Hiện tại, cây mắc ca đã mang lại hiệu quả cao cho người dân huyện Kbang và nhiều địa phương trong tỉnh.
Cán bộ lâm sinh “bén duyên” với mắc ca
Những ngày cuối năm, xuôi theo đường Trường Sơn Đông về các xã phía Bắc của huyện Kbang như Sơn Lang, Sơ Pai, Đăk Rong… không khó để bắt gặp những vườn mắc ca được trồng thuần hoặc xen trong vườn cà phê.
Từ loại cây trồng xen để chắn gió cho vườn cà phê, đến nay, mắc ca trở thành cây trồng chủ lực đem lại nguồn thu nhập chính cho hàng ngàn hộ dân huyện Kbang.
Có được thành quả như hôm nay, người trồng mắc ca trên địa bàn huyện Kbang không thể không nhắc đến ông Đồng Hữu Công. Chính người cán bộ lâm sinh này đã tiên phong đưa cây mắc ca về trồng trên mảnh đất Kbang.
Sau khi tốt nghiệp ngành Lâm sinh, ông Công từ Bình Định lên nhận công tác tại Liên hiệp Xí nghiệp Lâm công nghiệp Kon Hà Nừng với nhiệm vụ chính là quản lý, bảo vệ rừng ở khu vực phía Bắc huyện Kbang. Đến năm 1993, ông chuyển về làm việc tại Công ty TNHH một thành viên Lâm nghiệp Đak Rong cho đến năm 2015 thì nghỉ hưu.
Về cơ duyên với cây mắc ca, ông Công chia sẻ: “Sau khi đi nhiều nơi để học hỏi các mô hình trồng cây lâm nghiệp trong cả nước, tôi nhận thấy cây mắc ca rất phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng cũng như tập quán canh tác của người dân huyện Kbang.
Đặc biệt, nó vừa có thể thay thế cây lâm nghiệp, lại vừa có thể đem lại nguồn thu ổn định cho người dân. Vì vậy, năm 2010, tôi quyết định mua cây giống từ Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên về trồng xen trong vườn cà phê rộng 3 ha của mình. Lúc đó, nhiều người bảo trồng cây này đến khi nào thì có quả và biết tiêu thụ ở đâu. Đất đai, khí hậu ở Đăk Rong mà trồng cây này thì quá hoang phí. Khi ấy, tôi chỉ mỉm cười”.
Khi trồng xen trong vườn cà phê, cây mắc ca sinh trưởng, phát triển tốt. Năm 2013, một số cây bắt đầu cho thu bói và đến năm 2015 thì thu hoạch đồng loạt. Những năm đó, hạt mắc ca tươi được thương lái từ Lâm Đồng sang tận vườn thu mua hết với giá 120 ngàn đồng/kg.
Ông Công tiếp tục mua giống về trồng thuần trên diện tích 10 ha (mỗi ha 250-280 cây). Thấy cây mắc ca đem lại hiệu quả kinh tế cao, nhiều hộ dân đã tìm đến ông Công để học hỏi kinh nghiệm rồi mua cây giống trồng xen trong vườn cà phê, sau đó chuyển sang trồng thuần. Từ đó, cây mắc ca “bén duyên” với vùng đất phía Bắc huyện Kbang.
Ông Trần Vĩnh Hương-nguyên Chủ tịch UBND huyện Kbang-cho biết: “Từ hiệu quả bước đầu mà mô hình trồng mắc ca của ông Đồng Hữu Công đem lại, huyện đã xuất ngân sách mua giống mắc ca cấp cho người dân trồng đồng loạt tại các xã phía Bắc và thị trấn Kbang.
Đến nay, cây mắc ca trở thành một trong những cây trồng chủ lực được người dân mở rộng diện tích ở những khu vực có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp. Đời sống của nhiều hộ dân thay đổi nhanh chóng nhờ cây mắc ca”.
Khẳng định thương hiệu “Mắc ca Kbang-Gia Lai”
Đến nay, Kbang đã trở thành “thủ phủ” mắc ca của tỉnh với diện tích khoảng 3.100 ha, tập trung tại các xã phía Bắc và thị trấn Kbang. Mắc ca không đơn thuần là cây lâm nghiệp được trồng để che chắn gió cho cây cà phê mà đã trở thành cây trồng chủ lực của huyện Kbang, mang lại cuộc sống ấm no cho người dân nơi đây.
Ông Phạm Văn Xây (thôn Suối U, xã Đăk Rong) phấn khởi nói: “Năm 2014, thấy ông Công trồng mắc ca thành công, tôi mua 500 cây và được xã hỗ trợ thêm 125 cây để trồng xen trong vườn cà phê hơn 2 ha. Đến năm 2020, toàn bộ số cây mắc ca trồng xen trong vườn cà phê đều cho thu hoạch. Đặc biệt, 2 năm trở lại đây, giá mắc ca trên thị trường luôn ổn định ở mức trên 80 ngàn đồng/kg hạt tươi. Mỗi năm, sau khi trừ chi phí đầu tư, tôi thu được hơn 300 triệu đồng.
Tôi cũng như các hộ dân trong xã rất biết ơn ông Công đã tiên phong đưa cây mắc ca về trồng tại Kbang. Nhờ đó, đời sống người dân cũng như bộ mặt xã Đăk Rong đã thay đổi nhanh chóng”.
Không chỉ là người đầu tiên trồng cây mắc ca, ông Công còn được huyện Kbang tín nhiệm giao kết nối các doanh nghiệp đến tìm hiểu đầu tư xây dựng nhà máy chế biến sản phẩm mắc ca.
Theo đó, ông đã phối hợp với các chuyên gia tiến hành nghiên cứu, đánh giá sự thích nghi của cây mắc ca trên đất Kbang cũng như chất lượng hạt mắc ca ở đây để từng bước xây dựng thương hiệu “Mắc ca Kbang-Gia Lai”.
Nhờ đó, một số tập đoàn, doanh nghiệp lớn đã đặt vấn đề bao tiêu toàn bộ sản phẩm mắc ca trên địa bàn huyện để chế biến phục vụ xuất khẩu. Ngoài ra, cá nhân ông cũng được Hiệp hội Mắc ca Việt Nam mời ra Hà Nội dự nhiều hội thảo khoa học về phát triển cây mắc ca.
Ông Công bộc bạch: “Qua đánh giá của người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh thì chất lượng hạt mắc ca tại huyện Kbang thơm, ngon, béo hơn các vùng khác. Hiện nay, nhiều hộ đầu tư máy móc, thiết bị hiện đại để chế biến nên nhiều sản phẩm mắc ca Kbang đã vào hệ thống các siêu thị trên toàn quốc. Riêng tôi có 13 ha mắc ca đang trong giai đoạn thu hoạch ổn định. Với giá dao động 70-100 ngàn đồng/kg hạt mắc ca tươi, sau khi trừ chi phí đầu tư, gia đình tôi lãi ít nhất 100 triệu đồng/ha/năm”.
Hiện nay, nhiều sản phẩm hạt mắc ca “Made in Kbang” đã được gắn sao OCOP. Đặc biệt, ngày 10-7-2024, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) đã cấp giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu “Mắc ca Kbang-Gia Lai”, mở ra chu kỳ phát triển kinh tế bền vững cho cây mắc ca trên mảnh đất Kbang anh hùng. Trong thành quả đó có sự đóng góp không nhỏ của ông Đồng Hữu Công, người đầu tiên trồng cây mắc ca ở huyện Kbang nói riêng, tỉnh Gia Lai nói chung.
