Khám phá chi tiết "độc, lạ" trong trang phục thái giám triều Nguyễn

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Ở thời Nguyễn, mũ áo trong triều đình rất được chú trọng và đầu tư. Vì vậy, trang phục không giống ai của một nhân vật thường song hành với nhà vua mà mọi người tò mò muốn biết đó là thái giám.

 

Nhân vật Thái giám của triều Nguyễn qua những bức tranh xưa sưu tầm được - ẢNH: Flickr manhhai
Nhân vật Thái giám của triều Nguyễn qua những bức tranh xưa sưu tầm được - ẢNH: Flickr manhhai



Nói đến trang phục thái giám và vua quan triều Nguyễn, ông Vũ Kim Lộc- một nghệ nhân nổi tiếng trong việc phục chế mũ mão quan lại triều Nguyễn- nhận định: “Hiện nay, nếu nhắc đến thời kỳ này mà không đề cập đến áo mũ của thái giám thì thật là thiếu sót - hơn nữa loại trang phục của thái giám rất cần thiết cho các phim ảnh về lịch sử - bởi thái giám và nhà vua là hai nhân vật gần như song hành. Vì vậy, là người có duyên nợ với mũ mão của vua quan triều Nguyễn, tôi rất thích thú khám phá về loại trang phục của thái giám- những người có thân phận đặc biệt trong cung đình”.

 

 Ảnh 1:
Ảnh 1: "Thoạt nhìn đã cho ta cảm giác và liên tưởng ngay đến cái gì đó bị cắt, bởi ở phần đỉnh mũ trông như được cắt ngang như có chủ ý, thể hiện thân phận của nhân vật này", nghệ nhân Vũ Kim Lộc nhận xét - Ảnh: TL của Vũ Kim Lộc



"Trông mặt mà bắt hình dong". Quan niệm của người xưa hay cho rằng những thứ thuộc về trên đầu thường được đánh giá cao quý hơn phần ở thân. Chính vì vậy, trong quy định về trang phục, triều Nguyễn luôn đề theo thứ tự là mũ áo (mũ luôn đứng trước áo). Về mũ của triều Nguyễn, từ vua, hậu phi, trải dài suốt hệ thống quan lại, đều có những trang sức, số lượng trang sức để phân biệt đẳng cấp và cả để phân biệt giới tính. Như mũ của phái nam: vua chủ yếu là rồng, lửa, ngọc quý, quan là giao long, hoa, ngọc quý. Phái nữ: hoàng hậu, phi tần, công chúa, đều là chim phượng, hoa, ngọc quý, mệnh phụ là phượng quan, hoa và đá quý. Ngoài ra còn có một trang sức đặc biệt ở tất cả các loại mũ nêu trên đó là bác sơn, với ý nghĩa non sông đất nước được đặt lên đầu, một hình thức tôn vinh cùng với cả trách nhiệm với Tổ quốc. Như vậy, về mũ trong biên chế của nhà nước nói chung đều có một nguyên tắc, ngoài việc để phân biệt địa vị ra, mũ còn để trang trí những biểu tượng thiêng liêng của mỗi nước.

Rất tiếc là hiện nay, mặc dù chưa có tài liệu sưu tầm nào tìm được có quy định về mũ áo dành cho thái giám của triều Nguyễn, tuy nhiên qua một số tranh và bản vẽ ở cuối triều Nguyễn cũng phần nào giúp các nhà nghiên cứu phác họa được trang phục của thái giám.


 

 Ảnh 2: Bức tranh của họa sĩ Nguyễn Văn Nhân “Hoàng đế nước Đại Nam với đại triều phục” vẽ Thái giám đang đứng dâng hoa hai bên - Ảnh: Flickr manhhai
Ảnh 2: Bức tranh của họa sĩ Nguyễn Văn Nhân “Hoàng đế nước Đại Nam với đại triều phục” vẽ Thái giám đang đứng dâng hoa hai bên - Ảnh: Flickr manhhai
Ảnh 3: Trang phục của Thái giám triều Nguyễn - Ảnh: Flickr manhhai.
Ảnh 3: Trang phục của Thái giám triều Nguyễn - Ảnh: Flickr manhhai.



Trước tiên ở tấm hình trắng đen (ảnh 1), nghệ nhân Vũ Kim Lộc nhận xét: “Thoạt nhìn vào đã cho ta cảm giác và liên tưởng ngay đến cái gì đó bị cắt, bởi ở phần đỉnh mũ trông như được cắt ngang như có chủ ý, thể hiện như thân phận của chính nhân vật này. Về trang sức, phía trước mũ là bác sơn và ở phía trên có 1 hình tròn nhỏ không rõ là ngọc hay là quả cầu bằng vải. Tại trán mũ có 1 hoa và 2 giao long chầu ở hai bên, còn ở vành mũ có dây kim nhiễu tuyến. Điều hơi lạ là kim khóa nhãn lại trang trí ở hai bên thuộc phía sau mũ, còn phía sau mũ cũng có 1 hoa và 2 giao long”.

Tiếp theo, hai bức tranh của họa sĩ Nguyễn Văn Nhân là rõ ràng và cung cấp nhiều thông tin thú vị, đó là bức “Hoàng đế nước Đại Nam với đại triều phục” (ảnh 2) và bức “Hoàng đế nước Đại Nam với lễ phục tế Nam Giao” (ảnh 4) đã phản ánh nhiều điều lý thú. Đầu tiên, điều độc giả quan tâm thấy ngay ở đây là hai Thái giám đứng hầu vua ở trong hai bức tranh quá thân cận. Về mũ (ảnh 3 và ảnh 5), đã cho biết phần đỉnh mũ là dạng hình cuốn đối xứng có phía trên là mặt cắt ngang. Ở vòm mũ cũng là bác sơn, 1 hoa, 2 giao long, kim khóa nhãn cũng nằm ở mặt bên thuộc phía sau mũ. Tại vành mũ là dây kim nhiễu tuyến, nhưng khác với mũ ở bản vẽ (ảnh 1) là có trang sức giống như kim ngạch tường của quan Chánh Nhất phẩm, trên Nhất phẩm.

 

 Ảnh 4: Bức tranh “Hoàng đế nước Đại Nam với lễ phục tế Nam Giao” - Ảnh: Flickr manhhai
Ảnh 4: Bức tranh “Hoàng đế nước Đại Nam với lễ phục tế Nam Giao” - Ảnh: Flickr manhhai
Ảnh 5: Phát hiện về trang phục của Thái giám triều Nguyễn giúp các nhà nghiên cứu có thêm những tư liệu quý báu của lịch sử giai đoạn này - Ảnh: Flickr manhhai
Ảnh 5: Phát hiện về trang phục của Thái giám triều Nguyễn giúp các nhà nghiên cứu có thêm những tư liệu quý báu của lịch sử giai đoạn này - Ảnh: Flickr manhhai




"Trở lại bản vẽ số 1, tiếc là cho đến nay vẫn không biết tác giả là ai, vẽ vào thời gian nào về mũ của Thái giám, tuy không phải là bản vẽ kỹ thuật và chỉ là bản vẽ minh họa về loại mũ này nhưng cũng tương đối chính xác về kiểu dáng mũ Thái giám để làm tư liệu phục chế sau này", nhà nghiên cứu Vũ Kim Lộc nhận xét.

Căn cứ vào hai bức tranh của họa sĩ Nguyễn Văn Nhân vẽ,  nghệ nhân Vũ Kim Lộc phân tích thêm: "Mũ Thái giám nhìn chung là giống với mũ ở bản vẽ ảnh số 1, chỉ khác là không có quả cầu tròn, nhưng lại có trang sức như kim ngạch tường. Rất có thể hai trang sức này là được đặc ân. Về kiểu dáng cho thấy mũ không thuộc kiểu phốc đầu vuông hay tròn, mà là nằm ở giữa hai kiểu vuông tròn. Thật đáng khen cho nghệ nhân mũ mão ở triều Nguyễn đã chế ra loại mũ này cho nhân vật Thái giám hết sức lạ và độc đáo”.


 

Theo Lê Công Sơn (thanhnien)

Có thể bạn quan tâm

Lễ cầu mưa trên đỉnh núi thần: Di sản đặc biệt

Lễ cầu mưa trên đỉnh núi thần: Di sản đặc biệt

(GLO)- Trên đời có thực sự tồn tại những con người có quyền năng hô mưa gọi gió? Chính hiện thực và truyền thuyết hư ảo đan cài vào nhau khiến lễ cầu mưa của Yang Pơtao Apui ở thung lũng Ayun Hạ trở thành một hiện tượng đặc biệt, hấp dẫn bởi sự linh thiêng, huyền bí.

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

(GLO)- Đền thờ Hai Bà Trưng là di tích quốc gia đặc biệt, tọa lạc tại thôn Hạ Lôi, xã Mê Linh, huyện Mê Linh, TP. Hà Nội. Đây cũng là quê hương của Hai Bà Trưng-những nữ tướng anh hùng đã nổi dậy chống quân xâm lược nhà Hán.

Phục dựng lễ mừng lúa mới của người Jrai. Ảnh: Lam Nguyên

Nghĩ suy trong mùa lễ hội

(GLO)- Lễ hội là sinh hoạt văn hóa dân gian đậm tính cộng đồng và được tổ chức khắp mọi miền đất nước. Ngoài 2 dân tộc bản địa Jrai và Bahnar, trên địa bàn tỉnh Gia Lai còn có 42 dân tộc anh em khác sinh sống với bản sắc văn hóa lễ hội độc đáo.

Nối nghề

Nối nghề

Lần đầu tiên nghệ nhân Y Pư giới thiệu nghề làm gốm thủ công tại Bảo tàng tỉnh trong khuôn khổ Tuần lễ Văn hóa - Du lịch tỉnh Kon Tum lần thứ 3 (năm 2016) đã để lại ấn tượng đẹp.

Ông Đinh Plih sắp xếp bộ cồng chiêng và các vật dụng sẵn sàng đem theo khi đi trình diễn, quảng bá văn hóa dân tộc Bahnar. Ảnh: N.M

Đinh Plih: Tự hào “vốn liếng” văn hóa Bahnar

(GLO)- “Ý nghĩa của công việc không phải chỉ nằm ở chỗ tiền bạc mà còn ở nhu cầu về tinh thần, biểu hiện của giá trị, một vốn liếng để tự hào”. Câu nói này thật đúng đối với ông Đinh Plih (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai). Với ông, hạnh phúc đơn giản là bản thân được sống trọn với đam mê.

Sức sống của lễ hội Tây Nguyên

Sức sống của lễ hội Tây Nguyên

(GLO)- Hoa pơ lang thắp lửa cuối khu nhà mồ làng Pyang, thị trấn Kông Chro, tỉnh Gia Lai. Nổi bật giữa lớp lớp nhà mồ cũ là 3 nhà mồ mới làm. Đó là những dấu hiệu mùa lễ hội giữa núi rừng Trường Sơn.

Lễ bỏ mả của người Bahnar ở Kông Chro

Lễ bỏ mả của người Bahnar ở Kông Chro

(GLO)- Từ 21 đến 23-2, làng Pyang (thị trấn Kông Chro, huyện Kông Chro, tỉnh Gia Lai) tưng bừng tổ chức lễ bỏ mả-một trong những lễ hội lớn và đặc sắc nhất của người Bahnar Đông Trường Sơn

Gìn giữ giai điệu của đá

Gìn giữ giai điệu của đá

Trong dịp đầu xuân, tại chương trình trình diễn, trải nghiệm di sản văn hóa diễn ra ở Bảo tàng – Thư viện tỉnh, người dân và du khách có dịp thưởng thức những giai điệu của đá được trình diễn bởi nghệ nhân ưu tú A Thu (50 tuổi) ở thôn Đăk Rô Gia (xã Đăk Trăm, huyện Đăk Tô).

Lễ báo hiếu: Thơm thảo tấm lòng con cái

Lễ báo hiếu, thơm thảo tấm lòng con cái

(GLO)- Trong đời sống sinh hoạt hàng ngày, người Bahnar luôn nhắc nhau: “Phải kính trọng cha mẹ như mặt trăng, kính trọng ông bà như mặt trời”. Khi đã trưởng thành, con cái đều nghĩ đến việc tổ chức lễ báo hiếu cha mẹ (teh nhung ăn kră).

Nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa ở cơ sở

Nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa ở cơ sở

(GLO)- UBND tỉnh Gia Lai ban hành QĐ số 60/2024/QĐ-UBND quy định chi tiết tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu “Gia đình văn hóa”, “Thôn, tổ dân phố văn hóa”, “Xã, phường, thị trấn tiêu biểu” để hướng dẫn thực hiện, bảo đảm phù hợp với đặc thù văn hóa và tình hình kinh tế-xã hội của địa phương.