Dự án bảo tồn, phục dựng lễ mừng lúa mới của người Jrai ở Ia Yok: Lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Nhằm góp phần bảo tồn và phát huy nét đẹp văn hóa của dân tộc mình, em Võ Siu Hoài An (lớp 12C1) cùng Lê Quốc Huy (lớp 10C1, Trường THPT Phạm Văn Đồng, huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai) triển khai Dự án “Bảo tồn và phục dựng lễ mừng lúa mới của đồng bào Jrai tại làng Bồ, xã Ia Yok”.

Dự án đã xuất sắc đạt giải ba tại Cuộc thi Khoa học, kỹ thuật cấp tỉnh học sinh trung học năm học 2023-2024.

Em Võ Siu Hoài An sinh ra và lớn lên ở làng Bồ-ngôi làng Jrai duy nhất ở xã Ia Yok. Tuy nhiên, điều làm cô học trò trăn trở là làng của mình lâu rồi không tổ chức nghi lễ cúng lúa mới. Từ đó, nhiều người dân trong làng, nhất là thế hệ trẻ không còn biết đến nghi lễ này. “Nhận thấy việc giữ gìn bản sắc văn hóa, tập quán, truyền thống tốt đẹp qua lễ mừng lúa mới có ý nghĩa vô cùng to lớn trong đời sống tinh thần, tâm linh nhằm tạo sợi dây gắn kết cộng đồng Jrai, em cùng bạn Lê Quốc Huy (lớp 10C1) đã triển khai Dự án “Bảo tồn và phục dựng lễ mừng lúa mới của đồng bào Jrai tại làng Bồ, xã Ia Yok”-An chia sẻ.

Em Võ Siu Hoài An (lớp 12C1, Trường THPT Phạm Văn Đồng) cùng cô giáo hướng dẫn. Ảnh: M.K

Em Võ Siu Hoài An (lớp 12C1, Trường THPT Phạm Văn Đồng) cùng cô giáo hướng dẫn. Ảnh: M.K

Tháng 8-2023, 2 bạn trẻ bắt đầu lên ý tưởng, đồng thời gặp gỡ già làng và người dân trò chuyện, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của bà con. Qua khảo sát, điều bất ngờ là nhiều người dân làng Bồ không còn nhớ rõ về nghi lễ truyền thống này. Các nghi thức và ý nghĩa của lễ mừng lúa mới chỉ còn trong tâm tưởng của những người già. Điều này càng thôi thúc 2 em tìm hiểu và nỗ lực kết nối để có thể tổ chức lễ mừng lúa mới của làng.

An cho biết: “Chúng em đã ghi chép cụ thể, chi tiết các nghi thức trong lễ mừng lúa mới theo lời kể của những người lớn tuổi trong làng. Sau đó, chúng em nhờ sự hỗ trợ từ Ban Giám hiệu nhà trường, UBND xã Ia Yok và một số phụ huynh để chuẩn bị tốt cho nghi lễ. Tháng 11-2023, khi ngọn lúa trên những cánh đồng ngả màu vàng óng, bắt đầu cho thu hoạch thì cũng là lúc người Jrai ở làng Bồ quay lại với nghi lễ mừng lúa mới mà họ đã bỏ quên sau nhiều năm. Lúc đó, chúng em rất xúc động và tự hào”.

Theo phong tục, phần lễ sẽ cúng ở rẫy lúa, chòi rẫy và nhà chủ lúa. Ông Rơ Châm Klêl là người được chọn thực hiện nghi lễ cúng. Ngay từ sáng sớm, các già làng, chủ rẫy chuẩn bị dụng cụ, lễ vật cúng gồm: 1 cây nêu có hoa văn gắn những bông lúa trĩu hạt, 4 cây nêu bông có gắn than củi, 2 chiếc gùi, 1 ghè rượu cần, 1 con gà sống, lá chuối, 1 nắm lá ngal. Cây nêu có hoa văn được cắm vào vị trí cố định, xung quanh được đặt gùi và ghè rượu. Sau khi chuẩn bị xong, già làng bắt đầu thực hiện nghi thức cúng.

Trước hết, thầy cúng, già làng, vợ chủ rẫy đi xung quanh ruộng, mang theo lễ vật cúng là con gà và 4 cây nêu có buộc than củi để cắm vào 4 góc ruộng. Thầy cúng chạm 7 lần vào ché rượu cần để dâng lễ vật và đọc lời khấn cảm tạ các vị thần linh đã mang đến cho dân làng cây lúa tốt tươi, chín vàng, thơm ngon, mang lại sự ấm no cho dân làng. Kết thúc phần cúng là phần mời rượu. Người Jrai theo chế độ mẫu hệ nên lúc mời rượu, vợ chủ lúa là người đầu tiên được mời “thăm ghè”. Tiếp theo là các thành viên trong gia đình và bà con dân làng. Ông Klêl chia sẻ: “Mình là chủ ruộng. Được chọn tổ chức phục dựng nghi lễ này, mình rất vui và tự hào. Đây là nét đẹp truyền thống văn hóa của dân tộc Jrai mà lâu nay dân làng mình lãng quên”.

Dự án “Bảo tồn và phục dựng lễ Mừng lúa mới của đồng bào Jrai tại làng Bồ, xã Ia Yok” tạo ra sức lan tỏa lớn. Ảnh: Mai Ka

Dự án “Bảo tồn và phục dựng lễ Mừng lúa mới của đồng bào Jrai tại làng Bồ, xã Ia Yok” tạo ra sức lan tỏa lớn. Ảnh: Mai Ka

Ông Rơ Châm Pố-Bí thư Chi bộ làng Bồ-cho biết: “Lễ mừng lúa mới nhằm tạ ơn thần linh đã phù hộ cho dân làng được mùa lúa mới và cầu mong cho vụ tiếp theo mưa thuận, gió hòa, cây lúa tốt tươi, mùa màng bội thu. Ở làng Bồ, nhiều năm qua, nghi lễ này dần bị mai một, lãng quên. Điều này khiến những người già như chúng tôi rất buồn. Khi được các bạn trẻ chọn làng Bồ để phục dựng nghi lễ này, tôi rất mừng và hy vọng từ đây sẽ lan tỏa được tinh thần gìn giữ và bảo tồn văn hóa dân tộc trong dân làng”.

Sau thành công của lễ mừng lúa mới, nhóm thực hiện đề tài đã quay lại lấy ý kiến cũng như lắng nghe tâm tư của bà con. Kết quả, hơn 90% người dân trong làng đã thay đổi quan điểm, cách nhìn về văn hóa truyền thống sau khi tham gia nghi lễ. Họ cho rằng, qua mỗi lần tổ chức lễ hội, bà con thắt chặt thêm tinh thần đoàn kết, góp phần giáo dục con cháu bảo tồn nét đẹp văn hóa mà cha ông để lại.

Cô Nhâm Thị Thu Hà-Giáo viên Ngữ văn, người hướng dẫn nhóm thực hiện đề tài-khẳng định: Dự án triển khai thành công và tạo được sức lan tỏa sâu rộng. Việc khôi phục các lễ hội truyền thống tiêu biểu cần có chính sách hỗ trợ, đầu tư xây dựng, bảo tồn lâu dài, đồng bộ. Đặc biệt, chú trọng nhiều đến vai trò, vị trí của các già làng bởi họ “truyền lửa” đam mê và giữ gìn di sản văn hóa quý báu của dân tộc cho các thế hệ mai sau.

Việc phục dựng các lễ hội, sản phẩm văn hóa truyền thống nhằm “đánh thức” các giá trị văn hóa đặc sắc đang dần bị mai một. Để góp phần bảo tồn và phát huy các lễ hội truyền thống nói chung và lễ mừng lúa mới nói riêng, trước hết, chúng ta phải làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục. Mỗi người dân là một cán bộ dân vận, mỗi học sinh là một tuyên truyền viên để khơi nguồn và lan tỏa văn hóa của dân tộc mình.

Có thể bạn quan tâm

Về miền di sản

Về miền di sản

(GLO)- Những địa danh lịch sử, điểm di sản là nơi thu hút nhiều người đến tham quan, tìm hiểu. Được tận mắt chứng kiến và đặt chân lên một miền đất giàu truyền thống luôn là trải nghiệm tuyệt vời và xúc động đối với nhiều người.

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

(GLO)- Tại Kỳ họp thứ 19 của Ủy ban Liên Chính phủ Công ước 2003 của UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể diễn ra tại Thủ đô Asunción (Cộng hòa Paraguay) vào ngày 4-12, UNESCO đã chính thức ghi danh Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam của Việt Nam vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

“Điểm sáng văn hóa vùng biên”

“Điểm sáng văn hóa vùng biên”

(GLO)- Năm 1993, Sở Văn hóa-Thông tin (VH-TT) và Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Gia Lai đã ký kết chương trình phối hợp hành động với nhiều hoạt động thiết thực, trong đó có mô hình “Điểm sáng văn hóa vùng biên”.

Mừng lúa mới trên cao nguyên

Mừng lúa mới trên cao nguyên

(GLO)- Sau khi thu hoạch mùa vụ và đưa lúa về kho, đồng bào Jrai náo nức với lễ mừng lúa mới. Nghi lễ nông nghiệp cổ truyền độc đáo này đã được bà con duy trì từ bao đời nay.

Tiết mục hát dân ca của em Đinh Doanh và đoàn nghệ nhân xã Pờ Tó trong chương trình “Cồng chiêng cuối tuần-Thưởng thức và trải nghiệm” tại huyện Ia Pa. Ảnh: V.C

Cồng chiêng cuối tuần trở lại Ia Pa

(GLO)- Tối 17-11, chương trình “Cồng chiêng cuối tuần-Thưởng thức và trải nghiệm” tiếp tục được tổ chức tại huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai. Chương trình mang đến nhiều tiết mục đặc sắc làm nức lòng người dân và du khách.

Giá trị của liên hoan

Giá trị của liên hoan

Liên hoan Cải lương toàn quốc năm 2024 tổ chức tại TP Cần Thơ vừa khép lại. Bên cạnh những hồ hởi, vui vẻ, nhiều nỗi niềm của sân khấu cải lương truyền thống cũng đã bộc lộ trong mùa liên hoan năm nay.

Cần phát huy giá trị di tích: “Địa điểm vụ thảm sát nhân dân làng Tân Lập năm 1947”

Cần phát huy giá trị di tích: “Địa điểm vụ thảm sát nhân dân làng Tân Lập năm 1947”

(GLO)- Sáng 6-11, tại TP. Pleiku, Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai tổ chức hội thảo khoa học di tích lịch sử “Địa điểm vụ thảm sát nhân dân làng Tân Lập năm 1947, xã Kông Bơ La, huyện Kbang” nhằm hoàn thiện hồ sơ, trình cấp có thẩm quyền đề nghị xếp hạng di tích quốc gia.

Trao giải Cuộc thi đan lát, dệt thổ cẩm truyền thống tạo ra các sản phẩm lưu niệm phục vụ du khách

Trao giải Cuộc thi đan lát, dệt thổ cẩm truyền thống tạo ra các sản phẩm lưu niệm phục vụ du khách

(GLO)- Nằm trong khuôn khổ Tuần lễ hoa dã quỳ-núi lửa Chư Đang Ya, chiều 9-11, tại khu vực sân nhà rông làng Gri, xã Chư Đang Ya (huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai), Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch phối hợp với UBND huyện Chư Păh tổ chức trao giải Cuộc thi đan lát, dệt thổ cẩm truyền thống.

Các nghệ nhân làng Chuet 2 (phường Thắng Lợi) phục dựng lễ báo hiếu cha mẹ tại Làng Văn hóa-Du lịch các dân tộc Việt Nam. Ảnh: Thu

Lễ báo hiếu của người Jrai

(GLO)- Lễ báo hiếu cha mẹ là tập tục văn hóa truyền thống đã có từ xa xưa trong đời sống của cộng đồng người Jrai. Đây là dịp để những người con đền đáp công ơn sinh thành, dưỡng dục và cầu mong thần linh ban sức khỏe cho cha mẹ.

Bảo tồn bản sắc làng Bahnar - Kỳ cuối: Cần phát huy giá trị văn hóa truyền thống

Bảo tồn bản sắc làng Bahnar - Kỳ cuối: Cần phát huy giá trị văn hóa truyền thống

(GLO)- Cách đây gần 18 năm, trong một số công trình điều tra văn hóa các làng đồng bào dân tộc thiểu số ở TP. Pleiku thì người ta xếp một số buôn làng trong khu vực, trong đó có làng Wâu và Ktu (xã Chư Á) là làng tương đối có giá trị, đưa vào diện bảo tồn và phát triển.

Sân trường rộn tiếng cồng chiêng

Sân trường rộn tiếng cồng chiêng

(GLO)- Cứ mỗi buổi sinh hoạt, khuôn viên Trường Phổ thông Dân tộc bán trú THCS Lơ Pang (xã Lơ Pang, huyện Mang Yang, tỉnh Gia Lai) lại rộn ràng tiếng cồng chiêng. Âm thanh quen thuộc ấy đến từ đôi tay nhỏ bé của các em học sinh thuộc Câu lạc bộ (CLB) Cồng chiêng của trường.