chỉ đỏ xuyên suốt quá trình đào tạo. Nhưng đối với trường tôi, nguyên lý đó có vẻ gần như ngược lại: Hành là chính, hành đi đôi với học, sản xuất kết hợp với giáo dục. Chính vì thế, không biết từ bao giờ, ngôi trường có hàng ngàn học sinh đã biến thành vườn cây, trại chăn nuôi và cả lò gạch, xưởng dệt chiếu...
Mỗi HS nhập học, khi đến lớp ngoài giỏ xách tư trang, quần áo còn phải mang theo một dụng cụ lao động như cuốc, leng. Bãi đất rộng 3 ha ở thị trấn Cao Lãnh cùng dãy nhà 2 tầng 10 phòng học là gia tài mà nhà trường tiếp quản được sau giải phóng. Đây chính là phòng học khang trang nhất ưu tiên dành cho các khóa giáo sinh học tập.

Một bài báo về chuyện học sinh làm gạch
Một bài báo về chuyện học sinh làm gạch
Nhà ở tập thể, hội trường, thư viện tất cả đều mọc lên từ đôi bàn tay lao động của thầy trò chúng tôi. Không dừng lại ở đó, nhiều khu đất rộng cũng được quy hoạch thành vườn cây ăn trái mà chuối là chủ đạo như lời thơ rất phổ biến thời cải tạo vùng kinh tế mới: "Đến cỏ dại cũng mọc thành cỏ sữa". Hai hồ nước sau khi cải tạo từ nhiều ngày lao động của HS đã biến thành 2 ao nuôi cá tra hàng ngàn con.
Công sức HS đổ nhiều nhất chính là xưởng dệt chiếu cói. Thời bao cấp luôn coi trọng sản phẩm làm ra từ lao động nên việc xưởng dệt chiếu mọc lên trong trường là chuyện lạ có thật. Tùy theo năng khiếu của từng HS mà giáo viên phân công làm các công đoạn khác nhau như nhuộm cói lác, tết bím, dệt chiếu...
Nếu không có bảng tên bên ngoài ít ai nghĩ rằng trường tôi là ngôi trường chỉ dành riêng để học mà ngỡ lạc vào khu lao động của người dân kinh tế mới. Vì thế, hồi đó có báo đã đăng bài với nội dung: "Trường học hay là nơi rèn quân sự cho học trò?".
Mùa lúa, cả trường hầu như đóng cửa, tất cả tiến quân vào nông trường Láng Biển, Động Cát, Quyết Thắng đi cắt lúa mãi đến 28 Tết mới được nghỉ. Thầy trò da đen nhẻm, quần áo nhuộm phèn. Có em không chịu được lao động nặng nhọc phải trốn về. Thế nhưng, nhiều em khi ra trường đã rũ bỏ được chiếc áo tiểu tư sản, không chỉ biết cuốc đất, cắt cỏ như nông dân mà là còn là thợ gặt lúa, thợ đốt lò gạch, dệt chiếu... giỏi.
HS vất vả, thầy cô cũng chẳng sung sướng gì. Hồi đó trường thành lập Ban Lao động có 1/3 số thành viên là giáo viên phụ trách, không khí lao động còn sôi động hơn không khí học tập. Buổi sáng đi chỗ nào cũng thấy các lớp nhồi đất. Buổi tối có trăng, sân trường tấp nập tiếng đóng gạch. Hầu hết gạch phơi đầy lối đi. Thầy trò mặt đen nhẻm vì phải quạt lửa, đốt lò. Đi cắt lúa, trò cũng chia cho thầy cô 1 ngày cắt hết 1 công lúa, tối về nhức mỏi toàn thân nhưng hôm sau vẫn phải dậy sớm lội đồng.
Mặc dù thầy trò chúng tôi trực tiếp làm ra sản phẩm nhưng người trực tiếp lao động lại không được hưởng thụ. Một thầy giáo trưởng khoa đã bị phê bình vì lên tiếng dám đòi hỏi quyền lợi cho HS trong việc thu hoạch sản phẩm.
Đủ kiểu lách để kiếm thêm
Kỷ luật sắt không chỉ áp dụng cho HS mà còn áp dụng cho cả thầy cô. Quy định là không cho đi chợ, ra ngoài vào giờ hành chính. Bởi thế, gần khu tập thể giáo viên có nhiều hàng rào bị phá để một vài người "du tường tẩu" mua rau cá về nấu cơm trưa.
Một số giáo viên phải lên phòng hội đồng ngồi soạn giáo án để cuối đợt thi đua được tuyên dương, xếp thứ hạng cao hơn. Bởi chẳng thà lên văn phòng khoa ngồi chơi còn hơn ở nhà làm việc khác. Sức lao động bị phung phí một cách đáng tiếc.

Các giáo viên tại một lò gạch
Các giáo viên tại một lò gạch
Đại diện Công đoàn mỗi tuần vài lần kiểm tra đột xuất nơi ăn ở của giáo viên, chấm điểm thi đua. Không chỉ nhà ở sạch sẽ mà lúc đoàn xuống kiểm tra không có mặt cũng bị trừ điểm thi đua. Chỉ cần đầu dãy thấy bóng đoàn kiểm tra là mấy người gõ vách nhau truyền tin, tất cả dù làm việc gì cũng đành bỏ dở, giả bộ ngồi vào bàn để "thiền" như nhà sư.
Thời đó, quan hệ thầy trò phải rõ ràng, minh bạch. Em nào lên chơi nhà thầy cô nhiều là sẽ bị nhắc nhở vì nghi có thể lên xin điểm hoặc hối lộ quà cáp. HS cho cơm thừa để thầy cô chăn nuôi cũng phải kín đáo, nếu bị phát hiện thì ngày mai họp toàn cơ quan bị nhắc nhở ngay.
Hồi đó do ngăn sông cấm chợ nên giá cả chênh lệch. Giáo viên làm thêm bằng cách gửi hàng 2 chiều ra Bắc kiếm lời. Trong Nam gửi ra bằng đường bưu điện gồm vải, quần áo. Ngoài Bắc thì gửi vào có thuốc tây, đường sữa và nhất là thuốc Alusi trị đau bao tử "1 vốn 4 lời". Thế nhưng, ông chủ tịch Công đoàn được ban giám hiệu hằng tháng cử ra bưu điện thống kê danh sách giáo viên nào trong tháng gửi bưu phẩm nhiều nhất thì sẽ bị phê bình trong các cuộc họp.
Hồi đó, ai gửi hàng 2 chiều qua đường bưu điện nhiều phải mượn tên con cháu thân quen để qua mắt nhà trường. Thư từ trao đổi qua điện tín phải được mã hóa để không bị ai phát hiện ra nội dung. Một lần thầy giáo Thành dạy sinh nhận được điện tín: "Con K ốm nặng". Lúc đầu ai cũng nghĩ là con cháu của ông bệnh, nhưng sau này mới được ông giải thích nội dung là: "Vải ka tê hạ giá, đừng gửi hàng này ra nữa".

Khu nội trú nữ. (Ảnh tư liệu do tác giả cung cấp)
Khu nội trú nữ. (Ảnh tư liệu do tác giả cung cấp)
Cũng do chế độ bao cấp, mọi việc có nhà nước lo nên ý thức bảo vệ của công hầu như không có mà theo kiểu "cha chung không ai khóc". Từ nấu cơm, nấu nước và cả nấu cám heo cũng xài điện cơ quan không thương tiếc vì coi đó là của chùa. Có người còn phá giường nằm của HS để về đóng chuồng gà, chuồng vịt. Tài sản của nhà nước vì vậy mà thất thoát không ít.
Năm 1986 bước sang thời kỳ đổi mới, chế độ quan liêu bao cấp dần trôi vào dĩ vãng và cuộc sống thay đổi từng ngày…
Nhiều khi ngồi nghĩ lại cảnh sống kham khổ ngày xưa có người tự hỏi sao mình lại có sức lực để vượt qua một cách giỏi giang như vậy. Đó là lý do sau 40 năm gặp các đồng nghiệp cũ, chuyện từ trong ký ức vẫn nở như ngô rang… 
Nhường gạo cho heo!
Nhờ có lò gạch mà việc xây chuồng gà, chuồng heo không phải tốn tiền mua vật liệu. Tết thì có trâu, bò, vịt, heo tự túc. Thời đó, mấy bà nhà bếp nuôi heo vất vả nhất vì heo không chịu ăn bo bo. Họp cơ quan, bà Liên, tổ trưởng bếp ăn tập thể, nêu ý kiến: "Gần Tết rồi mà heo không lớn vì không chịu ăn bo bo. Tôi đề nghị để bo bo cho thầy cô ăn, ưu tiên gạo cho heo như vậy mới vỗ béo được". Cả cơ quan cười ồ nhưng đằng sau đó là nỗi buồn nặng trĩu.
Từ ngày 1-8 đến 20-9, Ban Tổ chức cuộc thi viết “Từ trong ký ức” nhận được hơn 150 tác phẩm dự thi của các tác giả ở nhiều tỉnh, TP: TP HCM (Trần Minh Trang, Bùi Hiển, Nguyễn Thị Thuyền, Hoàng Thị Hiền...), Hà Nội (Nguyễn Hồng Hà, Nguyễn Thị Hường, Nguyễn Thị Hồng Thương, Phạm Giai Quỳnh,...), Đà Nẵng (Nguyễn Văn Học), Phú Thọ (Nguyễn Quang Nam), Sơn La (Nguyễn Vũ Điền), Khánh Hòa (Nguyễn Hữu Phú), Cần Thơ (Lam Hậu Giang),...
HƯƠNG THỦY (NLĐO)

Có thể bạn quan tâm

Thôn Lao Đu giữa bát ngát núi rừng Trường Sơn

Lao Đu đã hết lao đao

Nằm bên đường Hồ Chí Minh huyền thoại, cuộc sống của hơn 150 hộ dân thôn Lao Đu, xã Khâm Đức, TP Đà Nẵng nay đã đổi thay, ngôi làng trở thành điểm du lịch cộng đồng giữa bát ngát núi rừng. 

Bền bỉ gieo yêu thương nơi vùng đất khó

Bền bỉ gieo yêu thương nơi vùng đất khó

(GLO)- Giữa bao thiếu thốn của vùng đất Pờ Tó, có một người thầy lặng lẽ, bền bỉ gieo yêu thương cho học trò nghèo. Thầy không chỉ dạy chữ mà còn khởi xướng nhiều mô hình sẻ chia đầy ý nghĩa như: “Tủ bánh mì 0 đồng”, “Mái ấm cho em”, “Trao sinh kế cho học trò nghèo”.

Trung tá Cao Tấn Vân (thứ 2 từ phải sang)-Phó Đội trưởng Phòng An ninh đối ngoại (Công an tỉnh Gia Lai) chụp ảnh cùng đồng đội. Ảnh: NVCC

Cống hiến thầm lặng vì sứ mệnh cao cả

(GLO)- Hành trình "gieo hạt" hòa bình bắt đầu từ những con người bình dị. Những cống hiến thầm lặng của họ vì sứ mệnh cao cả, góp phần tích cực đưa hình ảnh đất nước và con người Việt Nam yêu chuộng hòa bình đến bạn bè quốc tế.

Giới trẻ hào hứng tham gia các khóa học làm đèn lồng Trung thu thủ công

Hồi sinh Trung thu xưa

Giữa phố phường rực rỡ ánh đèn led, đèn ông sao và mặt nạ giấy bồi bất ngờ “tái xuất”, gợi lại ký ức những mùa trăng rằm xưa. Sự trở về của Trung thu truyền thống đã manh nha trong những năm gần đây, được nhiều người trẻ hào hứng đón nhận.

Gặp người lính Thành cổ năm xưa

Gặp người lính Thành cổ năm xưa

(GLO)- Trở về từ cuộc chiến khốc liệt ở Thành cổ Quảng Trị, cựu chiến binh Hồ Anh Hòa ít khi nhắc lại kỷ niệm chiến đấu với gia đình, con cháu. Bởi ông cho rằng, việc cầm súng lao vào cuộc chiến thời điểm ấy là trách nhiệm của một người con yêu Tổ quốc, “không nên công thần”.

Các cổ vật gốm sứ chén, bát, đĩa... được ngư dân nhặt được.

Làng cổ vật

Nép mình bên eo biển Vũng Tàu, thôn Châu Thuận Biển (xã Đông Sơn, huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi) không chỉ nổi tiếng là “làng lặn Hoàng Sa” với truyền thống bám biển, giữ chủ quyền, mà còn được ví như “kho báu” lưu giữ hàng loạt cổ vật từ những con tàu đắm hàng thế kỷ dưới đáy đại dương.

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

Nhiều doanh nghiệp và người dân lên ngọn núi Ngọc Linh hùng vĩ ở TP.Đà Nẵng thuê môi trường rừng để trồng sâm, mở ra một nghề mới để đồng bào Xê Đăng bản địa mưu sinh suốt nhiều năm qua: 'phu sâm', tức nghề cõng hàng thuê.

Thủ lĩnh giữ rừng Hà Ra

Thủ lĩnh giữ rừng Hà Ra

(GLO)- Gần 40 năm gắn bó với rừng, ông Nguyễn Văn Chín-Giám đốc Ban Quản lý rừng phòng hộ Hà Ra (xã Hra, tỉnh Gia Lai) được biết đến như vị “thủ lĩnh giữ rừng” đặc biệt: từ việc biến lâm tặc thành người giữ rừng đến phủ xanh vùng đất cằn cỗi nơi “cổng trời” Mang Yang.

Những cây đa trăm tuổi giữa đại ngàn Kon Ka Kinh

Những cây đa trăm tuổi giữa đại ngàn Kon Ka Kinh

(GLO)- Hàng trăm năm qua, những gốc đa lặng lẽ vươn mình trong rừng già Kon Ka Kinh, thấm đủ chuyện nhân sinh để hóa thành "chứng nhân" của đại ngàn. Quần thể đa cổ thụ không chỉ tạo nên cảnh quan kỳ vĩ, mà còn trở thành di sản tinh thần gắn bó với bao thế hệ cư dân sống dựa vào rừng.

Vào mùa xoay chín

Vào mùa xoay chín

(GLO)- Sau hơn 4 năm chắt chiu nhựa sống, hấp thụ tinh hoa đất trời, những cây xoay ở cánh rừng Kbang, Sơn Lang, Đak Rong đã bung hoa kết trái. Vào mùa xoay chín, người dân cũng đón “lộc rừng”, mang về nguồn thu nhập đáng kể.

Dệt những sợi kí ức giữa đại ngàn

Dệt những sợi kí ức giữa đại ngàn

Khi sản phẩm công nghiệp ngày càng tràn ngập thị trường thì ở vùng núi rừng Đưng K’nớ (xã Đam Rông 4, tỉnh Lâm Đồng) vẫn còn những người phụ nữ cần mẫn bên khung cửi, kiên nhẫn nhuộm từng sợi chỉ, dệt từng hoa văn. Những tấm thổ cẩm ra đời từ nơi đây là hơi thở níu giữ kí ức truyền thống đại ngàn.

Dặm dài Trường Lũy

Dặm dài Trường Lũy

(GLO)- Trường Lũy là một phức hợp bao gồm: lũy-bảo (đồn)-đường, hình thành từ thời chúa Nguyễn, xây dựng quy mô dưới triều Nguyễn; đi qua địa phận 3 tỉnh trước đây: Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định.

Những đoản khúc Huế

Những đoản khúc Huế

Hôm ấy, trên xe khi đi qua đoạn đường gần Khách sạn Morin và Trung tâm Nghệ thuật Điềm Phùng Thị ở Huế, nhìn hàng cây rất đẹp, tôi nói với người lái xe: “Nếu thấy cây long não, em chỉ cho anh nhé”. 

Tầm nhìn của người Rục

Tầm nhìn của người Rục

Tầm nhìn (view) đắt giá nhất của người Rục ở bản Ka Ai, xã Dân Hóa, bản Mò O Ồ Ồ, xã Thượng Hóa (Quảng Bình, nay là tỉnh Quảng Trị), đó là ngôi nhà có mặt tiền bao quát đồng lúa.

Vũ Văn Tam Lang & 50 cây violon đặc chế

Vũ Văn Tam Lang và 50 cây violon đặc chế

(GLO)- Cách đây vài năm, khi ngắm 22 cây đàn violon do ông Vũ Văn Tam Lang (phường An Phú, tỉnh Gia Lai) chế tác bằng tất cả tâm huyết được giới chuyên môn đánh giá cao, tôi thầm nghĩ, ông đã có thể tự hài lòng với những gì mình có.

Giữ mãi ngọn lửa hồng cách mạng

Giữ mãi ngọn lửa hồng cách mạng

(GLO)- Cuộc trò chuyện với hai nhân chứng sống - ông Hoàng Văn Tuyển và bà Huỳnh Thị Kim Xuyên đã đưa chúng ta trở lại những năm tháng kháng chiến đầy gian khổ, nơi tinh thần yêu nước và khát vọng cống hiến đã viết nên những trang đời đáng nhớ.

null