Thêm 2 sử thi Bahnar giàu tính nghệ thuật

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Sau 26 sử thi Dăm Giông của dân tộc Bahnar do Nhà xuất bản Khoa học xã hội công bố từ năm 2005 trở lại đây, Tiến sĩ Nguyễn Tiến Dũng tiếp tục trình làng 2 sử thi mới là “Bia Phu đeo đá” và “Giông nhặt nhẫn của Sut Yang”.

“Bia Phu đeo đá” là câu chuyện kể về anh hùng Dăm Giông và Dăm Giơ đi tìm cây dầu rái để trang trí cho những chiếc gùi mới đan. Khi đi rừng, Dăm Giông thấy con chim de de đẹp liền bắn mũi tên trúng cánh chim. Con chim bị thương mang mũi tên bay về làng.

Hai anh em theo dấu chim đi tìm thì vô tình nhặt được chiếc hoa tai bạc của ai đó đánh rơi và có ý đi tìm người để trả lại vật trang sức quý. Trong lúc đó, 2 chàng trai lại gặp người đẹp Bia Phu, con gái của Rơh giàu có ở làng bên.

Bia Phu khi gặp Dăm Giông đã yêu ngay từ cái nhìn đầu tiên. Sau đó, Bia Phu đã tìm gặp lại Giông và 2 người thề nguyền kết nghĩa vợ chồng. Nhưng cha của Bia Phu không đồng ý và muốn con gái mình bắt chồng giàu có ở hạ nguồn, đó là Dăm Jrai và Dăm Lao, những chàng trai ngỗ nghịch.

Vừa bị cha ép buộc, vừa bị 2 chàng trai ở hạ nguồn bắt về làm vợ, nhưng Bia Phu quyết không chịu và bỏ trốn. Bia Phu còn lấy đá đeo vào bụng giả mang thai để lừa 2 chàng trai xấu tính; đồng thời nàng còn lấy cắp những vũ khí thần kỳ của Dăm Jrai và Dăm Lao. Mâu thuẫn đã đến hồi cao trào, 2 chàng trai cùng bọn xấu ở hạ nguồn kéo lên thượng nguồn để đánh nhau với Dăm Giông nhằm cướp lại người đẹp Bia Phu.

Cuối cùng, chiến thắng thuộc về người anh hùng Dăm Giông và trai tráng ở thượng nguồn. Cộng đồng dân làng vui vẻ tổ chức đám cưới cho Bia Phu và Dăm Giông.

tsnguyen-tien-dung-cung-lam-viec-voi-nghe-nhan-a-luu-ve-su-thi-bahnar.jpg
TS.Nguyễn Tiến Dũng cùng làm việc với nghệ nhân A Lưu về sử thi Bahnar. Ảnh: B.Q.V

Ở đây, bên cạnh nội dung và mô típ quen thuộc trong các sử thi ở Tây Nguyên, chúng ta thấy nổi bật ở các tác phẩm này là xã hội của người Bahnar đã vượt ra ngoài cộng đồng bình đẳng nguyên thủy, không có phân chia giai cấp mà đã bắt đầu chớm nở sự phân biệt tầng lớp giàu nghèo. Đó cũng là quy luật tất yếu sự phát triển của xã hội loài người.

“Giông nhặt nhẫn của Sut Yang” cũng là tác phẩm nằm trong vòng tuần hoàn của những anh hùng sử thi Tây Nguyên: đánh nhau-làm lụng-cưới vợ. Ở đây, người con gái xinh đẹp Sut Yang ở hạ nguồn có nhẫn quý từ người cha cho để làm bùa hộ mệnh. Đó là vật được thần linh ban tặng-Hơdang rang Hơng lăng.

Trong một lần đi tắm, nàng đã để quên nhẫn quý ở giọt nước. Chim klang hơ drăng đã cắp chiếc nhẫn quý ấy đánh rơi ở chòi rẫy của Dăm Giông và chàng đã nhặt được. Bị mất nhẫn, Sut Yang buồn rầu, không ăn uống mấy ngày liền. Cha nàng sai con trai đi tìm khắp nơi nhưng vẫn bặt vô âm tín.

Nhìn con gái đau buồn, cha nàng tuyên bố, chàng trai nào tìm ra nhẫn quý ấy sẽ được cưới con gái của ông làm vợ. Nghe tin, trai tráng khắp hạ nguồn ra sức tìm kiếm nhưng vẫn không có kết quả. Cuối cùng, cha nàng sai con trai lên xứ thượng nguồn để tìm. May mắn, anh trai nàng gặp Dăm Giông-chàng trai nhặt được nhẫn quý của Sut Yang. Khi nhận lại nhẫn quý, Sut Yang đã rung động trước chàng trai dũng mãnh, thật thà Dăm Giông.

Trước đó, cha của Sut Yang đã hứa hôn với gia đình chàng trai Klong Krong ở hạ nguồn nên trai tráng ở đây cho rằng Giông đã cướp vợ của người thân họ. Vì vậy, họ kéo nhau đi đánh Giông và trai tráng xứ thượng nguồn. Cuộc chiến xảy ra hết sức khốc liệt, kéo dài nhiều năm tháng, người chết, bị thương và bị bắt vô số.

Cuối cùng, phần thắng thuộc về Dăm Giông và những chiến binh thượng nguồn. Anh em Dăm Giông đã khoan hồng, tha bổng cho tù binh và tổ chức đám cưới linh đình với người đẹp Sut Yang, người em là Dăm Giơ cưới người bạn thân của Sut Yang là Dreng Yang.

Nhìn chung, 2 sử thi Bahnar mới sưu tầm có nội dung khá ly kỳ và hấp dẫn, có giá trị về nghệ thuật, cộng với tài diễn xuất, trí nhớ của nghệ nhân A Lưu (người kể và diễn xướng), cùng với sự dịch nghĩa sát hợp, am hiểu phong tục tập quán của A Jar đã làm nên tác phẩm hoàn hảo cả nội dung và hình thức, bổ sung cho kho tàng giàu có của sử thi Tây Nguyên.

Có thể bạn quan tâm

Cồng chiêng “nhí”: Nối dài mạch nguồn văn hóa

Cồng chiêng “nhí”: Nối dài mạch nguồn văn hóa

(GLO)- Sự ra đời và hoạt động hiệu quả của những đội cồng chiêng “nhí” ở huyện Kbang (tỉnh Gia Lai) không chỉ là kế thừa mà còn trở thành nhịp cầu nối dài mạch nguồn văn hóa truyền thống, để hồn cốt dân tộc tiếp tục sống mãi qua từng thế hệ.

Tôn giáo luôn đồng hành cùng dân tộc

Tôn giáo luôn đồng hành cùng dân tộc

Việc Việt Nam tổ chức thành công Đại lễ Phật đản Liên Hợp Quốc - Vesak 2025 một lần nữa khẳng định vai trò ngày càng lớn của Phật giáo Việt Nam trong đời sống tôn giáo quốc tế.

Ksor Mang nặng lòng với văn hóa Jrai

Ksor Mang nặng lòng với văn hóa Jrai

(GLO)- Nhiều năm qua, anh Ksor Mang (SN 1986, buôn Phu Ma Nher, xã Ia Rtô, thị xã Ayun Pa, tỉnh Gia Lai) có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Jrai, nhất là việc truyền dạy cồng chiêng cho thế hệ trẻ.

Xác lập 5 kỷ lục Phật giáo Việt Nam

Xác lập 5 kỷ lục Phật giáo Việt Nam

Trong khuôn khổ lễ bế mạc Đại lễ Phật đản Liên Hiệp Quốc - Vesak 2025 diễn ra ngày 8/5, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam ghi nhận cùng lúc 5 kỷ lục về Phật giáo. Các kỷ lục được trao tặng cho Ban Văn hóa Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

Xa dần tiếng trống hơ gơr

Xa dần tiếng trống hơ gơr

(GLO)- Đối với đồng bào các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên, trống là vật thiêng, có Yàng trống bảo hộ, có giá trị cao nên cất giữ nơi trang trọng và được đem ra dùng trong những dịp lễ hội lớn của buôn làng hoặc gia đình. Ngày nay, các buôn làng ở Tây Nguyên dường như xa dần tiếng trống hơ gơr.

Lan tỏa tình yêu thổ cẩm

Lan tỏa tình yêu thổ cẩm

(GLO)- Diễn ra trong gần 1 tháng, cuộc thi “Nét đẹp trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số qua ảnh” do Hội Liên hiệp phụ nữ huyện Ia Pa (tỉnh Gia Lai) tổ chức đã nhận được 33 tác phẩm dự thi. Mỗi bức ảnh là một thông điệp ý nghĩa mà những người mẫu không chuyên muốn truyền tải đến mọi người.

Nhà giáo Tạ Chí Tào tặng hiện vật quý cho Bảo tàng tỉnh

Nhà giáo Tạ Chí Tào tặng hiện vật quý cho Bảo tàng tỉnh Gia Lai

(GLO)- Nhiều lần đến tham quan Bảo tàng Hồ Chí Minh (thuộc Bảo tàng tỉnh Gia Lai), nhà giáo Tạ Chí Tào rất tâm đắc với những hiện vật thể hiện tấm lòng của người dân Tây Nguyên đối với Bác. Vì vậy, ông đã quyết định trao tặng một số hiện vật liên quan đến Bác Hồ mà mình đã sưu tầm cho Bảo tàng tỉnh.

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Di sản nếu không được số hóa, không được kể lại theo cách của thời đại sẽ dần bị đứt gãy trong trí nhớ cộng đồng. Một thế hệ lớn lên không thấy được những giá trị đã tạo nên cội nguồn sẽ khó tìm thấy niềm tự hào, khó kiến tạo tương lai có chiều sâu văn hóa.

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

(GLO)- Giữa cái nắng oi ả của tháng 4, chúng tôi từ TP. Pleiku vượt hơn 70 km về thăm làng Stơr (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai), quê hương của Anh hùng Núp. Nơi đây có nhà lưu niệm mang dấu ấn lịch sử-văn hóa độc đáo, thu hút đông đảo du khách đến tham quan, tìm hiểu.