Nghệ nhân Ưu tú Rơ Châm Tih đưa văn hóa, âm nhạc Jrai ra “biển lớn”

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Từ khi biết chơi và chế tác các loại nhạc cụ truyền thống của đồng bào Jrai, anh Rơ Châm Tih (làng Jút 1, xã Ia Dêr, huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai) chưa bao giờ nghĩ đến ngày sẽ mang văn hóa, âm nhạc của dân tộc mình ra thế giới. Nhưng rồi những lời mời biểu diễn ở nhiều nước ngày càng nhiều đã giúp anh nhận thức sâu sắc về nội lực văn hóa mà bản thân được trao truyền.

“Mang chuông đi đánh xứ người”

Chúng tôi ghé thăm làng Jút 1 khi anh Rơ Châm Tih vừa trở về sau chuyến biểu diễn ở Sydney (Úc). Lời mời đến từ chương trình âm nhạc từ thiện “Một mẹ trăm con” nhằm gây quỹ ủng hộ các lớp học tình thương, do một nhóm Việt kiều từ tâm tại đây khởi xướng.

Trong chuyến xuất ngoại lần này, ngoài các nhạc cụ truyền thống như t'rưng, ting ning, kni, bro mong, Rơ Châm Tih còn mang theo một loại nhạc cụ mới do chính anh tìm tòi, sáng chế, đó là đàn klek klok. Cũng từ tre nứa mà ra nhưng âm thanh của klek klok lạ lắm, réo rắt hơn lời suối gọi trên ngàn. “Tôi muốn phần biểu diễn của mình phải luôn mới mẻ”-anh Rơ Châm Tih nói về lý do mang chiếc đàn đặc biệt đến Sydney lần này. Ngoài ra, anh còn cất công đóng gói sản phẩm lưu niệm với hàng chục chiếc chuông gió, gùi, đàn t'rưng xinh xắn với mong muốn nhân dịp này phô diễn nhiều nhất có thể vẻ đẹp của văn hóa Jrai. Dễ hiểu, bởi tại chương trình này, anh là đại diện duy nhất của Tây Nguyên.

Nghệ nhân Ưu tú Rơ Châm Tih biểu diễn đàn kơ ní trên sân khấu tại Sydney. Ảnh nhân vật cung cấp.

Nghệ nhân Ưu tú Rơ Châm Tih biểu diễn đàn kơ ní trên sân khấu tại Sydney. nh nhân vật cung cấp.

Đến Sydney, anh Rơ Châm Tih được đông đảo khán giả chào đón nồng nhiệt. Anh có một sân khấu đáng mơ ước để không gian, thời lượng, kịch bản biểu diễn không bị giới hạn. Được trao sự tự do tuyệt đối, anh lần lượt diễn tấu từ nhạc cụ này đến nhạc cụ khác, hoàn toàn tùy hứng, chơi cho đến khi nào cả người nghệ sĩ lẫn khán giả thỏa niềm say mê thì thôi. Anh mỉm cười nhớ lại: “Trước giờ diễn mình cũng lo lắm, nhưng khi đắm chìm trong âm nhạc thì… quên hết!”.

Sau đêm diễn, một thành viên Ban tổ chức đã tag anh trên trang Facebook cá nhân với những dòng đầy xúc cảm, chân tình: “Rơ Châm Tih đã mang tiếng suối, tiếng gió, tiếng nước róc rách, âm thanh vang dội của núi rừng Tây Nguyên đến Sydney qua tiếng đàn, tiếng hát của anh. Không chỉ đàn hát hay mà anh còn tự làm những nhạc cụ truyền thống, trình diễn và dạy cho thế hệ tiếp theo để gìn giữ nền âm nhạc của người Jrai. Rơ Châm Tih, một người tài hoa, điềm tĩnh và hiền hòa, được tình thương của tất cả những người gặp gỡ và biết đến anh”.

Anh Rơ Châm Tih kể, thành công của chuyến giao lưu văn hóa này còn nằm ở chỗ tất cả các nhạc cụ, sản phẩm lưu niệm mà anh mang theo đều được bán hết vèo. Anh đã rất thành công để nhẹ nhàng ra về tay không.

“Xuất khẩu văn hóa” từ làng

Từ năm 2009, anh Rơ Châm Tih đã lần đầu sang Úc biểu diễn, sau đó là Phần Lan, Anh, Campuchia, rồi quay lại Úc 2 lần nữa. Anh cho hay, trong 2 năm vừa qua, anh nhận được lời mời sang biểu diễn ở Ireland và Nhật Bản nhưng do đại dịch Covid-19 nên đành gác lại. Nếu không có gì thay đổi, tháng 9 năm nay, nghệ nhân này sẽ sang biểu diễn tại Hàn Quốc theo lời mời riêng.

Có thể nói, Rơ Châm Tih hiện là nghệ nhân tham gia “xuất khẩu văn hóa” hiệu quả nhất tỉnh. Hiếm có nghệ nhân nào như anh: vừa chơi thông thạo, vừa chế tác tài hoa các loại nhạc cụ của dân tộc mình, vừa có khả năng phục dựng nhà rông truyền thống Jrai, lại mong muốn quảng bá văn hóa của dân tộc ra thế giới bằng tất cả niềm tự hào và yêu mến.

Du khách người Ý thích thú tìm hiểu các nhạc cụ truyền thống Jrai dưới sự hướng dẫn của Nghệ nhân Ưu tú Rơ Châm Tih. Ảnh: Nguyễn Linh Vinh Quốc

Du khách người Ý thích thú tìm hiểu các nhạc cụ truyền thống Jrai dưới sự hướng dẫn của Nghệ nhân Ưu tú Rơ Châm Tih. Ảnh: Nguyễn Linh Vinh Quốc

Tổng hòa đó đã làm nên “thương hiệu” Rơ Châm Tih, mang đến cho anh nhiều cơ hội. Trong các chuyến đi, anh nhớ nhất là chuyến biểu diễn tại Anh của đoàn nghệ thuật Việt Nam nhân kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa 2 nước (năm 2013). “Lần đó có cả Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh tham dự. Âm nhạc Tây Nguyên được nhiều người yêu thích, đón nhận lắm”-nghệ nhân Rơ Châm Tih nhớ lại. Khi được hỏi về những điều nhận được từ những lần “đi một ngày đàng”, anh tự tin bảo, càng đi càng mở mang tầm nhìn và hiểu biết, từ đó thêm tự hào về văn hóa độc đáo của dân tộc mình-một nền văn hóa nguyên sơ đã và sẽ còn làm say lòng bao người.

Cuộc trò chuyện với nghệ nhân tài hoa năm nay bước qua tuổi 52 còn giúp chúng tôi nhận ra một điều: Không cần phải ra biểu diễn ở nước ngoài mới gọi là “xuất khẩu văn hóa”. Đôi khi chỉ cần… ngồi tại chỗ. Đó là khi du khách nước ngoài biết tiếng người nghệ sĩ của làng đã chủ động tìm đến mong được tìm hiểu về văn hóa, âm nhạc Tây Nguyên.

Cách đây khoảng 3 năm, một du khách Nhật khá am hiểu về âm nhạc đã lưu lại suốt 1 tuần và say sưa tìm hiểu cách Rơ Châm Tih chơi đàn, chế tác nhạc cụ. Gần đây nhất, tháng 2-2023, được sự giới thiệu của nhiếp ảnh gia Nguyễn Linh Vinh Quốc, một du khách người Ý đã ghé thăm xưởng chế tác nhạc cụ và sản phẩm lưu niệm của anh. “Thật kinh ngạc! Quá tuyệt vời!” là những cảm nhận mà du khách này chia sẻ. Càng phấn khích khi dưới sự hướng dẫn của Rơ Châm Tih, ông đã diễn tấu thành công một đoạn nhạc chỉ sau 15 phút.

Nhiếp ảnh gia Nguyễn Linh Vinh Quốc-người thường mời anh Rơ Châm Tih làm mẫu ảnh-chia sẻ: “Xuất phát từ sự yêu mến chiều sâu văn hóa Tây Nguyên, nhiều du khách đón nhận tài năng của Rơ Châm Tih với tất cả sự thán phục. Đáng nói là những nét văn hóa mà anh đang lưu giữ hết sức nguyên bản, không bị lai căng. Bằng tinh thần lao động và rèn luyện nghiêm túc, tài năng người nghệ nhân ưu tú này sẽ còn phát tiết và cơ hội thăng hoa”.

Có thể bạn quan tâm

Lễ cầu mưa trên đỉnh núi thần: Di sản đặc biệt

Lễ cầu mưa trên đỉnh núi thần: Di sản đặc biệt

(GLO)- Trên đời có thực sự tồn tại những con người có quyền năng hô mưa gọi gió? Chính hiện thực và truyền thuyết hư ảo đan cài vào nhau khiến lễ cầu mưa của Yang Pơtao Apui ở thung lũng Ayun Hạ trở thành một hiện tượng đặc biệt, hấp dẫn bởi sự linh thiêng, huyền bí.

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

(GLO)- Đền thờ Hai Bà Trưng là di tích quốc gia đặc biệt, tọa lạc tại thôn Hạ Lôi, xã Mê Linh, huyện Mê Linh, TP. Hà Nội. Đây cũng là quê hương của Hai Bà Trưng-những nữ tướng anh hùng đã nổi dậy chống quân xâm lược nhà Hán.

Phục dựng lễ mừng lúa mới của người Jrai. Ảnh: Lam Nguyên

Nghĩ suy trong mùa lễ hội

(GLO)- Lễ hội là sinh hoạt văn hóa dân gian đậm tính cộng đồng và được tổ chức khắp mọi miền đất nước. Ngoài 2 dân tộc bản địa Jrai và Bahnar, trên địa bàn tỉnh Gia Lai còn có 42 dân tộc anh em khác sinh sống với bản sắc văn hóa lễ hội độc đáo.

Nối nghề

Nối nghề

Lần đầu tiên nghệ nhân Y Pư giới thiệu nghề làm gốm thủ công tại Bảo tàng tỉnh trong khuôn khổ Tuần lễ Văn hóa - Du lịch tỉnh Kon Tum lần thứ 3 (năm 2016) đã để lại ấn tượng đẹp.

Ông Đinh Plih sắp xếp bộ cồng chiêng và các vật dụng sẵn sàng đem theo khi đi trình diễn, quảng bá văn hóa dân tộc Bahnar. Ảnh: N.M

Đinh Plih: Tự hào “vốn liếng” văn hóa Bahnar

(GLO)- “Ý nghĩa của công việc không phải chỉ nằm ở chỗ tiền bạc mà còn ở nhu cầu về tinh thần, biểu hiện của giá trị, một vốn liếng để tự hào”. Câu nói này thật đúng đối với ông Đinh Plih (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai). Với ông, hạnh phúc đơn giản là bản thân được sống trọn với đam mê.

Sức sống của lễ hội Tây Nguyên

Sức sống của lễ hội Tây Nguyên

(GLO)- Hoa pơ lang thắp lửa cuối khu nhà mồ làng Pyang, thị trấn Kông Chro, tỉnh Gia Lai. Nổi bật giữa lớp lớp nhà mồ cũ là 3 nhà mồ mới làm. Đó là những dấu hiệu mùa lễ hội giữa núi rừng Trường Sơn.

Lễ bỏ mả của người Bahnar ở Kông Chro

Lễ bỏ mả của người Bahnar ở Kông Chro

(GLO)- Từ 21 đến 23-2, làng Pyang (thị trấn Kông Chro, huyện Kông Chro, tỉnh Gia Lai) tưng bừng tổ chức lễ bỏ mả-một trong những lễ hội lớn và đặc sắc nhất của người Bahnar Đông Trường Sơn

Gìn giữ giai điệu của đá

Gìn giữ giai điệu của đá

Trong dịp đầu xuân, tại chương trình trình diễn, trải nghiệm di sản văn hóa diễn ra ở Bảo tàng – Thư viện tỉnh, người dân và du khách có dịp thưởng thức những giai điệu của đá được trình diễn bởi nghệ nhân ưu tú A Thu (50 tuổi) ở thôn Đăk Rô Gia (xã Đăk Trăm, huyện Đăk Tô).

Lễ báo hiếu: Thơm thảo tấm lòng con cái

Lễ báo hiếu, thơm thảo tấm lòng con cái

(GLO)- Trong đời sống sinh hoạt hàng ngày, người Bahnar luôn nhắc nhau: “Phải kính trọng cha mẹ như mặt trăng, kính trọng ông bà như mặt trời”. Khi đã trưởng thành, con cái đều nghĩ đến việc tổ chức lễ báo hiếu cha mẹ (teh nhung ăn kră).

Nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa ở cơ sở

Nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa ở cơ sở

(GLO)- UBND tỉnh Gia Lai ban hành QĐ số 60/2024/QĐ-UBND quy định chi tiết tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu “Gia đình văn hóa”, “Thôn, tổ dân phố văn hóa”, “Xã, phường, thị trấn tiêu biểu” để hướng dẫn thực hiện, bảo đảm phù hợp với đặc thù văn hóa và tình hình kinh tế-xã hội của địa phương.