Ký ức khó quên về những ngày chạy lũ
Hiện đã an cư tại nơi ở mới, nhưng ký ức về những ngày chạy lũ vẫn còn in trong tâm trí người dân buôn Jứ, xã Ia Tul. Với địa hình trũng thấp, nơi đây được coi là vùng "rốn lũ". Mỗi năm, người dân trong buôn phải hứng chịu vài trận lũ. Mỗi khi nước lũ dâng cao, chính quyền phải huy động 3 chiếc ca nô trực sẵn để di dời gần 100 hộ dân trong buôn đến nơi tránh lũ an toàn. Khi nước rút, bùn đất, rác tràn ngập khắp nơi gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng lớn đến đời sống người dân.
Trưởng thôn Nay Khúy cho hay: Cứ mưa lớn kéo dài là cả buôn lại chìm ngập trong nước. Lực lượng chức năng phải hỗ trợ bà con di dời ngay trong đêm do nước dâng cao đột ngột. Đến nơi lánh nạn rồi nhưng bà con chẳng ai chợp mắt được bởi nỗi lo thiệt hại về nhà cửa, vật nuôi… Mùa lũ năm 2020, có hộ trôi mất 160 tấm ván chuẩn bị làm nhà.
Tại xã Phú Thiện, 38 hộ dân người Jrai thuộc cụm dân cư Suối Cạn là ngôi làng “5 không” điện, đường, trường, trạm và hộ khẩu. Phụ nữ tự sinh con tại nhà, ốm đau nhờ thầy cúng đến trị bệnh, trẻ em không được đến trường, mọi hoạt động đều mang tính tự cung tự cấp. Khi mặt trời xuống, cả ngôi làng dưới chân núi H’Pông chìm trong bóng tối. Vào mùa mưa, nước từ thượng nguồn đổ về gây chia cắt cụm dân cư với bên ngoài.
Chị Kpă H’Lúi chia sẻ: “Trước đây, nhà nào ở Suối Cạn cũng đông con, hầu hết mù chữ. Cuộc sống khó khăn nên bà con chủ yếu ăn rau rừng, cơm độn củ mì đào được trong núi. Không có đất ở, không đất sản xuất nên bà con phải sống trong cảnh đói nghèo”.
Ba năm sau ngày rời núi Gành, 36 hộ dân ở thôn Đức Phổ 1 (xã Cát Minh cũ, nay là xã Đề Gi) đã ở trong những ngôi nhà khang trang, an toàn tại khu tái định cư. Đứng trước ngôi nhà xây kiên cố, ông Nguyễn Xuân Cảnh vừa chăm cây cảnh vừa kể lại chuyện trước đây cứ đến mùa mưa bão, cả nhà ông cũng như nhiều hộ dân trên núi Gành phải thức trắng đêm vì sợ đất đá đổ xuống.
Bừng sáng làng tái định cư
Năm 2021, dự án khu tái định cư buôn Jứ (xã Ia Tul) được xây dựng đồng bộ về hạ tầng, bao gồm 1 nhà rông, 2 phòng học mầm non, đường giao thông, công trình cấp điện, cấp nước sinh hoạt với tổng mức đầu tư 22,6 tỷ đồng, trên diện tích 4,98 ha. Theo đó, 90 hộ dân di dời về nơi ở mới, mỗi hộ dân được cấp 360 - 390 m2 đất, hỗ trợ 20 triệu đồng di dời nhà ở. Đặc biệt, trong 2 năm (2023 - 2024), buôn được cấp 2,5 tấn lúa giống, 81 con bò, 18 con dê, 3 căn nhà tình nghĩa. Đến cuối năm 2024, khu tái định cư buôn Jứ giảm được 41 hộ nghèo.
Sở hữu căn nhà khang trang, to nhất nhì trong khu tái định cư buôn Jứ, anh Hiao Minh cười tươi cho biết: “Nước sạch dẫn về từng hộ phục vụ cho sinh hoạt. Các cháu đi học gần nhà, thuận tiện không phải đưa đón. Riêng gia đình tôi dành toàn bộ tiền tiết kiệm trong 8 năm đi làm công nhân tại TP. Hồ Chí Minh dựng căn nhà sàn rộng 140 m2 với chi phí gần 700 triệu đồng. Bà con cùng quyết tâm làm ăn phát triển kinh tế gia đình, xây dựng buôn làng giàu đẹp”.
Nhằm hỗ trợ người dân vùng thiên tai có cơ hội “an cư, lạc nghiệp”, năm 2021, huyện Phù Cát (cũ) đã rà soát, đề xuất xây dựng khu tái định cư rộng 1,26 ha với tổng vốn đầu tư hơn 12 tỷ đồng cho 36 hộ sống trên núi Gành.
Ông Phạm Xuân Bình-Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng thôn Đức Phổ 1-cho biết: “Người dân trong thôn góp công, góp sức giúp các hộ dân ở trên núi Gành vận chuyển đồ đạc đến nơi ở mới. Lãnh đạo địa phương thường xuyên gặp gỡ, lắng nghe tâm tư, động viên để bà con yên tâm làm ăn. Nhờ chủ trương đúng đắn và sự hỗ trợ của Nhà nước, người dân không chỉ an cư mà còn vững tin để lạc nghiệp. Từ 4 hộ nghèo năm 2022, đến nay, khu tái định cư không còn hộ nghèo và trở thành điểm dân cư kiểu mẫu”.
Ông Nguyễn Xuân Cảnh vui vẻ chia sẻ: “Khi chuyển đến khu tái định cư vào năm 2022, được Nhà nước cấp 200 m2 đất cùng khoản hỗ trợ 210 triệu đồng, tôi vay mượn người thân để xây mới căn nhà rộng 100 m2. Khu tái định cư nằm gần chợ, gần trạm y tế, thuận tiện cho việc đi lại nên tôi yên tâm lắm”.
Tại khu tái định cư Suối Cạn (thôn Thắng Lợi 3), nhiều ngôi nhà được hoàn thành vào đầu năm 2025. Ông Vũ Hồng Duy-Bí thư Đảng ủy xã Phú Thiện-cho biết: Ngoài 600 m2 đất ở, mỗi hộ dân di dời về khu tái định cư Suối Cạn được hỗ trợ 60 triệu đồng xây dựng nhà, 13 triệu đồng làm nhà vệ sinh, 1 nồi cơm điện, ti vi treo tường, cờ Tổ quốc, ảnh Bác Hồ, cây xanh... Tất cả tạo cho khu dân cư một diện mạo mới khang trang. Trên cơ sở khảo sát thực tế, xã đã đề xuất tỉnh hỗ trợ kinh phí làm đường ra khu sản xuất giúp bà con yên tâm canh tác, vươn lên thoát khỏi đói nghèo.
Tại khu tái định cư Suối Cạn, chị H’Lúi được bà con bầu làm người có uy tín. Chị tích cực vận động bà con thay đổi nếp nghĩ, cách làm. Không trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước, bà con bảo nhau trồng rau, chăn nuôi gà, vịt cải thiện bữa ăn cũng như đi làm thuê kiếm thêm thu nhập.
“Tin rằng, từ sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, cùng sự nỗ lực vươn lên của mỗi hộ dân, chất lượng cuộc sống của bà con ở khu tái định cư sẽ ngày càng được cải thiện và nâng cao ”, chị H’Lúi chia sẻ.