Thân thương cối đá

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Khi ngắm nhìn chiếc cối đá xay bột-vật dụng thân thương, gần gũi và đượm màu xưa cũ, tôi lại nhớ về một thời gian khổ, chịu thương, chịu khó của các bà, các mẹ và xoay tròn cùng những giấc mơ thơ ấu đời người.

Nhắc đến chiếc cối đá xay bột, tôi lại nhớ về những buổi chiều quê yên ả, khi mặt trời dần khuất bóng sau dãy núi xa, tiếng cối đá lại lách cách vang lên đều đều từ gian bếp nhà. Đó là những âm thanh gắn liền với tuổi thơ tôi, âm thanh của tình yêu thương và sự cần mẫn. Bên chiếc cối đá, biết bao thế hệ được nuôi dưỡng, lớn lên và trưởng thành.

Chiếc cối đá xay bột trưng bày trong khuôn viên Trung tâm Nghiên cứu và bảo tồn không gian văn hóa Sa Huỳnh. Ảnh: N.T.D

Chiếc cối đá xay bột trưng bày trong khuôn viên Trung tâm Nghiên cứu và bảo tồn không gian văn hóa Sa Huỳnh. Ảnh: N.T.D

Về Quảng Ngãi, tôi mới hay, nhiều làng nghề truyền thống nơi đây đã khôi phục nghề làm cối đá. Qua bàn tay khéo léo của người thợ, những hòn đá mồ côi, những khối đá vô tri, vô giác đã làm sống dậy một nghề xưa xa. Ở đó có những ông thợ đục đá, suốt ngày vần xoay, gọt giũa từ những tảng đá rắn đanh thành vô số chiếc cối tròn tròn xinh xắn.

Hay mới đây, khi tham quan làng Gò Cỏ (phường Phổ Thạnh, thị xã Đức Phổ), nơi hội tụ tinh hoa của 3 nền văn hóa Sa Huỳnh, Champa và Đại Việt, tôi dường như không thể rời mắt khi đứng trước chiếc cối đá được trưng bày trong khuôn viên Trung tâm Nghiên cứu và bảo tồn không gian văn hóa Sa Huỳnh-nơi Hợp tác xã Du lịch cộng đồng làng Gò Cỏ phục dựng để làm du lịch.

Câu chuyện về chiếc cối đá ấy còn được gợi nhắc khi ai đó luyến lưu ký ức và cẩn trọng giữ gìn như báu vật trong gia đình. Dù không còn sử dụng, nhưng nó vẫn được cất giữ cẩn thận, như một cách để gợi nhớ hình ảnh gia đình quây quần bên nhau trong bữa ăn với những chiếc bánh được làm từ bột gạo trắng trong. Đó là những tháng ngày tuy vất vả nhưng ấm áp tình quê, tình người, khiến ai từng trải qua đều nhớ mãi khôn nguôi.

Ngày nay, dù công nghệ hiện đại đã thay thế phần lớn công việc thủ công, nhưng chiếc cối đá vẫn giữ một vị trí đặc biệt trong lòng người quê. Nó không chỉ là nhân chứng đẹp đẽ từng ở gian bếp, mà còn là biểu tượng cho đôi tay chăm chỉ, lòng kiên trì và tình yêu thương chắt chiu cho gia đình. Ngay cả bắt gặp bao cái cối đá chỉ dành để ngắm trong những quán cà phê phố thị được decor trang trí kiểu làng quê, nó cũng đem đến cho tôi biết bao xúc cảm. Chiếc cối đá vẫn neo giữ vô vàn ký ức, vô vàn kỷ niệm của một lớp người.

Vậy nên, tôi không quá ngạc nhiên khi bắt gặp chiếc cối đá xay bột được sử dụng làm tiểu cảnh trưng bày của nhiều gia đình có điều kiện. Đối với những chiếc cối đá xay bột có tuổi đời lâu năm, người muốn sở hữu thì mua bằng mọi giá. Còn người bán có khi thờ ơ, để chiếc cối đá xay bột nằm đó... cho vui. Nó không đơn thuần là món hàng để mua bán, đổi chác mà còn là kỷ niệm. Và, kỷ niệm thì ai bán mà mua.

Tôi vẫn nhớ cả một mùa dài nước đổ lê thê, trời gió căm căm, mưa đồng ruộng xa, chợ vắng họp, đám trẻ con trong nhà thỏ thẻ muốn ăn lát bánh xèo đựng trong mẹt lá chuối hay chén bánh bèo thơm mùi gạo mới... Nghe những lời thỏ thẻ ấy, các bà, các mẹ chiều ý con trẻ đem ngâm gạo từ sớm, rồi rẽ mưa mà mang đến nhà nào trong xóm có chiếc cối đá để xay bột nhờ.

Hay những buổi nông nhàn, tiếng cối xay rì rì, rầm rầm ngày ấy giờ trở thành hoài niệm. Mấy ai được trông thấy dòng chảy từ từ, đặc sệt của bột gạo chảy xuống chiếc xô nhỏ, nói chi đến gợi nhắc những ngày thương khó ấy.

Chiếc cối đá xay bột được trưng bày trong khuôn viên Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn không gian văn hóa Sa Huỳnh. Ảnh: N.T.D

Chiếc cối đá xay bột được trưng bày trong khuôn viên Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn không gian văn hóa Sa Huỳnh. Ảnh: N.T.D

Để có được các loại bánh ngon phụ thuộc rất lớn ở khâu xay bột. Xay làm sao cho bột mịn, nước và bột phải quyện, không loãng cũng không đặc. Ai chưa từng xay, không biết cách nắm cán cối xay, sẽ dễ bị đau tay. Muốn nhẹ tay thì 2 người cùng xay, người tay trên, người tay dưới, nhịp nhàng quay đều. Hết nước nhất đến nước nhì, nước ba, người xay bột phải xay đi xay lại nhiều lần cho bột thật nhuyễn mới đến nước cuối cùng.

Vui làm sao khi xách xô bột gạo về nhà, rồi xem đó là thành quả lao động để góp phần cùng gia đình làm nên bữa ăn ngon.

Những câu chuyện về chiếc cối đá xay bột, về những món ăn truyền thống như bánh xèo, bánh bèo, mì Quảng... vẫn được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác, như một cách giữ gìn và tôn vinh văn hóa dân tộc.

Cối đá xay bột, vì thế, không chỉ là một phần của quá vãng nữa, mà còn là cầu nối giữa hiện tại và tương lai, giữa những giá trị truyền thống tưởng như mai một theo năm tháng, nay đã được hồi sinh.

Một cái cối có khi thành vật gia truyền, từ đời ông bà đến cha mẹ rồi đến lớp con cháu. Những câu chuyện quanh chiếc cối đá xay bột chưa khi nào dừng lại. Bởi chỉ cần tinh ý ta cũng nhìn ra chiếc cối đá bao giờ cũng có 2 miệng thớt. Miệng thớt trên nặng trịch như cuộc đời gian truân, miệng thớt dưới là những tảo tần vun vén chu toàn.

Rồi cũng từ cái cối đá xay bột ấy, ông bà dạy cho con trẻ biết bao bài học: từ chuyện khó nhọc làm ra chiếc cối, đến cách khéo léo khi cầm xoay miệng thớt hay đức tính tiết kiệm, lo xa chứ không như “ăn xài như cái cối” mà các mẹ vẫn thường răn dạy con mình.

Thôi thì giờ hiện đại, dăm ba bốn bận, tứ xứ quê nhà, mải chuyện cơm áo nên đôi khi ta cứ kéo dài ngày dài tháng. Thoảng hoặc đôi lần chộn rộn của thị thành, ta lại nhớ đến úa màu thời gian đã cũ. Rất cũ, rất xưa, luyến nhớ vài điều cỏn con của quê hương trong ký ức. Như lúc tôi gặp chiếc cối đá xay bột trong chiều hè nơm gió. Giờ thì nó vẫn ở đó, mặc nắng mưa, mặc biến thiên sự đời. Và, nó chỉ dành riêng cho những ai nhớ thương quê nhà, thương tiếc tháng ngày xanh xưa của bà, của mẹ, của chính mình đã qua.

Có thể bạn quan tâm

Dòng sông An Lão. Ảnh: internet

Dòng sông tuổi thơ

(GLO)- Có lẽ ai cũng có một miền ký ức để thương, để nhớ, để mỗi khi mỏi mệt giữa cuộc đời xô bồ lại mong được trở về. Với tôi, miền ký ức ấy nằm dọc theo dòng sông An Lão, đoạn chảy qua thôn Hội Long-một làng quê nhỏ thuộc huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định.

Mật ngọt trước hiên nhà

Mật ngọt trước hiên nhà

(GLO)- Trước hiên nhà tôi bỗng xuất hiện một tổ ong mật. Đàn ong bay lượn trong nắng mai, những đôi cánh mỏng manh khẽ rung lên, hòa cùng làn gió nhẹ, tạo nên bản nhạc du dương. Tôi lặng lẽ dõi theo, chợt cảm thấy lòng mình cũng rung lên theo nhịp điệu ấy, một sự đồng điệu vô hình.

Mùa hè tuổi thơ

Mùa hè tuổi thơ

(GLO)- Thế là mùa hè đã về. Tia nắng thắp đỏ chùm phượng vĩ trải dài trên những lối phố. Tôi đi miên man trong nắng vàng, hòa cùng bản giao hưởng tiếng ve giữa trưa oi bức. Ký ức những ngày hè của tuổi thơ bỗng ùa về, lay động hồn tôi.

Một thời hương mía…

Một thời hương mía…

(GLO)-Từ con ngõ quen thuộc, tôi hướng mắt ra cánh đồng, thu vào bạt ngàn màu xanh của mía, bắp, đậu, khoai lang... Mỗi mùa một sắc điệu, trù phú và no đủ. Nếu ai đó từng gắn bó với mảnh đất này như tôi sẽ nghe tim mình thổn thức, thấy lòng xốn xang khi bao ký ức luyến thương thầm gọi, tìm về.

Chiêng ngân lòng phố

Chiêng ngân lòng phố

(GLO)- Sương còn an nhiên trên từng ngọn cỏ. Dãy núi phía trước nhà hiện ra mờ mờ. Đâu đó, vẳng trong thung sâu, gà rừng đã cất những thanh âm đầu tiên kéo bình minh vượt qua sườn đồi để chào một ngày mới.

Mùa hạ bình yên

Mùa hạ bình yên

(GLO)- Tôi thường kết thúc một buổi tối bằng vài phút ngồi yên trước khi đặt mình vào giấc ngủ. Ánh sáng của bóng đèn đêm phả dịu xuống là một bối cảnh nhẹ nhõm cho những nghĩ ngợi còn đọng lại sau cùng khi ngày vừa trôi.

Chạm vào sách

Chạm vào sách

(GLO)- Tôi có thói quen đọc sách từ hồi còn nhỏ. Cứ đi đâu, làm gì thấy thuận tiện là tôi mang sách theo cùng. Trên chuyến tàu Bắc-Nam hay trên chuyến xe đường dài, trong ba lô của tôi luôn có một vài cuốn sách mới mua hay đọc nửa chừng.

Ngoái nhìn thương nhớ

Ngoái nhìn thương nhớ

Mỗi lần ngang qua góc phố nhỏ ấy, mình đều sẽ sàng ngoái đầu nhìn lại ngôi nhà ba tầng cũ kĩ và hàng cây bằng lăng đang đến mùa trổ hoa vun tán tròn no đủ mãi khiến cho bao người ngẩn ngơ theo sắc màu tim tím đến lạc lối về.

Kỷ niệm khó quên

Kỷ niệm khó quên

(GLO)- Cũng đã nhiều lần, tôi được tham dự những buổi giao lưu giữa tác giả với bạn đọc qua các chương trình nghe nói chuyện thơ, đêm thơ-nhạc, buổi ra mắt tác phẩm mới, giới thiệu tác giả-tác phẩm do Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh tổ chức.

Những mùa sen

Những mùa sen

(GLO)- Tôi có một thời thơ ấu sống bên đầm sen Đồng Tháp Mười. Những buổi chiều mùa hạ, các anh chị chèo chiếc xuồng nhỏ đưa tôi ra một đầm nước mênh mông với ngập tràn màu sen hồng chấp chới, ngan ngát hương thơm.

Khi phố mùa hoa

Khi phố mùa hoa

(GLO)- Nơi nắng mưa chia 2 mùa rõ rệt, giao của mùa là những phố màu hoa. Không còn gió se mát hanh hao trên nền trời xanh ngắt, cái nóng oi hầm bắt đầu cho một ngày như sớm hơn thường lệ. 

Bước chậm, thở sâu

Bước chậm, thở sâu

(GLO)- Người xưa có câu: “Dục tốc bất đạt” (nghĩa là nếu muốn nhanh chóng thành công mà lại nóng vội thì sẽ không đạt kết quả). Còn bây giờ, mọi người thường bảo nhau, muốn nhanh thì phải từ từ.

Ru ta dịu dàng

Ru ta dịu dàng

(GLO)- Hôm đi tập huấn chuyên môn, tôi gặp lại Mây, cô bạn chung phòng ký túc xá hồi đại học. Suốt buổi hàn huyên, Mây cứ đăm đăm nhìn tôi, đôi mắt nói nhiều hơn cả những lời tâm sự.

Lưu bút học trò

Lưu bút học trò

(GLO)-Tháng 5, nắng bắt đầu rót mật lên từng kẽ lá. Màu nắng ấm nồng như lời thì thầm của thời gian, nhắc nhở chúng tôi rằng, ngày chia tay thầy cô, bè bạn đang đến thật gần. Trong lòng mỗi chúng tôi, dường như có một khoảng trống dần mở ra, khoảng trống của bao điều chưa kịp nói, chưa kịp làm.

Bánh tráng Bình Định

Bánh tráng Bình Định

(GLO)- Bánh tráng có thể tìm thấy ở bất cứ nơi đâu trên cả nước, cả trong cộng đồng người Việt ở nước ngoài. Thế nhưng chẳng hiểu sao, tôi cứ nghĩ và nhớ về món bánh tráng Bình Định. Có lẽ là bởi không ở nơi đâu bánh tráng lại đa dạng và có thể ăn vào mọi dịp như “xứ nẫu”.

Gặp lại thanh xuân

Gặp lại thanh xuân

(GLO)- Tôi từng thấy chị gái mình đứng thật lâu trước tấm gương. Lúc đầu, tôi cứ ngỡ chị đang nhìn xem có vết nám nào trên mặt như một sự lo âu thường thấy của phụ nữ nhưng không phải.

Tiếng ve gọi hè

Tiếng ve gọi hè

(GLO)- Ai cũng từng trải qua những ngày cắp sách đến trường, cũng từng háo hức đợi tiếng ve gọi hè sang, từng bâng khuâng trước những cánh hoa phượng vĩ đầu mùa.

Vừa vặn sống

Vừa vặn sống

(GLO)- Thỉnh thoảng, trong một buổi sớm mai, nếu không phải bận bịu quá với công việc, tôi thường ngồi bên vỉa hè, dưới một gốc thông.

null