Thân thương chòi rẫy

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Không ai nhớ chòi rẫy có từ thuở nào nhưng đến bây giờ, tại một số làng đồng bào dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên, mỗi khi canh tác trên khu rẫy mới, bà con thường tìm kiếm vật liệu như tranh, tre, nứa, lá… để dựng căn chòi để canh giữ, phòng vệ, cất trữ lương thực và che nắng, trú mưa.

Không quá khó khi men theo những con đường quanh co, gập ghềnh chạy dọc theo sườn núi để tôi nhìn đoán một căn chòi rẫy. Căn chòi ấy thường xa đường lớn, xa buôn làng và cất dựng ở ngay trên ruộng, giữa nương rẫy, cạnh suối, cạnh sông, ven đồi hay miết cùng thung sâu. Và nương rẫy ở đâu, chòi cất ở đấy. Có khi khắp vùng có vài cái chòi rẫy, nhưng cũng có khi, đi mãi mới bắt gặp lẻ loi một chòi ở xa.

Giữa rừng núi thênh thang, giữa nắng gió bời bời, giữa sơn nguyên rộng lớn, cứ hiện sinh góc chòi góp mặt với thời gian, hong mình trong nắng gió, lúc thấp thoáng núi đồi, lúc ẩn mình trong cây lá.

Minh họa: Huyền Trang

Minh họa: Huyền Trang

Đầu thu, không khí mát lạnh, trong lành, tôi hít một hơi trong sự khoan khoái. Phóng tầm mắt ra xa là ruộng bậc thang của làng, có dòng nước từ suối nghe đều đặn róc rách chảy. Xa xa, thấp thoáng chòi rẫy trên sườn đồi. Chòi rẫy có thể nằm chênh vênh như cái tổ chim, cũng có thể nhỏ bé, cô độc như cây cô đơn mọc lên giữa thung xanh. Đôi khi, tôi tự hỏi ai đã cất dựng nó lên rồi để nó một mình chơ vơ giữa trập trùng rộng lớn kia.

Thì chắc rồi, chòi rẫy làm gì có bản thiết kế, cũng không có quy hoạch hay kiến trúc sư nào chỉ dẫn. Điểm chung giống nhau giữa các chòi là độ cao vừa phải, khoảng lùi tương ứng, hình dáng đơn sơ và thường dưới mặt đất trũng xuống, chắc để nước mưa thoát nhanh. Nhìn sự tỉ mẩn trong cách bố trí khung chòi, sắp xếp từng phên tre, nứa, hay lồ ô, sự chăm chút trong từng cánh cửa sổ trổ hướng ra đường, càng thấy chòi rẫy quy củ, hài hòa, gắn bó cùng thiên nhiên đến nhường nào.

Mùa gieo trồng, mùa thu hoạch, nhiều gia đình còn ở trên chòi cả tuần, có khi nửa tháng. Nguyên bản của chòi rẫy là nơi dùng canh giữ, phòng vệ khi thú dữ tấn công, phá hoại hoa màu. Rồi sau đó làm nơi cất giữ lương thực khi mùa về mà không sợ trộm cắp. Có khi từ một mẻ khoai, buồng chuối đến cả một vụ mì, mùa lúa, cứ đem xếp ngay ngắn vào đây. Cần bao nhiêu cứ đi vào chòi lấy bấy nhiêu về mà dùng, cho đến khi thóc cạn, mùa vơi mới thôi.

Và khi chòi rẫy không dùng để cất giữ hoa màu thu hoạch, hay tài sản cá nhân nữa thì là nơi trú chân khi nắng mưa, phút nghỉ ngơi khi mệt mỏi. Lúc này, chòi rẫy được thiết kế nhỏ như túp lều, chỉ có mái che và sàn, không có phên vách, nhìn trống không cả tứ phía. Những chòi rẫy này thường được bố trí trên các đồi cao. Mái chòi được lợp bằng cỏ tranh và thường mái trước cao hơn để dễ trèo lên xuống cũng như quan sát. Mái sau thì thấp, có khi lợp kín đến sát sàn nền, không cần phải che vách phía sau.

Trong những chiều lang thang, tôi tình cờ gặp một cụ già đang gùi nắng lên chòi. Mỗi khi buồn nhớ nương rẫy, thương những tháng ngày xưa gian khó, cụ thường đến đây uống rượu và ngồi hát một mình. Trong căn chòi ký ức, cụ trải lòng với tôi rằng: thuở lập làng rồi chọn canh tác phía nương rẫy kia, thì toàn là cây rừng. Chiều về, rừng vọng lại tiếng mang tác, có những lúc ra suối lấy nước lại gặp cả heo, thỉnh thoảng có thể lượm được răng nanh của hổ báo, lợn lòi.

Theo nếp quen, người đến trước giúp đỡ người đến sau, hướng dẫn cách thức làm ăn, ra rừng, suối chặt cây, chặt tre, lồ ô, bó tranh dựng chòi. Cuộc sống nghĩa tình và ấm áp. Nên mấy nhà chụm lại, bàn nhau cất một cái chòi. Cũng bởi cái khó nó khiến con người ta nghĩ ra cách vừa tránh ẩn thú dữ vừa cất giữ bảo vệ của cải.

Giữa bốn bề rừng núi thâm trầm, nắng chiều le lói rọi vào chòi rẫy, trên những lớp vách bằng lồ ô đập dập, tôi thấy gương mặt cụ vui tươi, rạng rỡ. Và khi bước ra cái chòi rẫy nhỏ bé bạc phếch nắng mưa, tôi thêm thương những tâm hồn nhân hậu thủy chung của làng.

Có thể bạn quan tâm

Khi phố mùa hoa

Khi phố mùa hoa

(GLO)- Nơi nắng mưa chia 2 mùa rõ rệt, giao của mùa là những phố màu hoa. Không còn gió se mát hanh hao trên nền trời xanh ngắt, cái nóng oi hầm bắt đầu cho một ngày như sớm hơn thường lệ. 

Bước chậm, thở sâu

Bước chậm, thở sâu

(GLO)- Người xưa có câu: “Dục tốc bất đạt” (nghĩa là nếu muốn nhanh chóng thành công mà lại nóng vội thì sẽ không đạt kết quả). Còn bây giờ, mọi người thường bảo nhau, muốn nhanh thì phải từ từ.

Ru ta dịu dàng

Ru ta dịu dàng

(GLO)- Hôm đi tập huấn chuyên môn, tôi gặp lại Mây, cô bạn chung phòng ký túc xá hồi đại học. Suốt buổi hàn huyên, Mây cứ đăm đăm nhìn tôi, đôi mắt nói nhiều hơn cả những lời tâm sự.

Lưu bút học trò

Lưu bút học trò

(GLO)-Tháng 5, nắng bắt đầu rót mật lên từng kẽ lá. Màu nắng ấm nồng như lời thì thầm của thời gian, nhắc nhở chúng tôi rằng, ngày chia tay thầy cô, bè bạn đang đến thật gần. Trong lòng mỗi chúng tôi, dường như có một khoảng trống dần mở ra, khoảng trống của bao điều chưa kịp nói, chưa kịp làm.

Rau dại quê nhà

Rau dại quê nhà

(GLO)- Mùa nào thức nấy, vùng nào rau ấy, không chỉ những bữa cơm trên rẫy, dưới đồng mà dường như bữa cơm nào của tuổi thơ chúng tôi cũng không thiếu mớ rau dại.

Năm tháng học trò

Năm tháng học trò

(GLO)- Mỗi độ hè về, khi những tia nắng tràn ngập trên sân trường cũng là lúc những chùm phượng vĩ bắt đầu cháy đỏ một góc trời. Phượng không chỉ là loài hoa báo hiệu mùa hè mà còn là biểu tượng bất diệt của tuổi học trò-cái tuổi ngây thơ, vụng dại nhưng đầy ắp yêu thương và khát vọng.

khúc mưa, cơn mưa, chìm vào cơn mưa, Gia Lai, Báo Gia Lai

Khúc mưa

(GLO)- Bất ngờ chìm vào cơn mưa ngờm ngợp giữa phố chiều tấp nập người xe, tôi vội vã tìm một nơi trú tạm chờ mưa tạnh. Kiểu mưa đầu mùa thế này, vội đến rồi cũng sẽ tan đi nhanh.

Bánh tráng Bình Định

Bánh tráng Bình Định

(GLO)- Bánh tráng có thể tìm thấy ở bất cứ nơi đâu trên cả nước, cả trong cộng đồng người Việt ở nước ngoài. Thế nhưng chẳng hiểu sao, tôi cứ nghĩ và nhớ về món bánh tráng Bình Định. Có lẽ là bởi không ở nơi đâu bánh tráng lại đa dạng và có thể ăn vào mọi dịp như “xứ nẫu”.

Gia tài của cha

Gia tài của cha

(GLO)- Hoài niệm về ký ức quãng đời sống cùng cha mẹ, anh chị em chúng tôi thường nhắc đến gia tài của cha-di sản truyền thế hệ, chất keo kết dính tình thủ túc dường như chẳng có nỗi buồn.

Nhớ khói đốt đồng

Nhớ khói đốt đồng

(GLO)- Mỗi khi tiết trời chuyển mình vào hạ, tôi lại chộn rộn một nỗi nhớ không tên. Tôi nhớ quê, nhớ cánh đồng, nhớ mùi khói đốt đồng lan trong gió chiều nhè nhẹ. Đó là mùi của đất, của nắng, của thời gian và tuổi thơ nơi đồng bãi.

Bên chiếc cầu thang nhà dài

Bên chiếc cầu thang nhà dài

(GLO)- Ngày trước, khi đến buôn Đôn (Đắk Lắk), tôi được ngắm nhìn những ngôi nhà dài bằng gỗ lâu niên của người Ê Đê đẹp đến nao lòng. Ấn tượng đầu tiên là 2 chiếc cầu thang dẫn lên nhà sàn còn in đậm vết thời gian.

Vấn vương bông gòn

Vấn vương bông gòn

(GLO)- Trong vườn còn sót lại một cây gòn. Đến mùa, chúng bung ra những bông nhẹ bẫng, mềm như mây trắng vắt ngang trời, theo gió tản mát muôn phương.

Nẻo về tháng Tư

Nẻo về tháng Tư

(GLO)- Bước chân trên dải biên cương một ngày tháng Tư nắng đượm, tôi thốt nhiên nhớ tới mấy câu thơ của Nguyễn Bình Phương: “Những cột mốc vùng biên bóng trải xiêu xiêu/Dãy núi oằn lên từng nhịp thở”.

Gió đồng mùa hạ

Gió đồng mùa hạ

(GLO)- Gió từ cánh đồng quê lại thổi tràn qua ô cửa nhỏ, mang theo hương thơm nồng nàn của lúa non và mùi ngai ngái của đất sau cơn mưa đầu mùa.

Nhớ bếp lửa nhà sàn

Nhớ bếp lửa nhà sàn

(GLO)- Gần 50 năm gắn bó với vùng đất Tây Nguyên, tôi đã đi qua nhiều buôn làng, tiếp xúc với bao con người hiền lành như đất, mộc mạc như cây rừng. Và trong những buôn làng đó, từng bếp lửa nhà sàn đã để lại trong tôi ấn tượng đậm sâu với không gian đầm ấm và chân tình

Hương nhãn

Hương nhãn

(GLO)- Tháng Tư về, mang theo những giọt sương tinh khôi lặng lẽ đọng trên mái nhà, ấp ôm không gian trong cái se lạnh dịu dàng của phố núi. Pleiku tỉnh giấc giữa sắc trời tĩnh lặng mà chất chứa bao xao xuyến.

Tháng Tư về nguồn

Tháng Tư về nguồn

(GLO)- Chúng tôi đến TP. Hồ Chí Minh giữa những ngày tháng Tư lịch sử, vào đúng dịp kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Mưa đầu hạ

Mưa đầu hạ

(GLO)- Pleiku vào hạ không báo trước bằng cái nóng gắt gao, cũng chẳng cần đến tiếng ve râm ran hay sắc phượng rực trời. Chỉ cần một cơn mưa đầu mùa, bất chợt, ào ạt mà vô cùng êm dịu là biết hè đã chạm ngõ.

Lưu bút

Lưu bút

(GLO)- Lưu bút không đơn thuần là một cuốn sổ. Nó là nơi giữ lại cả một khoảng trời tuổi trẻ, nơi từng nét chữ đều mang theo một phần ký ức.

Mùa cá cơm

Mùa cá cơm

(GLO)- Đã mấy bận đến xã Nhơn Lý (TP. Quy Nhơn, tỉnh Bình Định), tham quan hầu hết thắng cảnh, thưởng thức đủ mọi đặc sản bậc nhất, tôi từng nghĩ mình am tường vùng đất này lắm. Vậy mà, khi lang thang đến bến cá Nhơn Lý, tôi mới nhận ra những gì mình biết chỉ lớp vỏ bên ngoài.