Nghe đàn tính trên cao nguyên Gia Lai

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Trong suốt 30 năm định cư trên quê hương thứ 2, người Tày ở xã biên giới Ia Lâu (huyện Chư Prông, tỉnh Gia Lai) vẫn giữ gìn và phát huy nét nghệ thuật độc đáo của cây đàn tính.

Gần 30 năm trước, ông Nông Văn Đoàn (thôn Pác Pó) từ tỉnh Cao Bằng vào Gia Lai lập nghiệp. Trong hành trang của chàng trai 25 tuổi lúc ấy không thể thiếu cây đàn tính. Ông Đoàn chia sẻ: “Tôi lớn lên cùng cây đàn tính. Nó như người bạn tâm giao của mình. Xa quê mà không có nó bầu bạn sẽ rất buồn và trống vắng. Mỗi lúc nhớ quê, tôi đều mang cây đàn tính ra chơi những điệu then quen thuộc về quê hương, đất nước”. Theo ông Đoàn, cây đàn tính giữ vị trí quan trọng trong đời sống tinh thần của người Tày. Âm thanh của đà tính vừa dẫn dắt vừa đệm cho giọng hát nghệ sĩ diễn xướng thêm du dương, sâu lắng.

 Thành viên Câu lạc bộ “Đàn tính-Hát then Bằng Lăng” biểu diễn tại Ngày hội Di sản văn hóa năm 2022. Ảnh: Trần Dung
Thành viên Câu lạc bộ “Đàn tính-Hát then Bằng Lăng” biểu diễn tại Ngày hội Di sản văn hóa năm 2022. Ảnh: Trần Dung


Ông Đoàn kể, từ nhỏ, ông đã say mê tiếng đàn tính. Được bố chỉ dạy, năm 15 tuổi, ông đã chơi thành thạo và am hiểu các công đoạn chế tác đàn tính. Phải trải qua rất nhiều công đoạn phức tạp mới tạo ra được cây đàn tính. Một cây đàn tính tốt, có tiếng đàn hay, chuẩn cần hội tụ đủ các yếu tố như: chọn bầu đàn với kích cỡ phù hợp, đục lỗ bầu và lên dây chuẩn. Đàn tính gồm các bộ phận chính là bầu đàn được làm từ nửa quả bầu khô; cần đàn làm bằng gỗ dâu, dây đàn làm bằng tơ se. “Làm đàn tính khó nhất là tìm được quả bầu có miệng tròn, chu vi 60-70 cm. Quả bầu phải già, hình dáng bên ngoài tròn đẹp, vỏ dày, gõ vào kêu đanh, như thế đàn mới có âm sắc chuẩn. Các công đoạn làm đàn tính hoàn toàn thủ công nên đòi hỏi phải tỉ mỉ và cẩn thận”-ông Đoàn cho biết.

Theo ông Đoàn, để làm được cây đàn tính chuẩn phải dựa trên kinh nghiệm và khả năng thẩm âm của người thợ đàn. Do đó, người thợ còn phải biết hát các điệu then, am hiểu nhạc lý cơ bản. Mang theo cây đàn tính và điệu then vào vùng đất mới Gia Lai, ông Đoàn cùng một số người có chung niềm đam mê thường cùng nhau tập luyện và tích cực tham gia biểu diễn tại các lễ hội ở địa phương.

Bà Nông Thị Mỹ Hiệu (thôn Pác Pó) cho hay: “Đàn tính thường có 3 dây được làm bằng tơ xe, tượng trưng cho cha, mẹ và đất nước. Khi đàn tính kết hợp cùng điệu hát then giúp thể hiện tốt nhất những tâm tư tình cảm của người chơi. Tôi có thể vừa chơi đàn tính, vừa hát then. Ngày nay, hầu hết các hoạt động văn hóa của người Tày ở Ia Lâu như: cưới xin, mừng thọ, liên hoan văn nghệ… đều có sự góp mặt của cây đàn tính với những thanh âm mượt mà, tha thiết. Ngoài những làn điệu truyền thống, chúng tôi còn tìm hiểu và cất cao tiếng đàn hòa âm các bài hát ca ngợi tình yêu quê hương, đất nước, ca ngợi Bác như: Suối Lênin, Trăng soi đường Bác, Việt Bắc nhớ Bác Hồ”.

Ông Nông Văn Đoàn là một trông số ít người chế tác và chơi đàn tính hay ở Ia Lâu. Ảnh: Trần Dung
Ông Nông Văn Đoàn là một trông số ít người chế tác và chơi đàn tính hay ở Ia Lâu. Ảnh: Trần Dung


Những người tâm huyết với việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Tày như ông Đoàn, bà Hiệu… luôn mong mỏi thế hệ con cháu được lớn lên trong những giai điệu đẹp của đàn tính. Vậy nên, năm 2015, Câu lạc bộ “Đàn tính-Hát then Bằng Lăng” ở xã Ia Lâu được thành lập. Bà Đinh Thị Thiều-Chủ nhiệm Câu lạc bộ-thông tin: Câu lạc bộ có 18 thành viên, thường xuyên tập luyện để tham gia biểu diễn tại các sự kiện do xã, huyện, tỉnh tổ chức. “Dù xa quê vào Tây Nguyên lập nghiệp nhưng trong trái tim chúng tôi, tình yêu quê hương, bản sắc văn hóa dân tộc không bao giờ nhạt phai. Vì vậy, Câu lạc bộ là nơi kết nối những người con xã quê cùng giúp nhau trong cuộc sống và bảo tồn, phát huy âm thanh của đàn tính, điệu then. Khi đi biểu diễn ở các lễ hội, chúng tôi rất vui vì đã góp phần quảng bá bản sắc văn hóa của dân tộc mình”-bà Thiều bày tỏ. Còn nói như anh Bùi Văn Thông thì: “Dù sinh ra và lớn lên ở Ia Lâu nhưng chúng tôi vẫn được sống trong chiếc nôi văn hóa của dân tộc mình. Mỗi lần nghe tiếng đàn vang lên ở các hội thi, lễ hội, chúng tôi thấy rất tự hào”.
 

TRẦN DUNG

Có thể bạn quan tâm

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

(GLO)- Thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị là yêu cầu mang tính sống còn của đất nước trước vận hội phát triển mới. Trong đó, sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã để xây dựng mô hình chính quyền 2 cấp đang được dư luận hết sức quan tâm.

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

(GLO)- Thần Bạch Mã (hay còn gọi là Thái giám Bạch Mã, Bạch Mã Thái giám) là vị thần có ảnh hưởng lớn trong đời sống tín ngưỡng dân gian ở vùng Tây Sơn Thượng đạo. Hiện nay, một số đình tại thị xã An Khê còn duy trì việc thờ cúng và gìn giữ sắc phong vua ban cho vị thần này.

'Bảo hiểm' cho di sản

'Bảo hiểm' cho di sản

Tại lễ công bố các di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và quyết định xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp thành phố tại TPHCM vào cuối tháng 3 vừa qua, Công ty CP Tư vấn Cảng - kỹ thuật biển (Portcoast) đã trao tặng toàn bộ sản phẩm số hóa của Nhà hát Thành phố cho Trung tâm Nghệ thuật TPHCM.

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

(GLO)- Chuyện về các Pơtao Apui (Vua Lửa) sở hữu gươm thần có quyền năng hô mưa gọi gió không chỉ là huyền thoại mà gắn với dòng chảy văn hóa, lịch sử của người Jrai ở thung lũng Ayun Hạ (huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai) suốt nhiều thế kỷ qua.

Những người thầm lặng chăm lo việc làng

Những người thầm lặng chăm lo việc làng

(GLO)- Không chế độ phụ cấp, bổng lộc nhưng nhiều năm qua, các cụ từ, bà vãi trong đội hậu cần, ban nghi lễ tại các đình, miếu trên địa bàn thị xã An Khê vẫn thầm lặng, miệt mài với công việc. Sự tự nguyện ấy xuất phát từ tâm huyết dành cho văn hóa, di sản của cha ông.

Tùy theo điều kiện của từng gia đình để chuẩn bị quy mô lễ cúng lớn hay nhỏ

Gia Lai: Độc đáo lễ thổi tai của người Jrai

(GLO)- Nằm trong chuỗi các hoạt động Lễ cầu mưa Yang Pơtao Apui huyện Phú Thiện năm 2025, sáng 27-3, tại xã Ia Yeng đã diễn ra lễ thổi tai của người Jrai. Nghi lễ được tái hiện rõ nét giúp du khách hiểu được ý nghĩa văn hóa tâm linh trong đời sống của người Jrai nơi đây.

Lễ cầu mưa trên đỉnh núi thần: Di sản đặc biệt

Lễ cầu mưa trên đỉnh núi thần: Di sản đặc biệt

(GLO)- Trên đời có thực sự tồn tại những con người có quyền năng hô mưa gọi gió? Chính hiện thực và truyền thuyết hư ảo đan cài vào nhau khiến lễ cầu mưa của Yang Pơtao Apui ở thung lũng Ayun Hạ trở thành một hiện tượng đặc biệt, hấp dẫn bởi sự linh thiêng, huyền bí.

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

(GLO)- Đền thờ Hai Bà Trưng là di tích quốc gia đặc biệt, tọa lạc tại thôn Hạ Lôi, xã Mê Linh, huyện Mê Linh, TP. Hà Nội. Đây cũng là quê hương của Hai Bà Trưng-những nữ tướng anh hùng đã nổi dậy chống quân xâm lược nhà Hán.

Lễ Tế Xuân tại đình làng An Mỹ

Lễ Tế Xuân tại đình làng An Mỹ

(GLO)- Ngày 9-3, tại đình làng An Mỹ (thôn 2, xã An Phú, TP. Pleiku, tỉnh Gia Lai) diễn ra lễ cúng đình với các nghi thức long trọng tưởng nhớ công ơn của các vị tiền hiền có công khai hoang mở đất, lập làng và cầu quốc thái dân an.