Mùa cá cơm

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Đã mấy bận đến xã Nhơn Lý (TP. Quy Nhơn, tỉnh Bình Định), tham quan hầu hết thắng cảnh, thưởng thức đủ mọi đặc sản bậc nhất, tôi từng nghĩ mình am tường vùng đất này lắm. Vậy mà, khi lang thang đến bến cá Nhơn Lý, tôi mới nhận ra những gì mình biết chỉ lớp vỏ bên ngoài.

Mùa cá cơm ở đây bắt đầu từ tháng 2 đến tháng 4 hàng năm. Cá cơm được đánh bắt gần bờ. Ngư dân xuất bến từ chiều hôm trước, đến sáng hôm sau cho ghe trở về.

Chỉ một phần nhỏ cá cơm được đem bán ở chợ, còn phần lớn dùng làm mắm hoặc phơi khô. Nghề làm cá khô từ tháng 3, khi trời bắt đầu nắng gắt. Cá cơm để dùng làm nước mắm thì ai cũng biết.

mua-ca-com-dd.jpg
Bến cá Nhơn Lý nhộn nhịp vì được mùa cá cơm. Ảnh: Đ.P

Ngoài ra, để dự trữ cho những hôm biển động, bão gió, người dân phơi cá cơm thật khô. Mỗi lần ăn lấy ra một nhúm nhỏ, ngâm sơ qua nước rồi rim lên.

Thời tiết se lạnh, ăn miếng cơm nóng với cá cơm rim mặn ngọt thì chẳng còn gì tuyệt bằng. Lúc này, cá cơm mới khô đều, thơm ngon. Thời chưa có tủ lạnh trữ thức ăn đông lạnh, cá tôm được mùa ăn không hết, phơi khô là cách dự trữ tốt nhất.

Lúc tôi đến, nắng đã giòn trên vai. Cái nắng tháng Tư phả vào tôi một ngày đầy rung mến trong những cần mẫn, sớm hôm tảo tần của bà con làng chài.

Ở đây, người ta đo mùa bằng độ phơi của cá cơm, nắng còn non, gió đổi chiều thì phơi chẳng được lâu. Phơi cá như chăm con mọn. Trưa chiều cá lên, hoặc rửa sạch rồi phơi, hoặc hấp sơ. Phơi cá cơm cũng phải có nghề. Tay quen thì cá nằm thẳng thớm, khô đều không rối. Tay lạ thì cá chồng nhau, nắng không lọt, bị sẫm màu.

Cá được rải lên khay lưới làm sao để không quá dày cũng không quá mỏng. Có người thạo nghề đến mức chỉ cần nhìn màu sắc là biết độ khô giòn của từng con cá cơm.

Giữa trưa, người ta lật cá cho đều mặt. Người khéo lắm mới giữ được cá khô mà không quá cứng, không quá mềm, thơm mà không tanh, ngọt mà vẫn đậm vị mặn mòi. Mỗi động tác nhẹ nhàng, chậm rãi, như thể sợ làm vỡ tan cả một mùa mong mỏi, ngóng trông.

Làng chài Nhơn Lý đang vào mùa cá cơm. Nếu người xứ núi xem thịt gác bếp như là đặc sản riêng có thì với người xứ biển những khay lưới được rải đều cá cơm để phơi đã trở thành mùa nhộn nhịp nơi đây.

Những chiếc khay lưới như dấu chỉ thời gian hiện diện, vốn đã là một phần của làng chài, của biển cả. Nhưng sao tôi vẫn lẩn thẩn nghĩ về những ngày xưa cũ. Khi khay lưới chưa xuất hiện, những bà, những mẹ còn lom khom rửa nong, cạo rêu, chẻ nan tre vá lại từng chỗ rách trước mỗi mùa cá phơi khô.

Hồi nhỏ, tôi vẫn thường thắc mắc với má về tên gọi cá cơm. Phải chăng vì dáng hình bé nhỏ hay vì loài cá này gắn bó với cuộc sống của ngư dân miền biển như bữa cơm hàng ngày nên được đặt tên như thế. Bà tôi thì vẫn kể về giai thoại tên gọi cá cơm, bắt nguồn có từ thời Nguyễn Ánh.

Chuyện rằng: Khi Nguyễn Ánh bị quân Tây Sơn truy đuổi, sức cùng, lương thực cạn kiệt, tàu thì lênh đênh, quân lính đói lả. Đứng trên chiến thuyền, Nguyễn Ánh ngửa mặt lên trời mà rằng: “Giang sơn thổ võ/Sơn đầu hải khẩu/Tiền hiền khai khẩn/Hậu hiền khai cơ/Trên bờ dưới nước/Nhờ các chư vị tạo khiến/Cho lương thực quân lính ăn vài ngày đến đất liền”.

Vừa dứt lời, hai bên mạn thuyền từng đàn cá nổi lên. Những con cá nhỏ nhưng cũng nhờ đó thay cơm mà kéo dài sự sống. Có lẽ cũng từ chuyện ấy mà có tên con cá cơm đến bây giờ.

Nếu trời nắng to thì cá cơm tươi chỉ cần phơi 1 ngày là đã đạt mức khô để đóng gói. Cá cơm tưởng nhỏ bé vậy mà khi được rải lên trên các khay lưới bỗng chốc trở thành thứ ánh sáng quyến rũ, thu hút bao ánh nhìn.

Người làng chài không gọi là “mẻ cá”, họ bảo nhau: “Hôm nay trời được mùa sáng”. Câu nói không phải về tiết trời mà là ngợi ca thứ ánh sáng mặn mòi nằm gọn trên những khay lưới xanh kia.

Phơi cá cơm không chỉ cần nắng mà còn để ý độ gió, cần sự chậm rãi, vừa phải. Nắng quá gắt, cá dễ rút nước nhanh mà không giữ được vị. Gió quá mạnh, cá dễ bay mất lớp muối phủ.

Những người phụ nữ quê tôi có đôi mắt biết dõi theo chiều gió, có đôi tay đo được độ giòn khô của những thân cá trong nắng chiều. Nhọc nhằn trên đôi vai cùng nắng là vậy, nhưng những người phụ nữ miệt biển Nhơn Lý này vẫn rưng rưng cùng nghề. Nếu một hôm nghỉ làm, với họ như thiếu một cái gì đó.

Tôi có thể mua khô cá cơm bất cứ lúc nào, trong siêu thị, ở chợ hoặc đặt online qua các nền tảng số. Nhưng nếu chỉ như vậy, làm sao có thể nghe mùi gió biển thổi ngang mái tóc má tôi, âm thanh rộn ràng của buổi trưa nơi bến cá. Làm sao thiếu đi cái dáng vẻ xốn xang khi chờ ăn cơm nóng với mẻ cá khô rim.

Thật lòng, chút tình đó, tôi chỉ nhận ra khi xa quê. Giữa phố thị nhiều sự lựa chọn, đôi lúc bắt gặp trong một quán cơm bình dân, đĩa cá cơm khô cháy cạnh, ăn với cơm trắng và chén nước mắm ớt mà rưng rức ký ức tuổi thơ. Bởi cái gốc gác thấm trong từng thớ biển, nên dù xa quê bao lâu, tôi vẫn giữ riêng mình chút mặn mòi chân chất, thật thà.

Ngoài kia, vài chiếc thuyền bắt đầu hành trình mới. Ở đây, lòng tôi bình yên như cánh thuyền vừa tìm về bến, như lấp lánh ánh bạc trong giấc mơ khay lưới cá cơm bàng bạc trong nắng tháng Tư này.

Có thể bạn quan tâm

Thương hoài mùa nhãn

Thương hoài mùa nhãn

(GLO)- Pleiku đang trong những ngày mưa dầm và gió cả. Ngồi nghe gió sột soạt từng cơn dọc theo mái nhà, thi thoảng, vài ba tiếng rơi lộp độp của chùm quả nhãn phía sát nhà bà Năm ở kế bên lại dội vào lòng tôi niềm thương nhớ khôn nguôi. Ký ức những mùa quả ngọt lại ùa về da diết.

Vệt nắng

Vệt nắng

Chiều nào cũng vậy, gã lọc cọc đạp chiếc xe già nua, bánh trước lỏng lẻo hơi lệch sang bên phải, cứ thế khật khưỡng đi trên con đường dẫn về phía công viên.

Mùa dã quỳ xanh lá

Mùa dã quỳ xanh lá

(GLO)- Những ngày này, dạo quanh các cung đường từ xã Đak Đoa về phường Pleiku, từ xã Bàu Cạn đi xã Ia Dom, thi thoảng, tôi gặp những vạt dã quỳ mướt xanh vươn mình đón gió. Lại thấy, mùa dã quỳ xanh lá ngân hoài một vẻ đẹp riêng.

Gánh cá của mẹ

Gánh cá của mẹ

(GLO)- Sáng sớm, khi chú gà trống choai cất tiếng gáy đầu tiên hòa vào tiếng thuyền chài khua nước ngoài sông, mẹ đã thức dậy. Bên ánh lửa bập bùng từ bếp củi, mẹ lặng lẽ chuẩn bị cho một ngày ra chợ. Hôm nay, mẹ lại gánh cá ra chợ huyện.

Khoảng trời quê

Khoảng trời quê

Mẹ vợ tôi, bà ngoại của 2 con trai của tôi, luôn miệng thắc mắc, ở thành phố lạ nhỉ, lúc nào cũng đông như mắc cửi và đèn điện như sao xa.

Sau cơn mưa

Sau cơn mưa

(GLO)- Với nhiều người, tự thân mưa đã gợi nỗi sầu, như một sự bất an, là niềm không mong đợi. Dẫu thế, như cỏ cây, cuộc đời mỗi người chẳng phải từ cơn mưa mà lớn khôn lên, những trải nghiệm cứ thế mà lấp đầy.

Dòng sông tuổi thơ

Dòng sông tuổi thơ

(GLO)- Ai cũng có tuổi thơ gắn bó với quê hương xứ sở, nơi chôn rau cắt rốn, nơi cuộc đời sâu nặng nghĩa tình với ông bà, cha mẹ, xóm giềng hay những gì thân thuộc nhất. Với tôi, tuổi thơ cũng từng gắn bó với dòng sông quê hương. Ấy là dòng sông Minh.

Mùa hè tuổi thơ

Mùa hè tuổi thơ

(GLO)- Thế là mùa hè đã về. Tia nắng thắp đỏ chùm phượng vĩ trải dài trên những lối phố. Tôi đi miên man trong nắng vàng, hòa cùng bản giao hưởng tiếng ve giữa trưa oi bức. Ký ức những ngày hè của tuổi thơ bỗng ùa về, lay động hồn tôi.

Một thời hương mía…

Một thời hương mía…

(GLO)-Từ con ngõ quen thuộc, tôi hướng mắt ra cánh đồng, thu vào bạt ngàn màu xanh của mía, bắp, đậu, khoai lang... Mỗi mùa một sắc điệu, trù phú và no đủ. Nếu ai đó từng gắn bó với mảnh đất này như tôi sẽ nghe tim mình thổn thức, thấy lòng xốn xang khi bao ký ức luyến thương thầm gọi, tìm về.

Chiêng ngân lòng phố

Chiêng ngân lòng phố

(GLO)- Sương còn an nhiên trên từng ngọn cỏ. Dãy núi phía trước nhà hiện ra mờ mờ. Đâu đó, vẳng trong thung sâu, gà rừng đã cất những thanh âm đầu tiên kéo bình minh vượt qua sườn đồi để chào một ngày mới.

Mùa hạ bình yên

Mùa hạ bình yên

(GLO)- Tôi thường kết thúc một buổi tối bằng vài phút ngồi yên trước khi đặt mình vào giấc ngủ. Ánh sáng của bóng đèn đêm phả dịu xuống là một bối cảnh nhẹ nhõm cho những nghĩ ngợi còn đọng lại sau cùng khi ngày vừa trôi.

Chạm vào sách

Chạm vào sách

(GLO)- Tôi có thói quen đọc sách từ hồi còn nhỏ. Cứ đi đâu, làm gì thấy thuận tiện là tôi mang sách theo cùng. Trên chuyến tàu Bắc-Nam hay trên chuyến xe đường dài, trong ba lô của tôi luôn có một vài cuốn sách mới mua hay đọc nửa chừng.

Vườn xưa mùa trái rụng

Vườn xưa mùa trái rụng

(GLO)- Tôi từng nghe âm thanh ấy khi ngồi dưới một tán cây xoài sẻ sau vườn, nơi má tôi phơi áo, con mèo nằm duỗi mình trên bậu cửa và tuổi thơ tôi trôi qua như một dòng nước mát lành.

Kỷ niệm khó quên

Kỷ niệm khó quên

(GLO)- Cũng đã nhiều lần, tôi được tham dự những buổi giao lưu giữa tác giả với bạn đọc qua các chương trình nghe nói chuyện thơ, đêm thơ-nhạc, buổi ra mắt tác phẩm mới, giới thiệu tác giả-tác phẩm do Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh tổ chức.

Những mùa sen

Những mùa sen

(GLO)- Tôi có một thời thơ ấu sống bên đầm sen Đồng Tháp Mười. Những buổi chiều mùa hạ, các anh chị chèo chiếc xuồng nhỏ đưa tôi ra một đầm nước mênh mông với ngập tràn màu sen hồng chấp chới, ngan ngát hương thơm.

Khi phố mùa hoa

Khi phố mùa hoa

(GLO)- Nơi nắng mưa chia 2 mùa rõ rệt, giao của mùa là những phố màu hoa. Không còn gió se mát hanh hao trên nền trời xanh ngắt, cái nóng oi hầm bắt đầu cho một ngày như sớm hơn thường lệ. 

Bước chậm, thở sâu

Bước chậm, thở sâu

(GLO)- Người xưa có câu: “Dục tốc bất đạt” (nghĩa là nếu muốn nhanh chóng thành công mà lại nóng vội thì sẽ không đạt kết quả). Còn bây giờ, mọi người thường bảo nhau, muốn nhanh thì phải từ từ.

Ru ta dịu dàng

Ru ta dịu dàng

(GLO)- Hôm đi tập huấn chuyên môn, tôi gặp lại Mây, cô bạn chung phòng ký túc xá hồi đại học. Suốt buổi hàn huyên, Mây cứ đăm đăm nhìn tôi, đôi mắt nói nhiều hơn cả những lời tâm sự.

Lưu bút học trò

Lưu bút học trò

(GLO)-Tháng 5, nắng bắt đầu rót mật lên từng kẽ lá. Màu nắng ấm nồng như lời thì thầm của thời gian, nhắc nhở chúng tôi rằng, ngày chia tay thầy cô, bè bạn đang đến thật gần. Trong lòng mỗi chúng tôi, dường như có một khoảng trống dần mở ra, khoảng trống của bao điều chưa kịp nói, chưa kịp làm.

null