Thân thương chòi rẫy

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Không ai nhớ chòi rẫy có từ thuở nào nhưng đến bây giờ, tại một số làng đồng bào dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên, mỗi khi canh tác trên khu rẫy mới, bà con thường tìm kiếm vật liệu như tranh, tre, nứa, lá… để dựng căn chòi để canh giữ, phòng vệ, cất trữ lương thực và che nắng, trú mưa.

Không quá khó khi men theo những con đường quanh co, gập ghềnh chạy dọc theo sườn núi để tôi nhìn đoán một căn chòi rẫy. Căn chòi ấy thường xa đường lớn, xa buôn làng và cất dựng ở ngay trên ruộng, giữa nương rẫy, cạnh suối, cạnh sông, ven đồi hay miết cùng thung sâu. Và nương rẫy ở đâu, chòi cất ở đấy. Có khi khắp vùng có vài cái chòi rẫy, nhưng cũng có khi, đi mãi mới bắt gặp lẻ loi một chòi ở xa.

Giữa rừng núi thênh thang, giữa nắng gió bời bời, giữa sơn nguyên rộng lớn, cứ hiện sinh góc chòi góp mặt với thời gian, hong mình trong nắng gió, lúc thấp thoáng núi đồi, lúc ẩn mình trong cây lá.

Minh họa: Huyền Trang

Minh họa: Huyền Trang

Đầu thu, không khí mát lạnh, trong lành, tôi hít một hơi trong sự khoan khoái. Phóng tầm mắt ra xa là ruộng bậc thang của làng, có dòng nước từ suối nghe đều đặn róc rách chảy. Xa xa, thấp thoáng chòi rẫy trên sườn đồi. Chòi rẫy có thể nằm chênh vênh như cái tổ chim, cũng có thể nhỏ bé, cô độc như cây cô đơn mọc lên giữa thung xanh. Đôi khi, tôi tự hỏi ai đã cất dựng nó lên rồi để nó một mình chơ vơ giữa trập trùng rộng lớn kia.

Thì chắc rồi, chòi rẫy làm gì có bản thiết kế, cũng không có quy hoạch hay kiến trúc sư nào chỉ dẫn. Điểm chung giống nhau giữa các chòi là độ cao vừa phải, khoảng lùi tương ứng, hình dáng đơn sơ và thường dưới mặt đất trũng xuống, chắc để nước mưa thoát nhanh. Nhìn sự tỉ mẩn trong cách bố trí khung chòi, sắp xếp từng phên tre, nứa, hay lồ ô, sự chăm chút trong từng cánh cửa sổ trổ hướng ra đường, càng thấy chòi rẫy quy củ, hài hòa, gắn bó cùng thiên nhiên đến nhường nào.

Mùa gieo trồng, mùa thu hoạch, nhiều gia đình còn ở trên chòi cả tuần, có khi nửa tháng. Nguyên bản của chòi rẫy là nơi dùng canh giữ, phòng vệ khi thú dữ tấn công, phá hoại hoa màu. Rồi sau đó làm nơi cất giữ lương thực khi mùa về mà không sợ trộm cắp. Có khi từ một mẻ khoai, buồng chuối đến cả một vụ mì, mùa lúa, cứ đem xếp ngay ngắn vào đây. Cần bao nhiêu cứ đi vào chòi lấy bấy nhiêu về mà dùng, cho đến khi thóc cạn, mùa vơi mới thôi.

Và khi chòi rẫy không dùng để cất giữ hoa màu thu hoạch, hay tài sản cá nhân nữa thì là nơi trú chân khi nắng mưa, phút nghỉ ngơi khi mệt mỏi. Lúc này, chòi rẫy được thiết kế nhỏ như túp lều, chỉ có mái che và sàn, không có phên vách, nhìn trống không cả tứ phía. Những chòi rẫy này thường được bố trí trên các đồi cao. Mái chòi được lợp bằng cỏ tranh và thường mái trước cao hơn để dễ trèo lên xuống cũng như quan sát. Mái sau thì thấp, có khi lợp kín đến sát sàn nền, không cần phải che vách phía sau.

Trong những chiều lang thang, tôi tình cờ gặp một cụ già đang gùi nắng lên chòi. Mỗi khi buồn nhớ nương rẫy, thương những tháng ngày xưa gian khó, cụ thường đến đây uống rượu và ngồi hát một mình. Trong căn chòi ký ức, cụ trải lòng với tôi rằng: thuở lập làng rồi chọn canh tác phía nương rẫy kia, thì toàn là cây rừng. Chiều về, rừng vọng lại tiếng mang tác, có những lúc ra suối lấy nước lại gặp cả heo, thỉnh thoảng có thể lượm được răng nanh của hổ báo, lợn lòi.

Theo nếp quen, người đến trước giúp đỡ người đến sau, hướng dẫn cách thức làm ăn, ra rừng, suối chặt cây, chặt tre, lồ ô, bó tranh dựng chòi. Cuộc sống nghĩa tình và ấm áp. Nên mấy nhà chụm lại, bàn nhau cất một cái chòi. Cũng bởi cái khó nó khiến con người ta nghĩ ra cách vừa tránh ẩn thú dữ vừa cất giữ bảo vệ của cải.

Giữa bốn bề rừng núi thâm trầm, nắng chiều le lói rọi vào chòi rẫy, trên những lớp vách bằng lồ ô đập dập, tôi thấy gương mặt cụ vui tươi, rạng rỡ. Và khi bước ra cái chòi rẫy nhỏ bé bạc phếch nắng mưa, tôi thêm thương những tâm hồn nhân hậu thủy chung của làng.

Có thể bạn quan tâm

Thương hoài mùa nhãn

Thương hoài mùa nhãn

(GLO)- Pleiku đang trong những ngày mưa dầm và gió cả. Ngồi nghe gió sột soạt từng cơn dọc theo mái nhà, thi thoảng, vài ba tiếng rơi lộp độp của chùm quả nhãn phía sát nhà bà Năm ở kế bên lại dội vào lòng tôi niềm thương nhớ khôn nguôi. Ký ức những mùa quả ngọt lại ùa về da diết.

Vệt nắng

Vệt nắng

Chiều nào cũng vậy, gã lọc cọc đạp chiếc xe già nua, bánh trước lỏng lẻo hơi lệch sang bên phải, cứ thế khật khưỡng đi trên con đường dẫn về phía công viên.

Mùa dã quỳ xanh lá

Mùa dã quỳ xanh lá

(GLO)- Những ngày này, dạo quanh các cung đường từ xã Đak Đoa về phường Pleiku, từ xã Bàu Cạn đi xã Ia Dom, thi thoảng, tôi gặp những vạt dã quỳ mướt xanh vươn mình đón gió. Lại thấy, mùa dã quỳ xanh lá ngân hoài một vẻ đẹp riêng.

Gánh cá của mẹ

Gánh cá của mẹ

(GLO)- Sáng sớm, khi chú gà trống choai cất tiếng gáy đầu tiên hòa vào tiếng thuyền chài khua nước ngoài sông, mẹ đã thức dậy. Bên ánh lửa bập bùng từ bếp củi, mẹ lặng lẽ chuẩn bị cho một ngày ra chợ. Hôm nay, mẹ lại gánh cá ra chợ huyện.

Khoảng trời quê

Khoảng trời quê

Mẹ vợ tôi, bà ngoại của 2 con trai của tôi, luôn miệng thắc mắc, ở thành phố lạ nhỉ, lúc nào cũng đông như mắc cửi và đèn điện như sao xa.

Sau cơn mưa

Sau cơn mưa

(GLO)- Với nhiều người, tự thân mưa đã gợi nỗi sầu, như một sự bất an, là niềm không mong đợi. Dẫu thế, như cỏ cây, cuộc đời mỗi người chẳng phải từ cơn mưa mà lớn khôn lên, những trải nghiệm cứ thế mà lấp đầy.

Dòng sông tuổi thơ

Dòng sông tuổi thơ

(GLO)- Ai cũng có tuổi thơ gắn bó với quê hương xứ sở, nơi chôn rau cắt rốn, nơi cuộc đời sâu nặng nghĩa tình với ông bà, cha mẹ, xóm giềng hay những gì thân thuộc nhất. Với tôi, tuổi thơ cũng từng gắn bó với dòng sông quê hương. Ấy là dòng sông Minh.

Mùa hè tuổi thơ

Mùa hè tuổi thơ

(GLO)- Thế là mùa hè đã về. Tia nắng thắp đỏ chùm phượng vĩ trải dài trên những lối phố. Tôi đi miên man trong nắng vàng, hòa cùng bản giao hưởng tiếng ve giữa trưa oi bức. Ký ức những ngày hè của tuổi thơ bỗng ùa về, lay động hồn tôi.

Một thời hương mía…

Một thời hương mía…

(GLO)-Từ con ngõ quen thuộc, tôi hướng mắt ra cánh đồng, thu vào bạt ngàn màu xanh của mía, bắp, đậu, khoai lang... Mỗi mùa một sắc điệu, trù phú và no đủ. Nếu ai đó từng gắn bó với mảnh đất này như tôi sẽ nghe tim mình thổn thức, thấy lòng xốn xang khi bao ký ức luyến thương thầm gọi, tìm về.

Chiêng ngân lòng phố

Chiêng ngân lòng phố

(GLO)- Sương còn an nhiên trên từng ngọn cỏ. Dãy núi phía trước nhà hiện ra mờ mờ. Đâu đó, vẳng trong thung sâu, gà rừng đã cất những thanh âm đầu tiên kéo bình minh vượt qua sườn đồi để chào một ngày mới.

Mùa hạ bình yên

Mùa hạ bình yên

(GLO)- Tôi thường kết thúc một buổi tối bằng vài phút ngồi yên trước khi đặt mình vào giấc ngủ. Ánh sáng của bóng đèn đêm phả dịu xuống là một bối cảnh nhẹ nhõm cho những nghĩ ngợi còn đọng lại sau cùng khi ngày vừa trôi.

Chạm vào sách

Chạm vào sách

(GLO)- Tôi có thói quen đọc sách từ hồi còn nhỏ. Cứ đi đâu, làm gì thấy thuận tiện là tôi mang sách theo cùng. Trên chuyến tàu Bắc-Nam hay trên chuyến xe đường dài, trong ba lô của tôi luôn có một vài cuốn sách mới mua hay đọc nửa chừng.

Vườn xưa mùa trái rụng

Vườn xưa mùa trái rụng

(GLO)- Tôi từng nghe âm thanh ấy khi ngồi dưới một tán cây xoài sẻ sau vườn, nơi má tôi phơi áo, con mèo nằm duỗi mình trên bậu cửa và tuổi thơ tôi trôi qua như một dòng nước mát lành.

Kỷ niệm khó quên

Kỷ niệm khó quên

(GLO)- Cũng đã nhiều lần, tôi được tham dự những buổi giao lưu giữa tác giả với bạn đọc qua các chương trình nghe nói chuyện thơ, đêm thơ-nhạc, buổi ra mắt tác phẩm mới, giới thiệu tác giả-tác phẩm do Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh tổ chức.

Những mùa sen

Những mùa sen

(GLO)- Tôi có một thời thơ ấu sống bên đầm sen Đồng Tháp Mười. Những buổi chiều mùa hạ, các anh chị chèo chiếc xuồng nhỏ đưa tôi ra một đầm nước mênh mông với ngập tràn màu sen hồng chấp chới, ngan ngát hương thơm.

Khi phố mùa hoa

Khi phố mùa hoa

(GLO)- Nơi nắng mưa chia 2 mùa rõ rệt, giao của mùa là những phố màu hoa. Không còn gió se mát hanh hao trên nền trời xanh ngắt, cái nóng oi hầm bắt đầu cho một ngày như sớm hơn thường lệ. 

Bước chậm, thở sâu

Bước chậm, thở sâu

(GLO)- Người xưa có câu: “Dục tốc bất đạt” (nghĩa là nếu muốn nhanh chóng thành công mà lại nóng vội thì sẽ không đạt kết quả). Còn bây giờ, mọi người thường bảo nhau, muốn nhanh thì phải từ từ.

Ru ta dịu dàng

Ru ta dịu dàng

(GLO)- Hôm đi tập huấn chuyên môn, tôi gặp lại Mây, cô bạn chung phòng ký túc xá hồi đại học. Suốt buổi hàn huyên, Mây cứ đăm đăm nhìn tôi, đôi mắt nói nhiều hơn cả những lời tâm sự.

Lưu bút học trò

Lưu bút học trò

(GLO)-Tháng 5, nắng bắt đầu rót mật lên từng kẽ lá. Màu nắng ấm nồng như lời thì thầm của thời gian, nhắc nhở chúng tôi rằng, ngày chia tay thầy cô, bè bạn đang đến thật gần. Trong lòng mỗi chúng tôi, dường như có một khoảng trống dần mở ra, khoảng trống của bao điều chưa kịp nói, chưa kịp làm.

null