Sau hơn một thập niên chuẩn bị, Timor Leste đã chính thức trở thành thành viên thứ 11 của ASEAN, đánh dấu bước ngoặt lịch sử trong tiến trình mở rộng và phát triển của “ngôi nhà chung Đông Nam Á”.
Sự kiện lễ ký kết Tuyên bố kết nạp Timor Leste vào ASEAN, diễn ra sáng 26/10 trong khuôn khổ Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 47 tại Kuala Lumpur, Malaysia, với sự chứng kiến của lãnh đạo 10 quốc gia thành viên khác, không chỉ khẳng định tinh thần bao trùm, đoàn kết và gắn kết của ASEAN, mà còn mở ra chương mới trong quan hệ hợp tác khu vực.
Việc Timor Leste gia nhập ASEAN là kết quả của quá trình chuẩn bị kiên trì, nhận được sự hỗ trợ tích cực từ các nước trong khối, trong đó có Việt Nam - một trong những thành viên đi trước tích cực đồng hành cùng quốc gia trẻ tuổi nhất Đông Nam Á này.
Đại sứ Tôn Thị Ngọc Hương, Trưởng Phái đoàn đại diện thường trực Việt Nam tại ASEAN, cho biết Việt Nam hoan nghênh và ủng hộ tiến trình Timor Leste gia nhập ASEAN. Trong nhiều năm qua, Timor Leste đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc hoàn thiện thủ tục pháp lý, cải thiện năng lực thể chế và chủ động tham gia các hoạt động của ASEAN, thể hiện sự sẵn sàng đảm nhiệm các nghĩa vụ đi kèm với tư cách thành viên chính thức.
Các cơ quan ASEAN, bao gồm Ban Thư ký và các nhóm công tác chuyên ngành, cũng đã tích cực hỗ trợ Timor Leste trong việc nâng cao năng lực để đáp ứng các tiêu chí thành viên. Từ phía các nước ASEAN, tinh thần đồng thuận và mong muốn sớm chào đón Timor Leste đã được thể hiện rõ, phản ánh tầm nhìn chung về một Cộng đồng Đông Nam Á bao trùm, gắn kết và phát triển bền vững.
Theo Đại sứ Ngọc Hương, việc kết nạp Timor Leste không chỉ mở rộng không gian địa chính trị và kinh tế của ASEAN, mà còn thể hiện tinh thần gắn kết và chia sẻ trong quá trình phát triển khu vực.
Việt Nam sẽ tiếp tục đồng hành cùng Timor Leste trong việc nâng cao năng lực thể chế, phát triển nguồn nhân lực và thực thi hiệu quả các hiệp định kinh tế ASEAN, giúp quốc gia này nhanh chóng hội nhập và đóng góp vào sự thịnh vượng chung.
Về song phương, sự kiện này mở ra cơ hội hợp tác sâu rộng hơn giữa Việt Nam và Timor Leste trong khuôn khổ ASEAN. Đại sứ Việt Nam tại Indonesia Tạ Văn Thông nhận định đây là “thời điểm thuận lợi để hai nước nâng tầm quan hệ, mở rộng hợp tác thực chất trên nhiều lĩnh vực”.
Theo ông, việc ASEAN chính thức kết nạp Timor Leste không chỉ là dấu mốc lịch sử đối với quốc gia này, mà còn tạo thêm động lực hợp tác giữa Timor Leste với toàn khối, trong đó có Việt Nam.
Quan hệ Việt Nam-Timor Leste được thiết lập từ sớm, khi Việt Nam là một trong những nước đầu tiên công nhận và ủng hộ tuyên bố độc lập của Mặt trận Cách mạng vì một Timor Leste độc lập năm 1975. Dù cách xa về địa lý, hai nước vẫn duy trì quan hệ hữu nghị, hợp tác và ủng hộ lẫn nhau trên trường quốc tế. Việt Nam cũng là một trong những quốc gia ủng hộ mạnh mẽ nhất tiến trình gia nhập ASEAN của Timor Leste.
Đại sứ Tạ Văn Thông cho rằng khi đã là thành viên ASEAN, hai nước sẽ có thêm nhiều cơ hội gặp gỡ, trao đổi về các vấn đề khu vực và toàn cầu tại các diễn đàn chung, qua đó thúc đẩy hợp tác toàn diện hơn.
Về kinh tế-thương mại, dù tiềm năng lớn nhưng hợp tác hiện chưa tương xứng với quan hệ chính trị tốt đẹp. Thị trường Timor Leste vẫn là điểm đến còn nhiều dư địa cho hàng hóa Việt Nam như gạo, thực phẩm chế biến, sữa, giày dép, hàng gia dụng và thiết bị điện.
Ở chiều ngược lại, Timor Leste có thể trở thành nguồn cung nguyên liệu đầu vào quan trọng cho Việt Nam - từ nhiên liệu, gỗ, khoáng sản đến thủy sản nguyên liệu. Khi tham gia các cơ chế hợp tác ASEAN, hai nước sẽ thuận lợi hơn trong kết nối chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.
Từ góc độ nghiên cứu, việc Timor Leste gia nhập ASEAN không chỉ mang tính biểu tượng, mà còn là phép thử cho khả năng gắn kết và tính bao trùm của ASEAN trong bối cảnh địa chính trị khu vực biến động nhanh chóng.
Ông Beni Sukadis, điều phối viên cao cấp của Viện Nghiên cứu Quốc phòng và Chiến lược Indonesia (Lesperssi), đánh giá việc Timor Leste trở thành thành viên chính thức là một cột mốc cho tính bao trùm và uy tín của ASEAN. Đây là minh chứng cho cam kết đoàn kết khu vực và tầm nhìn về một Cộng đồng Đông Nam Á đích thực.
Theo ông, đối với Timor Leste, tư cách thành viên ASEAN mở ra cánh cửa hội nhập kinh tế, nâng cao vị thế ngoại giao và cơ hội tham gia sâu hơn vào các khuôn khổ hợp tác khu vực.
Với ASEAN, đây là bước củng cố tính chính danh và sức hấp dẫn, song cũng đòi hỏi nỗ lực lớn trong việc hỗ trợ “thành viên trẻ nhất” đáp ứng tiêu chuẩn về thể chế và năng lực điều hành - để biểu tượng bao trùm trở thành tiến bộ cụ thể.
Trong tiến trình này, Indonesia - nước láng giềng gần gũi nhất của Timor Leste - đóng vai trò tích cực. Jakarta không chỉ ủng hộ chính trị, mà còn hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo nguồn nhân lực và tư vấn chính sách nhằm giúp Timor Leste chuẩn bị tốt cho hội nhập.
Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto khẳng định việc mở rộng thành viên là cần thiết để tăng cường sức mạnh tập thể và vai trò trung tâm của ASEAN trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt.
Việc Timor Leste gia nhập ASEAN diễn ra trong thời điểm nhạy cảm của khu vực, khi nhiều điểm nóng đang thử thách tinh thần đoàn kết và vai trò trung tâm của khối. Tuy nhiên, chính trong bối cảnh ấy, sự kiện này càng có ý nghĩa sâu sắc - như lời khẳng định rằng, dù khác biệt về quy mô, trình độ hay hoàn cảnh, mọi quốc gia Đông Nam Á đều có chỗ đứng trong cộng đồng chung.
Từ góc nhìn chiến lược, “thành viên thứ 11” không chỉ mở rộng địa lý ASEAN về phía Đông, mà còn mở rộng cả tinh thần hợp tác và chia sẻ, hướng tới một Cộng đồng thực sự bao trùm, nơi các quốc gia cùng kiến tạo tương lai chung./.
Theo Đỗ Quyên (TTXVN/Vietnam+)
