Tò he… ra phố

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Với hành trang là đôi giỏ, chiếc thùng gỗ đơn sơ cùng chiếc xe đạp cũ họ thong dong trên khắp các con phố, đến từng lễ hội ở mọi miền của đất nước chỉ để trổ tài làm cho trẻ con vui thích bằng cách tạo ra những con vật dí dỏm, ngộ nghĩnh được làm từ bột nếp, lá dừa…
Trẻ dẫn tôi đến với “tò he”
Mỗi trò chơi có một sức cuốn hút, độc đáo riêng phục vụ cho từng lứa tuổi khác nhau. Riêng với việc nặn “tò he” là cả một nghệ thuật bởi ngoài sự tỉ mỉ từ khâu chọn nguyên liệu thì việc tạo tác thành hình của một con vật, ông tượng sao thật có hồn mới là điều khó- ông Nguyễn Hoàng (45 tuổi, người dân Tây Sơn- Bình Định) vừa đến Phố núi sau nhiều tháng “phiêu du” tại nhiều tỉnh miền Trung cho biết.
Ảnh: Nguyễn Giác
Ảnh: Nguyễn Giác
Ông Hoàng nói: Trước khi đến với nghề nặn tò he, công việc của tôi gắn với cái cày, con trâu và đó là nguồn thu chính của cả gia đình. Tại lễ hội Tây Sơn- Bình Định diễn ra lần đầu tiên vào năm 2008, khi thấy nhiều trẻ con cứ vây quanh một ông lão tay vê vê, nặn nặn thành hình các con giáp, Tôn Ngộ Không và cả những nhân vật trong phim hoạt hình đang được các cháu yêu thích như mèo máy đôrêmon, siêu nhân... cho tôi cảm giác yêu thích, từ đó tôi dò hỏi để học nghề và xã Phượng Dực, huyện Phú Xuyên- Hà Tây (nay là Hà Nội) nơi nổi tiếng với nghề nặn tò he trong cả nước là nơi tôi được mọi người giới thiệu. Hiện nay, dù phải đi khắp nơi để làm và sống với nghề nhưng đó lại là niềm vui khi thấy nhiều trẻ con yêu thích.
Để làm ra các con vật được quen gọi là “tò he” người làm cần chuẩn bị các nguyên liệu đơn giản, gần gũi như bột nếp, phẩm màu tự nhiên, một ít que tre và một thứ không thể thiếu là chiếc lược nhỏ, bởi đây chính là công cụ chỉnh hình duy nhất tạo hồn cho vật nặn.
Trong khâu chuẩn bị nguyên liệu thì việc làm ra bột là giai đoạn được cho là công phu và quan trọng nhất. Bột được làm từ gạo nếp trộn với gạo tẻ xay khô theo tỷ lệ 1 kg gạo và 0,1 kg gạo nếp. Riêng màu nhuộm thường là 7 màu, người thợ lấy màu từ vườn cây như màu xanh của lá, sắc đỏ của gấc, màu vàng từ nghệ... các màu này khi trộn vào bột có độ bền lâu, không bị loang khi thể hiện các chi tiết.
Khi được hỏi về thu nhập trong nghề, ông Hoàng bộc bạch: Thời gian gần đây, việc nặn bán các con vật “tò he” được nhiều trẻ và các bậc phụ huynh quan tâm nên cũng đủ sống với nghề, thi thoảng tôi cũng được các trường mẫu giáo mời về biểu diễn cho các cháu xem loại hình nghệ thuật dân gian của dân tộc, các cháu thích lắm. Không chỉ vậy, cả những người lớn chơi cây cảnh cũng mời tôi về đắp hình, tạo hòn non bộ, nặn tượng đất… nên cũng có thêm thu nhập đáng kể từ đây.
Tò he là sản phẩm đồ chơi dân gian độc đáo mang bản sắc dân tộc và đây thực sự là món ăn tinh thần rất gần gũi với người dân Việt Nam nên giúp tôi gắn bó với nghề. Để đáp ứng nhu cầu của trẻ trong việc nặn hình, tôi thường xuyên theo dõi ti vi trên các kênh hoạt hình hoặc đọc một số truyện tranh trẻ thích để nắm bắt được các mẫu hình, màu sắc trước khi thể hiện và chính điều này cuốn hút trẻ đến với nghệ thuật nặn tò he-ông Hoàng cho biết thêm.
Nghệ thuật của đôi bàn tay
5 năm-đó là khoảng thời gian mà vợ chồng anh Lưu, chị Thảo (quê Bình Định) bươn chải đi khắp các tỉnh thành phía Nam và nay lại đến với Phố núi Pleiku trong những ngày gió lạnh để làm mỗi việc biến chiếc lá dừa thô ráp, thẳng tắp thành những con cào cào, chuồn chuồn, chim sẻ và cả những chiếc bông hồng với những nếp gấp đầy ấn tượng. Góc đường Hùng Vương-Nguyễn Thái Học (TP. Pleiku) là nơi đầu tiên anh chọn để biểu diễn và bán những món đồ cho những người quan tâm đến môn nghệ thuật xếp lá.
Ảnh: Nguyễn Giác
Ảnh: Nguyễn Giác
Nói về công việc tạo hình bằng lá dừa để bán của hai vợ chồng- anh Lưu vui vẻ cho biết: Lá dừa nào cũng xếp được nhưng chỉ riêng với loại lá được lấy từ bẹ non của cây dừa nước (được trồng nhiều ở các tỉnh miền Tây Nam bộ) mới cho ra những sản phẩm tốt, không bị nứt, gãy với màu sắc vàng xanh của lá dừa này cũng tạo nên nét riêng. Đặc biệt với chất liệu này mọi thứ được tạo ra có thể lưu giữ trong nhiều năm nhưng vẫn không mất đi dáng vẻ, màu sắc ban đầu.
Cứ mỗi 5 phút đôi tay anh lại gấp được một con cào cào, chuồn chuồn, chiếc chong chóng và cả một chiếc bông hồng với đầy những chi tiết khó. Còn với các con vật như chim sẻ, máy bay… cần nhiều thời gian hơn với nhiều nếp gấp, nối ghép phức tạp. Cái khó nhất trong công việc hiện nay là nguồn nguyên liệu ngày một khan hiếm bởi ở nhiều nơi người dân đã chặt bỏ cây dừa nên nhiều khi đặt vài tháng mới có-anh Lưu nói.
Cảm nhận về sự độc đáo này, cháu Nguyễn Hoàng Bảo Trân-học sinh lớp 4 Trường THCS Lê Quý Đôn (TP. Pleiku) sau khi được mẹ mua cho con cào cào, cháu nói: Từ chiếc lá dừa mà chú ấy gấp ra được con cào cào, bông hoa đẹp đến vậy cháu rất thích, nếu nhà trường dạy cháu sẽ xung phong để học và gấp thật nhiều bông hồng tặng cô, các bạn và gia đình.
Khi nhìn thấy những con tò he, cào cào, chuồn chuồn được tạo ra ngay trên hè phố, không ít người đứng xem, trầm trồ khen và nghĩ về ngày xưa với biết bao trò chơi dân gian cuốn hút lũ trẻ như đánh đu, ô ăn quan, bắn bi đất, làm diều giấy… đang mất dần trước sức cuốn của các trò chơi hiện đại trong đó không ít trò chơi mang nặng tính bạo lực được bày bán khắp nơi. Ông Đặng Tuấn đã cao tuổi xem và mua cho cháu nói “nếu có một nơi hàng tuần tổ chức cho trẻ vui đùa, tập làm và thi các trò chơi dân gian thế này thì tốt biết bao!”.
Nguyễn Giác

Có thể bạn quan tâm

Sợi tơ mong manh kết nối trăm năm

Sợi tơ mong manh kết nối trăm năm

Khi nói đến sưu tầm đồ cổ ở Việt Nam, người ta thường nghe tới đồ gốm, sành sứ, hay đồ gỗ… chứ ít ai biết đến những món đồ vải mà qua đó thể hiện tay nghề thêu huy hoàng, vang danh thế giới của người Việt hàng trăm năm trước.

Tiến sĩ Nguyễn Minh Kỳ lọt Top 2% nhà khoa học ảnh hưởng nhất thế giới năm 2025.

Tiến sĩ Nguyễn Minh Kỳ và hành trình vào top 2% nhà khoa học ảnh hưởng nhất thế giới

(GLO)- Với nghiên cứu về ô nhiễm vi nhựa và công nghệ xử lý nước thải, Tiến sĩ Nguyễn Minh Kỳ (SN 1985, Phân hiệu Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh tại Gia Lai) được Đại học Stanford (Mỹ) và Nhà xuất bản Elsevier vinh danh trong top 2% nhà khoa học ảnh hưởng nhất thế giới năm 2025.

Người lưu giữ hàng trăm “báu vật” Chư A Thai

Người lưu giữ hàng trăm “báu vật” Chư A Thai

(GLO)- Ở xã Chư A Thai (tỉnh Gia Lai), có một người đàn ông gắn bó cả cuộc đời với những “ký ức triệu năm” còn sót lại dưới lòng đất. Gần 25 năm qua, ông Rcom Sin đã lặng lẽ sưu tầm và trân trọng gìn giữ rất nhiều khối gỗ hóa thạch kết tinh của đất trời.

Sê San: Sông kể chuyện đời…

Sê San: Sông kể chuyện đời…

(GLO)- Dòng Sê San miệt mài chở nặng phù sa; sóng nước bồng bềnh không chỉ kể câu chuyện mưu sinh, bảo vệ phên giậu, mà còn gợi mở tương lai phát triển bền vững, góp phần khẳng định vị thế của vùng biên trong hành trình dựng xây quê hương, đất nước.

Chiếc nỏ của người lính trận Ia Drăng

Chiếc nỏ của người lính trận Ia Drăng

(GLO)- Mang ra chiếc nỏ được cất giữ hơn 30 năm, ông Siu Long (làng Gòong, xã Ia Púch, tỉnh Gia Lai)-nhân chứng trong trận đánh thung lũng Ia Drăng 60 năm trước chậm rãi nói: “Tôi muốn tặng món quà Tây Nguyên này cho một người bạn đến từ nước Mỹ”.

Ông Ksor Yung có lối sống trách nhiệm, gần gũi nên được mọi người quý mến. Ảnh: R’Ô Hok

Ksor Yung: Từ lối rẽ sai lầm đến con đường sáng

(GLO)- Từ một người từng lầm lỡ, ông Ksor Yung (SN 1967, ở xã Ia Rbol, tỉnh Gia Lai) đã nỗ lực vươn lên trở thành người có uy tín trong cộng đồng. Ông tích cực tham gia vận động, cảm hóa những người sa ngã, góp phần giữ gìn an ninh trật tự và củng cố khối đại đoàn kết dân tộc.

Thôn Lao Đu giữa bát ngát núi rừng Trường Sơn

Lao Đu đã hết lao đao

Nằm bên đường Hồ Chí Minh huyền thoại, cuộc sống của hơn 150 hộ dân thôn Lao Đu, xã Khâm Đức, TP Đà Nẵng nay đã đổi thay, ngôi làng trở thành điểm du lịch cộng đồng giữa bát ngát núi rừng. 

Gặp người lính Thành cổ năm xưa

Gặp người lính Thành cổ năm xưa

(GLO)- Trở về từ cuộc chiến khốc liệt ở Thành cổ Quảng Trị, cựu chiến binh Hồ Anh Hòa ít khi nhắc lại kỷ niệm chiến đấu với gia đình, con cháu. Bởi ông cho rằng, việc cầm súng lao vào cuộc chiến thời điểm ấy là trách nhiệm của một người con yêu Tổ quốc, “không nên công thần”.

Các cổ vật gốm sứ chén, bát, đĩa... được ngư dân nhặt được.

Làng cổ vật

Nép mình bên eo biển Vũng Tàu, thôn Châu Thuận Biển (xã Đông Sơn, huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi) không chỉ nổi tiếng là “làng lặn Hoàng Sa” với truyền thống bám biển, giữ chủ quyền, mà còn được ví như “kho báu” lưu giữ hàng loạt cổ vật từ những con tàu đắm hàng thế kỷ dưới đáy đại dương.

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

Nhiều doanh nghiệp và người dân lên ngọn núi Ngọc Linh hùng vĩ ở TP.Đà Nẵng thuê môi trường rừng để trồng sâm, mở ra một nghề mới để đồng bào Xê Đăng bản địa mưu sinh suốt nhiều năm qua: 'phu sâm', tức nghề cõng hàng thuê.

Thầy giáo làng đam mê sưu tầm đồ xưa cũ

Thầy giáo làng đam mê sưu tầm đồ xưa cũ

(GLO)- Không chỉ bền bỉ gieo con chữ cho học trò nghèo, thầy Võ Trí Hoàn-Hiệu trưởng Trường Tiểu học và THCS Quang Trung (xã Ia Tul, tỉnh Gia Lai) còn là người đam mê sưu tầm đồ xưa cũ. Với thầy, mỗi món đồ là bài học sống động về lịch sử dân tộc mà thầy muốn kể cho học trò.

null