Nhân văn tập tục cưới xin của người Bahnar

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Từ xưa đến nay, người Bahnar không thách cưới, ép gả. Đặc biệt, đám cưới được thực hiện theo phương thức “song hệ”, tức là cả 2 gia đình nhà trai và nhà gái cùng chăm lo chu đáo cho ngày quan trọng này.

Ông Suk-một trong những người am hiểu về văn hóa truyền thống của đồng bào Bahnar ở làng Piơm (thị trấn Đak Đoa) cho hay: Từ xa xưa, người Bahnar cũng có tục hứa hôn (mĕ [ă rơ\ng) kiểu cha mẹ đặt đâu con ngồi đó. Tuy nhiên, theo thời gian, người Bahnar dần loại bỏ tục hứa hôn, bắt đầu coi trọng quyền tự do hôn nhân của con cái, không ép buộc, thách cưới hay gả bán.

Các chàng trai, cô gái khi đến tuổi cập kê được tự do tìm hiểu, lựa chọn người mình yêu thương nhưng tuyệt đối không được quan hệ thân xác. Trong trường hợp đôi trai gái đã quan hệ với nhau mà không nên vợ chồng thì sẽ bị nhà gái bắt phạt rất nặng.

Tốp người theo người mai mối đến “bắt” anh em họ hàng hỗ trợ heo gà để mừng đám cưới. Ảnh: A.D

Tốp người theo người mai mối đến “bắt” anh em họ hàng hỗ trợ heo gà để mừng đám cưới. Ảnh: A.D

Vì lẽ đó, khi đôi trai gái tìm được ý trung nhân thì họ tìm đến người mai mối để se duyên. Thông thường, chàng trai chủ động tìm người mai mối, chọn người uy tín, giỏi ăn nói và không có họ hàng với 2 gia đình để đứng ra “đánh tiếng” với cô gái.

Qua mai mối, nếu cô gái đồng ý thì sẽ tiến hành lễ đính hôn (et sơkơ\t jơ\ng). Trong trường hợp cô gái không đồng ý thì người mai mối lặng lẽ báo lại cho chàng trai, giữ kín, không để chuyện này lọt ra ngoài, sợ ảnh hưởng đến danh dự của chàng trai.

Bà Yao (71 tuổi) là bà mối đã từng se duyên cho hàng chục cặp vợ chồng ở làng Piơm. Bà chia sẻ: “Khi chàng trai, cô gái đem lòng yêu nhau, bố mẹ biết thì nhờ người mai mối đến hỏi ý kiến 2 người, nếu cả 2 đồng ý thì tổ chức lễ đính hôn. Người mai mối cầm tay chàng trai trao cho cô gái căn dặn 2 người mãi yêu thương nhau và giữ trọn lời hẹn ước”.

Cũng theo bà Yao, lễ đính hôn được tiến hành đơn giản, không cầu kỳ nhưng có ý nghĩa rất quan trọng, vì đây là sự ràng buộc tình duyên của đôi trai gái. Sau lễ đính hôn, đôi trai gái tuyệt đối không được có quan hệ yêu đương với những người khác, trường hợp 1 trong 2 người bội ước, đem lòng yêu người khác thì gia đình người bị bỏ rơi có quyền bắt phạt theo những gì đã hứa. Theo đó, có thể lấy đất đai, ruộng, rẫy, trâu, bò hoặc tài sản, chiêng, ché quý... như bắt phạt khi ly hôn.

Trong thời gian đính hôn, đôi trai gái không được phép ăn ở như vợ chồng, có thể đi làm giúp nhau, nhưng phải có người đi cùng và khi xong việc bắt buộc phải về lại nhà mình. Thậm chí ở một số nơi còn cấm không cho đôi trai gái đã đính hôn đi làm đổi công chung, sợ 2 đứa “vượt rào” lỡ không nên duyên vợ chồng sẽ gây sự hận thù, chia rẽ 2 gia đình. Đây là cách mà gia đình 2 bên phòng khi 1 trong 2 người thay lòng đổi dạ.

Sau thời gian đủ để tìm hiểu nhau, nếu không có trắc trở hay sự thay lòng đổi dạ thì gia đình tổ chức đám cưới (et pơkong) cho đôi trai gái. Xưa kia, người Bahnar thường hứa hẹn sau khi thu hoạch xong mùa màng, lúa đầy bồ, bắp đầy kho, trâu bò đầy chuồng, heo gà đầy sân... thì tổ chức đám cưới.

Tại lễ cưới, cùng những lời chúc phúc, trước sự chứng kiến của họ hàng 2 gia đình và bà con thân tín, người mai mối hoặc một người uy tín trong họ hàng 2 bên sẽ đứng ra căn dặn cô dâu, chú rể phải sống hòa thuận, luôn yêu thương nhau; chăm làm để xây dựng cuộc sống gia đình và đặc biệt phải hiếu thảo, kính trọng cha mẹ của nhau.

Về lễ vật, bắt buộc phải có để cúng các Yàng, mời gọi tổ tiên về chứng kiến lễ cưới, gồm: 1 ché rượu ghè, 1 con gà (ie\r pơ, tơdrơ bo#i), 2 nắm cơm và 2 sợi dây chuyền. Ông Hyết (làng Piơm) cho hay: “Khi tiến hành lễ cưới, thầy cúng sẽ cúng với lễ vật gồm gà nướng, 2 nắm cơm để chàng trai và cô gái cầm đưa cho nhau ăn, thể hiện sự đồng ý nên duyên vợ chồng.

Tiếp đó, người mai mối lấy 2 sợi dây chuyền trộn vào nhau và kéo lên, nếu 2 sợi dính vào nhau thì 2 người là duyên trời định, sẽ sống với nhau trọn đời. Nếu 2 sợi dây không dính vào nhau, qua 3 lần xáo trộn kéo lên thì cho rằng, 2 người không có duyên, sau này rất dễ xung đột, ly hôn”.

Rượu ghè se duyên vợ chồng. Ảnh: A Dơng

Rượu ghè se duyên vợ chồng. Ảnh: A Dơng

Trước ngày cưới 1 ngày, khi chiều xuống, heo gà đã vào chuồng, người mai mối dẫn theo một tốp người đi đến từng nhà họ hàng 2 bên “bắt” anh em họ hàng hỗ trợ heo gà (đo# nhu\ng ie\r) tùy khả năng có, rồi đem về nhà cô gái tổ chức đám cưới. Những con vật này sẽ được người mai mối tổ chức giết mổ, nấu nướng sẵn. Hôm sau, anh em họ hàng thân thiết, từng người mang theo ghè rượu của gia đình đến nhà gái cùng uống rượu mừng.

Ông Suk chia sẻ thêm: “Đám cưới Bahnar không tồn tại tục thách cưới, trả tiền công nuôi dưỡng... Việc tổ chức cưới cũng không bắt 2 bên gia đình bỏ ra tiền của như nhau. Nếu nhà trai không có điều kiện thì có thể góp cho ngày cưới ít hơn, nhà gái có điều kiện hơn thì góp nhiều hơn. Đây là nét nhân văn, cái chính là bày tỏ niềm vui có dâu, rể, bày tỏ tấm lòng thương yêu con cái; mừng con cái có gia đình, gắn bó với nhau trọn đời”.

Ngày nay, việc cưới xin của người Bahnar có một số thay đổi cho phù hợp với đời sống mới. Tuy nhiên, những tục lệ truyền thống giàu tính nhân văn như: không thách cưới, không ép buộc hoặc gả bán và cả 2 gia đình cùng chung sức lo cho ngày cưới vẫn được duy trì. Có lẽ bởi thế mà cuộc sống hôn nhân của người Bahnar thường rất bền chặt.

Có thể bạn quan tâm

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

Tự hào con cháu Hai Bà Trưng

(GLO)- Đền thờ Hai Bà Trưng là di tích quốc gia đặc biệt, tọa lạc tại thôn Hạ Lôi, xã Mê Linh, huyện Mê Linh, TP. Hà Nội. Đây cũng là quê hương của Hai Bà Trưng-những nữ tướng anh hùng đã nổi dậy chống quân xâm lược nhà Hán.

Lễ Tế Xuân tại đình làng An Mỹ

Lễ Tế Xuân tại đình làng An Mỹ

(GLO)- Ngày 9-3, tại đình làng An Mỹ (thôn 2, xã An Phú, TP. Pleiku, tỉnh Gia Lai) diễn ra lễ cúng đình với các nghi thức long trọng tưởng nhớ công ơn của các vị tiền hiền có công khai hoang mở đất, lập làng và cầu quốc thái dân an.

 Linh thiêng lễ cúng Quý Xuân tại An Khê. Ảnh: Ngọc Minh

Linh thiêng lễ cúng Quý Xuân tại An Khê

(GLO)- Ngày 8 và 9-3 (nhằm mùng 9 và 10-2 âm lịch), Ban Nghi lễ đình An Khê tổ chức lễ cúng Quý Xuân tại An Khê trường và An Khê đình thuộc Khu di tích Tây Sơn Thượng đạo (thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai).

Phục dựng lễ mừng lúa mới của người Jrai. Ảnh: Lam Nguyên

Nghĩ suy trong mùa lễ hội

(GLO)- Lễ hội là sinh hoạt văn hóa dân gian đậm tính cộng đồng và được tổ chức khắp mọi miền đất nước. Ngoài 2 dân tộc bản địa Jrai và Bahnar, trên địa bàn tỉnh Gia Lai còn có 42 dân tộc anh em khác sinh sống với bản sắc văn hóa lễ hội độc đáo.

Ông Đinh Plih sắp xếp bộ cồng chiêng và các vật dụng sẵn sàng đem theo khi đi trình diễn, quảng bá văn hóa dân tộc Bahnar. Ảnh: N.M

Đinh Plih: Tự hào “vốn liếng” văn hóa Bahnar

(GLO)- “Ý nghĩa của công việc không phải chỉ nằm ở chỗ tiền bạc mà còn ở nhu cầu về tinh thần, biểu hiện của giá trị, một vốn liếng để tự hào”. Câu nói này thật đúng đối với ông Đinh Plih (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai). Với ông, hạnh phúc đơn giản là bản thân được sống trọn với đam mê.

Sức sống của lễ hội Tây Nguyên

Sức sống của lễ hội Tây Nguyên

(GLO)- Hoa pơ lang thắp lửa cuối khu nhà mồ làng Pyang, thị trấn Kông Chro, tỉnh Gia Lai. Nổi bật giữa lớp lớp nhà mồ cũ là 3 nhà mồ mới làm. Đó là những dấu hiệu mùa lễ hội giữa núi rừng Trường Sơn.

Lễ bỏ mả của người Bahnar ở Kông Chro

Lễ bỏ mả của người Bahnar ở Kông Chro

(GLO)- Từ 21 đến 23-2, làng Pyang (thị trấn Kông Chro, huyện Kông Chro, tỉnh Gia Lai) tưng bừng tổ chức lễ bỏ mả-một trong những lễ hội lớn và đặc sắc nhất của người Bahnar Đông Trường Sơn

Gìn giữ giai điệu của đá

Gìn giữ giai điệu của đá

Trong dịp đầu xuân, tại chương trình trình diễn, trải nghiệm di sản văn hóa diễn ra ở Bảo tàng – Thư viện tỉnh, người dân và du khách có dịp thưởng thức những giai điệu của đá được trình diễn bởi nghệ nhân ưu tú A Thu (50 tuổi) ở thôn Đăk Rô Gia (xã Đăk Trăm, huyện Đăk Tô).

Sức sống từ lễ hội ở làng Kép 2 (xã Ia Mơ Nông, huyện Chư Păh) khiến ngôi làng này trở thành điểm du lịch văn hóa hấp dẫn. Ảnh: M.C

Gìn giữ lễ hội để phát triển du lịch

(GLO)- Lễ hội Tây Nguyên không chỉ là sự kiện mang tính cộng đồng mà là “kho báu” cho du lịch. Đánh giá đúng thực trạng lễ hội trong các buôn làng để có giải pháp khai thác phát triển du lịch là vấn đề cần được tính đến.

Lễ báo hiếu: Thơm thảo tấm lòng con cái

Lễ báo hiếu, thơm thảo tấm lòng con cái

(GLO)- Trong đời sống sinh hoạt hàng ngày, người Bahnar luôn nhắc nhau: “Phải kính trọng cha mẹ như mặt trăng, kính trọng ông bà như mặt trời”. Khi đã trưởng thành, con cái đều nghĩ đến việc tổ chức lễ báo hiếu cha mẹ (teh nhung ăn kră).

Nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa ở cơ sở

Nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa ở cơ sở

(GLO)- UBND tỉnh Gia Lai ban hành QĐ số 60/2024/QĐ-UBND quy định chi tiết tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu “Gia đình văn hóa”, “Thôn, tổ dân phố văn hóa”, “Xã, phường, thị trấn tiêu biểu” để hướng dẫn thực hiện, bảo đảm phù hợp với đặc thù văn hóa và tình hình kinh tế-xã hội của địa phương.

Hội đồng Di sản văn hóa Quốc gia vừa họp, bỏ phiếu thống nhất đề xuất Thủ tướng Chính phủ công nhận Quần thể di tích Tây Sơn Thượng đạo là di tích quốc gia đặc biệt. Ảnh: Ngọc Minh

Chuyện làm hồ sơ di tích Tây Sơn Thượng đạo

(GLO)- Cuối thập niên 80 của thế kỷ trước, những người làm công tác di sản văn hóa (như cách gọi ngày nay) của tỉnh Gia Lai-Kon Tum bắt tay vào việc thu thập thông tin để làm hồ sơ di tích đề nghị xếp hạng, trong đó có hồ sơ di tích Tây Sơn Thượng đạo.

Chùa Bửu Minh (huyện Chư Păh)

Vọng tiếng chuông ngân

(GLO)- Trên địa bàn tỉnh Gia Lai có nhiều ngôi chùa bắt đầu bằng chữ Bửu như chùa Bửu Minh (huyện Chư Păh), Bửu Thắng, Bửu Nghiêm, Bửu Hải (TP. Pleiku). Riêng cái tên Bửu Tịnh được đặt cho 2 ngôi chùa, 1 ở Ayun Pa, 1 ở Krông Pa. Nhà tôi ở gần chùa Bửu Tịnh (xã Phú Cần, huyện Krông Pa).