Xa Văn Quan sinh ra trong một gia đình dân tộc Tày tại tỉnh Hòa Bình. Sau khi tốt nghiệp Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Tây Bắc (tỉnh Hòa Bình) năm 2008, anh làm giáo viên âm nhạc tại một trường học ở tỉnh Hòa Bình. Tuy nhiên, năm 2010, anh quyết định rẽ hướng, rời bỏ bục giảng để vào lập nghiệp tại xã Ia O (huyện Ia Grai). Tại đây, anh lập gia đình và bắt đầu cuộc sống mới ở làng Cúc.
Với tinh thần nhiệt huyết và trách nhiệm, năm 2018, anh tham gia công tác đoàn và được tín nhiệm bầu làm Bí thư Chi đoàn làng Cúc. 2 năm sau, sự tận tâm của anh tiếp tục được ghi nhận khi người dân tín nhiệm bầu anh giữ chức Phó trưởng thôn Cúc. Những ngày đầu nhận nhiệm vụ, anh gặp không ít khó khăn do là người từ nơi khác đến, khác biệt về dân tộc và chưa am hiểu phong tục, tập quán địa phương. Tuy nhiên, bằng sự gần gũi, chân thành và nỗ lực không ngừng, anh từng bước tạo dựng được niềm tin và nhận được sự ủng hộ của bà con trong làng.
Anh Quan cho biết: Làng Cúc có 300 hộ với 1.800 khẩu. Khi chương trình xây dựng nông thôn mới được triển khai tại địa phương, anh đã tích cực phối hợp với cán bộ thôn và các hội, đoàn thể để tuyên truyền, vận động người dân tham gia. Anh trực tiếp đến từng hộ dân để vận động bà con hiến đất, tháo dỡ hàng rào, chặt cây trồng nhằm mở rộng đường làng, ngõ xóm. Anh cũng khuyến khích người dân nâng cao ý thức bảo vệ môi trường thông qua việc thu gom rác thải sinh hoạt, trồng cây xanh, sửa chữa hệ thống rãnh thoát nước trong khu dân cư, góp phần xây dựng cảnh quan “xanh-sạch-đẹp”.
Nhờ sự đồng thuận và hưởng ứng tích cực từ cộng đồng, người dân làng Cúc đã tự nguyện hiến 2.400m² đất, chặt bỏ 37 cây điều cùng nhiều cây trồng khác để phục vụ việc chỉnh trang hạ tầng nông thôn. Với những nỗ lực chung, xã Ia O đã đạt chuẩn nông thôn mới vào năm 2021.
Chia sẻ về kinh nghiệm vận động người dân, anh Quan cho hay: “Muốn dân làm theo thì trước hết phải nói cho dân hiểu. Mình đến từng nhà, trò chuyện, giải thích cụ thể. Khi bà con thấy lợi ích chung, họ sẵn sàng góp công, góp của, hiến đất mà không đòi hỏi điều gì”.
Trước đây, toàn bộ diện tích đất sản xuất của gia đình anh Quan chủ yếu trồng điều theo phương pháp truyền thống, ít đầu tư chăm sóc nên năng suất không cao. Sau khi tham gia các lớp tập huấn khuyến nông và tìm hiểu các mô hình canh tác hiệu quả, năm 2010, anh mạnh dạn phá bỏ gần 4ha điều già cỗi để chuyển sang trồng 2.000 cây cao su.
Ban đầu, mô hình này gặp nhiều khó khăn, nhất là về kỹ thuật chăm sóc. Tuy nhiên, nhờ kiên trì học hỏi và áp dụng đúng kỹ thuật, vườn cao su của anh phát triển tốt và hiện cho thu nhập ổn định từ 60-70 triệu đồng mỗi tháng. "Tính chung, tổng thu nhập hàng năm từ 2.000 cây cao su, 6 ha điều và công việc khác của gia đình gần 1 tỉ đồng sau khi trừ chi phí."-anh Quan thổ lộ.
Không chỉ chăm lo phát triển kinh tế giỏi, anh Quan còn tích cực tham gia các hoạt động thiện nguyện, hướng đến cộng đồng. Những năm qua, anh đã chủ động kết nối với các tổ chức, cá nhân và nhà hảo tâm để hỗ trợ các hộ nghèo, học sinh có hoàn cảnh khó khăn tại địa phương.
Từ khi đảm nhận Phó trưởng thôn Cúc, anh đã vận động các cá nhân, đơn vị, Mạnh Thường Quân trao hàng trăm suất quà trị giá hàng trăm triệu đồng cho học sinh và hộ nghèo tại địa phương. Anh cũng kêu gọi tặng 400 áo khoác, 100 bộ sách giáo khoa, đồ dùng học tập và 60 cặp sách cho học sinh trên địa bàn xã. Tháng 11-2023, anh kết nối với nghệ sĩ Cát Tường và Trung Dũng để tặng 100 suất quà cho học sinh nghèo vượt khó, mỗi suất gồm mì tôm, gạo và 300.000 đồng tiền mặt.
Trong thời điểm dịch bệnh Covid-19 bùng phát, đời sống người dân gặp nhiều khó khăn, anh Quan cũng đã vận động các Mạnh Thường Quân hỗ trợ nhiều nhu yếu phẩm để kịp thời hỗ trợ người dân, góp phần giúp bà con vượt qua giai đoạn khó khăn trong cuộc sống.
Tốt nghiệp Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Tây Bắc với chuyên ngành âm nhạc, anh Quan luôn phát huy năng khiếu trong các hoạt động văn hóa, văn nghệ tại địa phương. Anh thường xuyên được các cơ quan, đơn vị trên địa bàn mời tham gia biểu diễn trong các chương trình, sự kiện lớn nhỏ, góp phần tạo không khí vui tươi và gắn kết cộng đồng.
Bên cạnh đó, với sự am hiểu sâu sắc về phong cảnh thiên nhiên và địa hình của vùng đất Ia O, anh Quan còn thường xuyên được các đơn vị lữ hành mời làm hướng dẫn viên du lịch, nhất là trong các sự kiện như Hội đua thuyền độc mộc trên sông Pô Cô. Trong vai trò này, anh đã góp phần quảng bá nét đẹp thiên nhiên và bản sắc văn hóa đặc trưng của địa phương đến với du khách gần xa.
Ông Ksor Tuâng-Phó Chủ tịch UBND xã Ia O nhận xét: Anh Xa Văn Quan là cán bộ thôn đa tài, năng nổ, nhiệt tình và luôn trách nhiệm với công việc được giao. Anh không chỉ gương mẫu trong phát triển kinh tế gia đình, mà còn tích cực tham gia các hoạt động vì cộng đồng, góp phần xây dựng đời sống văn hóa và kinh tế-xã hội tại địa phương.
Với những đóng góp nổi bật, anh Quan nhiều lần được chính quyền các cấp khen thưởng. Năm 2023, anh Quan được Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai tặng bằng khen vì có thành tích trong xây dựng nông thôn mới trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số từ năm 2018 đến năm 2022; năm 2024, anh tiếp tục được Chủ tịch UBND tỉnh tặng bằng khen vì có thành xuất sắc trong đoàn kết, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và phát triển tỉnh Gia Lai, từ năm 2019 đến năm 2024.
