Thêm 2 sử thi Bahnar giàu tính nghệ thuật

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Sau 26 sử thi Dăm Giông của dân tộc Bahnar do Nhà xuất bản Khoa học xã hội công bố từ năm 2005 trở lại đây, Tiến sĩ Nguyễn Tiến Dũng tiếp tục trình làng 2 sử thi mới là “Bia Phu đeo đá” và “Giông nhặt nhẫn của Sut Yang”.

“Bia Phu đeo đá” là câu chuyện kể về anh hùng Dăm Giông và Dăm Giơ đi tìm cây dầu rái để trang trí cho những chiếc gùi mới đan. Khi đi rừng, Dăm Giông thấy con chim de de đẹp liền bắn mũi tên trúng cánh chim. Con chim bị thương mang mũi tên bay về làng.

Hai anh em theo dấu chim đi tìm thì vô tình nhặt được chiếc hoa tai bạc của ai đó đánh rơi và có ý đi tìm người để trả lại vật trang sức quý. Trong lúc đó, 2 chàng trai lại gặp người đẹp Bia Phu, con gái của Rơh giàu có ở làng bên.

Bia Phu khi gặp Dăm Giông đã yêu ngay từ cái nhìn đầu tiên. Sau đó, Bia Phu đã tìm gặp lại Giông và 2 người thề nguyền kết nghĩa vợ chồng. Nhưng cha của Bia Phu không đồng ý và muốn con gái mình bắt chồng giàu có ở hạ nguồn, đó là Dăm Jrai và Dăm Lao, những chàng trai ngỗ nghịch.

Vừa bị cha ép buộc, vừa bị 2 chàng trai ở hạ nguồn bắt về làm vợ, nhưng Bia Phu quyết không chịu và bỏ trốn. Bia Phu còn lấy đá đeo vào bụng giả mang thai để lừa 2 chàng trai xấu tính; đồng thời nàng còn lấy cắp những vũ khí thần kỳ của Dăm Jrai và Dăm Lao. Mâu thuẫn đã đến hồi cao trào, 2 chàng trai cùng bọn xấu ở hạ nguồn kéo lên thượng nguồn để đánh nhau với Dăm Giông nhằm cướp lại người đẹp Bia Phu.

Cuối cùng, chiến thắng thuộc về người anh hùng Dăm Giông và trai tráng ở thượng nguồn. Cộng đồng dân làng vui vẻ tổ chức đám cưới cho Bia Phu và Dăm Giông.

tsnguyen-tien-dung-cung-lam-viec-voi-nghe-nhan-a-luu-ve-su-thi-bahnar.jpg
TS.Nguyễn Tiến Dũng cùng làm việc với nghệ nhân A Lưu về sử thi Bahnar. Ảnh: B.Q.V

Ở đây, bên cạnh nội dung và mô típ quen thuộc trong các sử thi ở Tây Nguyên, chúng ta thấy nổi bật ở các tác phẩm này là xã hội của người Bahnar đã vượt ra ngoài cộng đồng bình đẳng nguyên thủy, không có phân chia giai cấp mà đã bắt đầu chớm nở sự phân biệt tầng lớp giàu nghèo. Đó cũng là quy luật tất yếu sự phát triển của xã hội loài người.

“Giông nhặt nhẫn của Sut Yang” cũng là tác phẩm nằm trong vòng tuần hoàn của những anh hùng sử thi Tây Nguyên: đánh nhau-làm lụng-cưới vợ. Ở đây, người con gái xinh đẹp Sut Yang ở hạ nguồn có nhẫn quý từ người cha cho để làm bùa hộ mệnh. Đó là vật được thần linh ban tặng-Hơdang rang Hơng lăng.

Trong một lần đi tắm, nàng đã để quên nhẫn quý ở giọt nước. Chim klang hơ drăng đã cắp chiếc nhẫn quý ấy đánh rơi ở chòi rẫy của Dăm Giông và chàng đã nhặt được. Bị mất nhẫn, Sut Yang buồn rầu, không ăn uống mấy ngày liền. Cha nàng sai con trai đi tìm khắp nơi nhưng vẫn bặt vô âm tín.

Nhìn con gái đau buồn, cha nàng tuyên bố, chàng trai nào tìm ra nhẫn quý ấy sẽ được cưới con gái của ông làm vợ. Nghe tin, trai tráng khắp hạ nguồn ra sức tìm kiếm nhưng vẫn không có kết quả. Cuối cùng, cha nàng sai con trai lên xứ thượng nguồn để tìm. May mắn, anh trai nàng gặp Dăm Giông-chàng trai nhặt được nhẫn quý của Sut Yang. Khi nhận lại nhẫn quý, Sut Yang đã rung động trước chàng trai dũng mãnh, thật thà Dăm Giông.

Trước đó, cha của Sut Yang đã hứa hôn với gia đình chàng trai Klong Krong ở hạ nguồn nên trai tráng ở đây cho rằng Giông đã cướp vợ của người thân họ. Vì vậy, họ kéo nhau đi đánh Giông và trai tráng xứ thượng nguồn. Cuộc chiến xảy ra hết sức khốc liệt, kéo dài nhiều năm tháng, người chết, bị thương và bị bắt vô số.

Cuối cùng, phần thắng thuộc về Dăm Giông và những chiến binh thượng nguồn. Anh em Dăm Giông đã khoan hồng, tha bổng cho tù binh và tổ chức đám cưới linh đình với người đẹp Sut Yang, người em là Dăm Giơ cưới người bạn thân của Sut Yang là Dreng Yang.

Nhìn chung, 2 sử thi Bahnar mới sưu tầm có nội dung khá ly kỳ và hấp dẫn, có giá trị về nghệ thuật, cộng với tài diễn xuất, trí nhớ của nghệ nhân A Lưu (người kể và diễn xướng), cùng với sự dịch nghĩa sát hợp, am hiểu phong tục tập quán của A Jar đã làm nên tác phẩm hoàn hảo cả nội dung và hình thức, bổ sung cho kho tàng giàu có của sử thi Tây Nguyên.

Có thể bạn quan tâm

Gương mặt thơ: Trúc Phùng

Gương mặt thơ: Trúc Phùng

(GLO)- Đây là số cuối cùng của chuyên mục “Gương mặt thơ” trên báo Gia Lai Cuối tuần do tôi phụ trách.Chuyên mục đã đi được hơn 2 năm (từ tháng 10-2022), tới nay đã giới thiệu tác phẩm của hơn 100 nhà thơ nổi tiếng trên thi đàn cả nước.

Người Mường ở xã Ia Lâu “giữ lửa” cồng chiêng

Người Mường ở xã Ia Lâu “giữ lửa” cồng chiêng

(GLO)- Rời quê vào thôn Đà Bắc (xã Ia Lâu, huyện Chư Prông) lập nghiệp đã hơn 30 năm, nhưng cộng đồng người Mường vẫn luôn duy trì và nỗ lực bảo tồn văn hóa cồng chiêng của dân tộc. Với họ, “giữ lửa” cồng chiêng chính là cách làm thiết thực nhất tạo sự gắn kết bền chặt với quê hương, nguồn cội.

Già làng Đônh (bìa phải) giới thiệu về chiếc nỏ của người Bahnar. Ảnh: R.H

Điểm tựa Kon Brung

(GLO)- Không chỉ tâm huyết với công tác hòa giải, già làng Đônh (SN 1960; làng Kon Brung, xã Ayun, huyện Mang Yang) còn rất tâm huyết với việc bảo tồn bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc. Với bà con, ông là điểm tựa của làng Kon Brung.

Về miền di sản

Về miền di sản

(GLO)- Những địa danh lịch sử, điểm di sản là nơi thu hút nhiều người đến tham quan, tìm hiểu. Được tận mắt chứng kiến và đặt chân lên một miền đất giàu truyền thống luôn là trải nghiệm tuyệt vời và xúc động đối với nhiều người.

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

(GLO)- Tại Kỳ họp thứ 19 của Ủy ban Liên Chính phủ Công ước 2003 của UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể diễn ra tại Thủ đô Asunción (Cộng hòa Paraguay) vào ngày 4-12, UNESCO đã chính thức ghi danh Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam của Việt Nam vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

“Điểm sáng văn hóa vùng biên”

“Điểm sáng văn hóa vùng biên”

(GLO)- Năm 1993, Sở Văn hóa-Thông tin (VH-TT) và Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Gia Lai đã ký kết chương trình phối hợp hành động với nhiều hoạt động thiết thực, trong đó có mô hình “Điểm sáng văn hóa vùng biên”.

Biến sản phẩm văn hóa thành quà tặng du lịch

Biến sản phẩm văn hóa thành quà tặng du lịch

(GLO)- Quà lưu niệm từ sản phẩm văn hóa vừa là “sứ giả” du lịch, vừa góp phần đem lại thu nhập cho người dân. Việc tổ chức các cuộc thi tay nghề đan lát, dệt thổ cẩm nhằm tìm kiếm sản phẩm đặc sắc làm quà tặng đã góp phần nâng cao đời sống người dân và thúc đẩy du lịch nông thôn phát triển.