Con dao nhỏ, gia sản lớn

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Một trong những sản phẩm của nghề rèn công cụ lao động sản xuất của đồng bào Tây Nguyên là con dao nhỏ, vật hữu dụng bất ly thân của nam giới. Với đức tính cần cù, đôi tay khéo léo, con dao nhỏ bé đã trợ giúp người đàn ông làm nên gia sản, có cái ăn cái mặc, làm giàu có di sản văn hóa vật chất và tinh thần của tộc người.
Con dao nhỏ, người Cơ Ho gọi là Pêh-tít, người M’Nông gọi là Pêh mbũr. Đồng bào có thể tự rèn hoặc trao đổi trong cộng đồng. Mỗi con dao nhỏ có giá trị bằng một con gà to. Đàn ông ai cũng phải có một vài con dao nhỏ cất giữ bên mình. Đây là công cụ để cắt gọt, tỉa, vót nan đan gùi, rổ, nong nia, bồ, cót chứa lúa, đan những hình tượng hoa văn bằng lát tre, song mây trang trí trên nóc nhà rông, trên cây nêu, cột lễ. 
Tùy theo từng tộc người mà con dao có hình dáng, dài ngắn khác nhau. Các tộc người ở Nam Tây Nguyên như: M’Nông, Mạ, Cơ Ho thì con dao này thường nhỏ nhắn. Cán dao thường rất ngắn, chỉ nằm gọn trong lòng bàn tay; lưỡi dao cũng ngắn, hơi uốn lượn. Nếu dao có vỏ thì bỏ vào túi cá nhân, khi cần dùng mới lấy ra. Đối với một số tộc người, con dao nhỏ vừa là vật hữu dụng, vừa là “món trang sức” thể hiện nam tính. Đàn ông dân tộc Mạ, Cơ Ho thường giắt con dao nhỏ nhắn trên búi tóc. Đàn ông dân tộc M’Nông nhét nó vào lưng khố, ngay phía trước rốn. Trong khi đó, ở các tộc người Bắc Tây Nguyên như: Bahnar, Xê Đăng, Jrai, con dao này thường có cán dài, lưỡi dài. Khi thao tác, cán dao thường kẹp vào mạn sườn, giữ chặt bằng cùi chỏ. Loại dụng cụ này được bà con để nơi quy định trong nhà hoặc bỏ vào trong vỏ bao để đeo bên hông. Dao có vỏ bao vừa đẹp mắt, vừa phòng vệ khi đi vào rừng hay những nơi không an toàn.
Con dao nhỏ gắn với nghề đan lát của đàn ông các dân tộc Tây Nguyên. Ảnh: Tấn Vịnh
Con dao nhỏ gắn với nghề đan lát của đàn ông các dân tộc Tây Nguyên. Ảnh: Tấn Vịnh
Con dao là vật dụng thể hiện sự khéo léo, cần mẫn và tháo vát của người đàn ông. Con dao nhỏ chuyên dùng để vót nan đan gùi và các vật dụng cần thiết. Người ta chặt tre, nứa, lồ ô, bức mây từ trong rừng mang về nhà lấy rựa chẻ ra rồi dùng con dao nhỏ vót thành những cái nan thật đẹp và mềm mại để làm nguyên liệu cho nghề đan lát. 
Hiện nay, người ta sản xuất nhiều vật dụng bằng nhựa, sợi tổng hợp. Tuy nhiên, những đồ dùng tự đan thì đồng bào Tây Nguyên vẫn thích sử dụng. Một số nơi đã tổ chức thành nhóm chuyên làm các mặt hàng lưu niệm phục vụ khách du lịch. Con dao nhỏ là vật gắn bó suốt cuộc đời của người đàn ông, từ khi mới trưởng thành, lập gia đình đến tận lúc về già. Với đôi tay cần mẫn, chủ nhân của con dao nhỏ đã tạo ra “gia sản lớn” duy trì cuộc sống ấm no cho gia đình và tiếp thêm sức sống cho cộng đồng.
TẤN VỊNH

Có thể bạn quan tâm

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

(GLO)- Thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị là yêu cầu mang tính sống còn của đất nước trước vận hội phát triển mới. Trong đó, sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã để xây dựng mô hình chính quyền 2 cấp đang được dư luận hết sức quan tâm.

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

(GLO)- Thần Bạch Mã (hay còn gọi là Thái giám Bạch Mã, Bạch Mã Thái giám) là vị thần có ảnh hưởng lớn trong đời sống tín ngưỡng dân gian ở vùng Tây Sơn Thượng đạo. Hiện nay, một số đình tại thị xã An Khê còn duy trì việc thờ cúng và gìn giữ sắc phong vua ban cho vị thần này.

'Bảo hiểm' cho di sản

'Bảo hiểm' cho di sản

Tại lễ công bố các di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và quyết định xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp thành phố tại TPHCM vào cuối tháng 3 vừa qua, Công ty CP Tư vấn Cảng - kỹ thuật biển (Portcoast) đã trao tặng toàn bộ sản phẩm số hóa của Nhà hát Thành phố cho Trung tâm Nghệ thuật TPHCM.

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

(GLO)- Chuyện về các Pơtao Apui (Vua Lửa) sở hữu gươm thần có quyền năng hô mưa gọi gió không chỉ là huyền thoại mà gắn với dòng chảy văn hóa, lịch sử của người Jrai ở thung lũng Ayun Hạ (huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai) suốt nhiều thế kỷ qua.

Những người thầm lặng chăm lo việc làng

Những người thầm lặng chăm lo việc làng

(GLO)- Không chế độ phụ cấp, bổng lộc nhưng nhiều năm qua, các cụ từ, bà vãi trong đội hậu cần, ban nghi lễ tại các đình, miếu trên địa bàn thị xã An Khê vẫn thầm lặng, miệt mài với công việc. Sự tự nguyện ấy xuất phát từ tâm huyết dành cho văn hóa, di sản của cha ông.

Tùy theo điều kiện của từng gia đình để chuẩn bị quy mô lễ cúng lớn hay nhỏ

Gia Lai: Độc đáo lễ thổi tai của người Jrai

(GLO)- Nằm trong chuỗi các hoạt động Lễ cầu mưa Yang Pơtao Apui huyện Phú Thiện năm 2025, sáng 27-3, tại xã Ia Yeng đã diễn ra lễ thổi tai của người Jrai. Nghi lễ được tái hiện rõ nét giúp du khách hiểu được ý nghĩa văn hóa tâm linh trong đời sống của người Jrai nơi đây.

Lễ cầu mưa trên đỉnh núi thần: Di sản đặc biệt

Lễ cầu mưa trên đỉnh núi thần: Di sản đặc biệt

(GLO)- Trên đời có thực sự tồn tại những con người có quyền năng hô mưa gọi gió? Chính hiện thực và truyền thuyết hư ảo đan cài vào nhau khiến lễ cầu mưa của Yang Pơtao Apui ở thung lũng Ayun Hạ trở thành một hiện tượng đặc biệt, hấp dẫn bởi sự linh thiêng, huyền bí.

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

(GLO)- Đền thờ Hai Bà Trưng là di tích quốc gia đặc biệt, tọa lạc tại thôn Hạ Lôi, xã Mê Linh, huyện Mê Linh, TP. Hà Nội. Đây cũng là quê hương của Hai Bà Trưng-những nữ tướng anh hùng đã nổi dậy chống quân xâm lược nhà Hán.

Lễ Tế Xuân tại đình làng An Mỹ

Lễ Tế Xuân tại đình làng An Mỹ

(GLO)- Ngày 9-3, tại đình làng An Mỹ (thôn 2, xã An Phú, TP. Pleiku, tỉnh Gia Lai) diễn ra lễ cúng đình với các nghi thức long trọng tưởng nhớ công ơn của các vị tiền hiền có công khai hoang mở đất, lập làng và cầu quốc thái dân an.