Không quá kỳ vĩ, thâm u với núi cao vực sâu như đèo Lò Xo ở Kon Tum, bên này Tô Na nằm tựa vào bạt ngàn màu xanh của núi, còn bên kia vẫn lắng tai hòa nhịp thở cùng dòng sông Ba hiền hòa. Đứng giữa đèo nhìn ra là một không gian thoáng đãng, trong lành như thu hết cả vào tầm mắt.
Từ tháng 5 đến tháng 11, con đèo thắp một màu xanh tươi của cây lá quyện với sắc trời. Các tháng còn lại, mùa khô, lá rụng xác xơ, đèo Tô Na đượm mùi nắng nóng. Mùa mưa triền miên, con đèo ướt bóng loáng nhiều khi phải chịu thêm khối đất từ trên cao ập xuống. Và dù nắng mưa có thay đổi thế nào thì Tô Na vẫn đứng đó, thủy chung bên dòng sông Ba, tình nghĩa với con người.
 |
Minh họa: Huyền Trang |
Chênh vênh bên sườn đèo là những rẫy bắp, mì, chuối… Thấp thoáng bóng ai lom khom chăm chỉ với từng nhát cuốc, gốc cây. Hết mùa, đèo lại được bồng bềnh trong làn khói đốt rẫy hư ảo, mà đây đó giữa núi đồi được điểm tô sắc vàng của hoàng yến, sắc đỏ của hoa ban hay vài nhành lan thanh cao đung đưa trên cành cổ thụ nào đó.
Tô Na vẫn luôn tự hào là huyết mạch nối thị xã Ayun Pa và huyện Krông Pa hay của người Gia Lai đi Nha Trang, Tuy Hòa. Không gì vui hơn khi được làm nhịp cầu của sự gặp gỡ, của sự đoàn tụ. Không gì hạnh phúc hơn khi được nâng bước cho người trong chuyến đi xa với hành trình mưu sinh của cuộc đời.
Hai bên chân đèo cũng lắm những điều thú vị. Bên này Ayun Pa, chân đèo quyến luyến dòng sông Ba lặng lờ in hình những chiếc thuyền mà nếu từ đỉnh đèo nhìn xuống thì chúng be bé, xinh xinh. Những con cá chốt là đặc sản nơi đây khiến cho bao người về đây tụ tập bên mấy cái chòi tranh nhỏ thưởng thức. Còn khách xa, hiếm ai kìm lòng mà không dừng xe mua cá chốt về ăn hay làm quà biếu. Chạy qua chân đèo phía bên kia lại là mảnh đất được hưởng phù sa của dòng sông Ba, là trù phú, là mênh mông những ruộng thuốc lá, rẫy mì hứa hẹn mùa bội thu.
Tôi đến đây định cư khi đèo Tô Na đã được sửa sang, rải nhựa phẳng lì. Tôi vẫn thường nghe người dân gắn bó lâu năm nơi đây kể lại: Trước kia, đèo cao, dốc và leo lên gần đỉnh núi làm bạn với mây trời. Người người qua lại đối mặt với bao nhiêu hiểm nguy với gió mưa, bụi bặm. Vẫn còn nhớ một đồng nghiệp của tôi chia sẻ, năm ấy, chị từ Ayun Pa đi dạy biệt phái ở Krông Pa. Đi từ khi còn tối đất, tay cầm lái mà tim thì run còn nước mắt cứ chảy. Nhưng sau này, đèo được bạt thoải hơn, ngắn hơn và mát hơn.
Và hôm nay, chính Tô Na cũng khó mà tin rằng bản thân mình đã đẹp lên khiến cho những người đi qua đã dừng xe để chụp hình lưu niệm. Những buổi sáng trong veo, có những đoàn xe đạp đi tập thể dục bon bon thoải mái. Đêm xuống, đèo không cô đơn, không lặng lẽ. Bởi một quán cà phê ngay lưng đèo với mấy chiếc dù trắng xinh, vài dây bóng đèn vàng rực và những khúc nhạc êm ái hòa cùng gió mây. Và, Tô Na nghiêng mình cùng dòng sông huyền thoại lắng nghe những nụ cười.
