Tơmăr: Nét đẹp văn hóa ứng xử của người Bahnar

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Trong cuộc sống hàng ngày, mỗi người khó có thể tránh được những việc làm sơ ý, gây thương tích cho những người xung quanh. Để tỏ lòng xin lỗi, thương cảm với những người không may bị đau vì sự sơ ý đó, người Bahnar có một tập tục xin lỗi rất đặc biệt, đó là tơmăr.

Người Bahnar có tính cộng đồng rất cao, bất kể việc chung của buôn làng hay việc riêng của gia đình, mọi người luôn chung tay hỗ trợ nhau. Chẳng hạn, trong lao động sản xuất, bà con thường đổi công để giúp công việc nhanh và hiệu quả hơn. Và trong lúc lao động chung như vậy, nếu sơ suất cuốc phải chân, tay người khác, làm cho người đó đau đớn, chảy máu... điều đầu tiên người gây ra nghĩ tới là làm lễ tơmăr.

Ghè rượu cần được dùng để xin lỗi khi lỡ tay gây ra vết thương cho người khác (ảnh minh họa, nguồn: Intetnet).

Ghè rượu cần được dùng để xin lỗi khi lỡ tay gây ra vết thương cho người khác (ảnh minh họa, nguồn: Intetnet).

Ông Rưm (49 tuổi, làng Kơtu, xã Kon Chiêng, huyện Mang Yang) cho biết: Lễ tơmăr được người Bahnar xem là một cách xin lỗi chân thành, bày tỏ mong muốn người không may bị thương mau chóng khỏe mạnh, không buồn bực, không ấm ức, hận thù lâu dài.

“Làm lễ tơmăr là mong người mà mình vô ý làm đau mau khỏe lại, an lành, không bị đau ốm lâu. Ví dụ, khi cùng lao động chung, mình không cố ý cuốc phải chân tay, đụng phải ai đó làm họ đau... Để bày tỏ thành tâm muốn xin lỗi vì việc bất cẩn đó thì làm lễ tơmăr. Mục đích là tỏ lòng thương cảm với người bị đau vì sự sơ suất của mình, mong người đó không mang đau bệnh và không có sự thù ghét với mình”-ông Rưm chia sẻ.

Theo ông Lick-già làng Piơm (thị trấn Đak Đoa): Xưa kia, người Bahnar rất coi trọng lễ tơmăr vì nó giúp mọi người gắn kết, hòa đồng với nhau. Lễ vật không đòi hỏi phải giá trị nhưng bắt buộc phải có để tỏ lòng xin lỗi chân thành, thường được xét theo mức độ thương tích. Nếu người bị đau, có vết thương, chảy máu thì làm tơmăr bằng ghè rượu và con gà. Nếu chỉ trầy xước nhẹ thì đến xin lỗi bằng lời nói hoặc đưa cho gói thuốc, ít trứng gà... là được.

Lễ tơmăr còn nhằm ngăn chặn việc đổ lỗi, ăn vạ, phạt oan người khác. Một số người cho rằng bản thân mang bệnh tật, ốm đau lâu dài là do người này, người kia gây ra. Do vậy, nếu không làm lễ tơmăr thì sẽ sinh ra lòng thù hằn, xích mích, gây mất đoàn kết trong cộng đồng.

Già làng Lick cho biết thêm: “Nếu không làm lễ tơmăr thì việc không cố ý gây thương tích đó chưa được giải quyết ổn thỏa. Và, mai sau nếu có ốm đau thì người ta có thể quy cho người gây thương tích trước đây chịu trách nhiệm. Còn khi đã làm lễ tơmăr rồi thì sau này nếu có bệnh tật thì cũng không liên quan đến người khác nữa”.

Đối với người Bahnar, tơmăr không chỉ là cách xin lỗi chân thành hay ngăn chặn việc ăn vạ, bắt đền vô cớ, mà còn mang tính giáo dục cho mọi người về cách ứng xử trong cộng đồng. Đặc biệt là nhắc nhở mọi người không được gây hại, xâm phạm sức khỏe người khác. Theo ông Suck, một người am hiểu về văn hóa truyền thống của người Bahnar, hiện sinh sống ở thị trấn Đak Đoa: Nếu vô tình gây ra những điều ngoài ý muốn, có thể gây hại đến sức khỏe, thân thể người khác thì phải biết xin lỗi, giữ hòa khí, gắn kết cộng đồng.

“Tập tục này có cái hay là nhắc nhở mọi người khi sai phạm phải biết nhìn nhận và xin lỗi để không mất lòng nhau. Ngay cả khi với những đứa trẻ lúc vui chơi, không để ý tiểu tiện trúng phải người khác, cha mẹ sợ con cái người ta ốm đau thì họ sẽ tiến hành làm lễ tơmăr. Tơmăr không chỉ áp dụng với việc lỡ tay đánh trúng, cuốc phải người ta gây ra vết thương, mà nó còn là thước đo nhân cách cho mọi người, để họ thấy được cái sai mà tránh”-ông Suck nói.

Trong cuộc sống hôm nay, lễ tơmăr vẫn được người Bahnar khắc ghi trong tâm trí, vì đó là một nét đẹp văn hóa ứng xử trong cộng đồng. Người Bahnar lưu giữ tập tục này nhằm giáo dục con cháu phải biết yêu thương, đùm bọc nhau, biết xin lỗi và chịu trách nhiệm khi làm sai trái, ảnh hưởng đến sức khỏe, thân thể người khác.

Có thể bạn quan tâm

Gương mặt thơ: Trúc Phùng

Gương mặt thơ: Trúc Phùng

(GLO)- Đây là số cuối cùng của chuyên mục “Gương mặt thơ” trên báo Gia Lai Cuối tuần do tôi phụ trách.Chuyên mục đã đi được hơn 2 năm (từ tháng 10-2022), tới nay đã giới thiệu tác phẩm của hơn 100 nhà thơ nổi tiếng trên thi đàn cả nước.

Người Mường ở xã Ia Lâu “giữ lửa” cồng chiêng

Người Mường ở xã Ia Lâu “giữ lửa” cồng chiêng

(GLO)- Rời quê vào thôn Đà Bắc (xã Ia Lâu, huyện Chư Prông) lập nghiệp đã hơn 30 năm, nhưng cộng đồng người Mường vẫn luôn duy trì và nỗ lực bảo tồn văn hóa cồng chiêng của dân tộc. Với họ, “giữ lửa” cồng chiêng chính là cách làm thiết thực nhất tạo sự gắn kết bền chặt với quê hương, nguồn cội.

Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên là di sản có tiềm năng khai thác kinh tế du lịch. Ảnh: Minh Châu

Những ngày làm hồ sơ “Không gian văn hóa cồng chiêng”

(GLO)- Ngày 23-3-2004, Bộ trưởng Bộ Văn hóa-Thông tin (nay là Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch) ban hành quyết định về việc xây dựng hồ sơ ứng cử quốc gia “Vùng văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên” là di sản tiếp nối trình UNESCO công nhận là kiệt tác di sản truyền khẩu và phi vật thể của nhân loại.

Già làng Đônh (bìa phải) giới thiệu về chiếc nỏ của người Bahnar. Ảnh: R.H

Điểm tựa Kon Brung

(GLO)- Không chỉ tâm huyết với công tác hòa giải, già làng Đônh (SN 1960; làng Kon Brung, xã Ayun, huyện Mang Yang) còn rất tâm huyết với việc bảo tồn bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc. Với bà con, ông là điểm tựa của làng Kon Brung.

Về miền di sản

Về miền di sản

(GLO)- Những địa danh lịch sử, điểm di sản là nơi thu hút nhiều người đến tham quan, tìm hiểu. Được tận mắt chứng kiến và đặt chân lên một miền đất giàu truyền thống luôn là trải nghiệm tuyệt vời và xúc động đối với nhiều người.

Mừng lúa mới trên cao nguyên

Mừng lúa mới trên cao nguyên

(GLO)- Sau khi thu hoạch mùa vụ và đưa lúa về kho, đồng bào Jrai náo nức với lễ mừng lúa mới. Nghi lễ nông nghiệp cổ truyền độc đáo này đã được bà con duy trì từ bao đời nay.

Biến sản phẩm văn hóa thành quà tặng du lịch

Biến sản phẩm văn hóa thành quà tặng du lịch

(GLO)- Quà lưu niệm từ sản phẩm văn hóa vừa là “sứ giả” du lịch, vừa góp phần đem lại thu nhập cho người dân. Việc tổ chức các cuộc thi tay nghề đan lát, dệt thổ cẩm nhằm tìm kiếm sản phẩm đặc sắc làm quà tặng đã góp phần nâng cao đời sống người dân và thúc đẩy du lịch nông thôn phát triển.