Nghệ nhân ưu tú Rơ Mah Kim: Đau đáu với sử thi

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Nổi tiếng với khả năng hát kể hri (sử thi) trời phú, Nghệ nhân Ưu tú Rơ Mah Kim được xem là “báu vật nhân văn sống” không chỉ của làng Ghè (xã Ia Dơk) mà của cả huyện Đức Cơ. Thế nhưng, cũng như nhiều nghệ nhân của loại hình văn nghệ dân gian độc đáo này, ông Rơ Mah Kim ngày ngày vẫn phải vật lộn với cơm áo, gạo tiền, chấp nhận cất sâu những pho sử thi đồ sộ vào trong ký ức.
Phải hẹn đến lần thứ 3, tôi mới gặp được nghệ nhân Rơ Mah Kim. Thời gian này, ông thường xuyên chăm sóc rẫy điều mới trồng, có khi vài tháng mới về thăm nhà một lần. Trên tường, tấm bằng công nhận Nghệ nhân Ưu tú do Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch trao tặng vào năm 2015 đã dần bạc màu.
 Nghệ nhân Rơ Mah Kim luôn đau đáu làm thế nào để truyền dạy sử thi cho thế hệ trẻ. Ảnh: P.L
Nghệ nhân Rơ Mah Kim luôn đau đáu làm thế nào để truyền dạy sử thi cho thế hệ trẻ. Ảnh: P.L
Trong số những nghệ nhân hát kể sử thi tôi từng tiếp xúc, ông Rơ Mah Kim là người còn trẻ và khỏe khoắn nhất, hành trình trở thành người nắm giữ kho sử thi đồ sộ cũng vô cùng “thần kỳ”. Ông Kim kể: “Trong một giấc ngủ trưa sau trận ốm thập tử nhất sinh, tôi mơ thấy có “người trời” kể lại từng câu chuyện cho mình. Tỉnh dậy, tôi cứ thế mà kể lại cho dân làng”. Ngày này sang ngày khác, người làng đến nghe ông Kim kể chuyện đông dần lên. Những câu chuyện kéo dài mấy đêm liền về thần linh, về cuộc giao tranh giữa các bộ tộc trở nên vô cùng hấp dẫn qua lời kể, giọng hát của ông Kim khiến mọi người trong làng từ già đến trẻ không dứt ra được. Từ đó, ông Kim đi đến đâu người ta cũng yêu cầu kể chuyện.
Hiện tại, ông Kim còn nhớ khoảng 30 pho sử thi có độ dài ngắn khác nhau. Người nghệ nhân này khá kiệm lời và hơi rụt rè trong giao tiếp. Tuy nhiên, khi ông nhập tâm vào từng diễn biến của một sử thi thì phong thái hoàn toàn trái ngược: giọng kể ông lúc hùng tráng, khi bay bổng, não nề. Yêu sử thi là vậy nhưng ông Kim vẫn phải trở về với thực tại, với ruộng vườn để kiếm tiền nuôi cả gia đình. “Bây giờ, mọi người vẫn còn thích nghe kể chuyện lắm, vì cả làng không còn ai biết cả. Tụi trẻ con cũng thích nghe. Nhưng mình còn vợ con, còn phải lo làm lụng kiếm ăn, đâu thể ở nhà để kể chuyện mãi được dù lúc kể bà con cũng cho gạo, cho gà, rượu… nhiều lắm”-ông Kim tâm sự. 
Những năm gần đây, khi các giá trị văn hóa truyền thống nhận được sự quan tâm khôi phục, bảo tồn và phát huy, tài năng của ông Kim được đặc biệt chú ý. Trong các hội thi, hội diễn, nghệ nhân Rơ Mah Kim đều được mời kể sử thi và ông luôn nhiệt tình tham gia. Năm 2015, Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch đã trao tặng ông danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú, như một sự ghi nhận xứng đáng dành cho tài năng và đóng góp của ông trong việc gìn giữ, bảo tồn vốn văn hóa dân gian của dân tộc. Điều đáng tiếc nhất là nghệ nhân Rơ Mah Kim không biết chữ. Rất muốn gìn giữ và truyền dạy lại cho thế hệ trẻ nhưng ông bất lực, vì “tôi chỉ kể để mọi người nhớ được đến đâu thì nhớ, chứ không ghi ra giấy được”-ông Kim nuối tiếc.
Những nghệ nhân tài năng như ông Kim đều đang ở bên kia con dốc của cuộc đời. Họ rồi sẽ như mặt trời lúc chiều tà trôi về sau núi, mang theo cả một kho tàng văn nghệ dân gian vô cùng phong phú nếu không kịp thời lưu giữ, bảo tồn và phát huy. Anh Rah Lan Nhin-cán bộ Văn hóa xã Ia Dơk-trăn trở: “Cả huyện Đức Cơ bây giờ chỉ còn nghệ nhân Rơ Mah Kim là người am hiểu và kể sử thi hay nhất. Mặc dù rất muốn mở lớp để nghệ nhân đến truyền dạy hay ghi chép, lưu trữ các bài kể của loại hình sinh hoạt văn nghệ dân gian độc đáo này nhưng chúng tôi không đủ kinh phí. Chỉ có thể tích cực mời ông Kim đến tham gia các hội thi, hội diễn mà thôi”.
 PHƯƠNG LINH

Có thể bạn quan tâm

Phụ nữ làng Groi phát huy nghề dệt thổ cẩm

Phụ nữ làng Groi phát huy nghề dệt thổ cẩm

(GLO)- Gần 2 năm đi vào hoạt động, Câu lạc bộ (CLB) Dệt thổ cẩm làng Groi (xã Ya Hội, huyện Đak Pơ) đã trở thành mái nhà chung cho những phụ nữ yêu thích nghề dệt. Thông qua các buổi sinh hoạt, chị em có cơ hội giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm và chung tay gìn giữ, phát huy nghề dệt truyền thống.

Lễ cúng bến nước. Ảnh: M.H

Bến nước buôn Pông

(GLO)- Bến nước, dòng sông cũng như tập tục của bà con Jrai đã trở nên quen thuộc với tôi trong thời gian dài công tác tại ngôi trường bên bờ sông Ba.

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

(GLO)- Thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị là yêu cầu mang tính sống còn của đất nước trước vận hội phát triển mới. Trong đó, sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã để xây dựng mô hình chính quyền 2 cấp đang được dư luận hết sức quan tâm.

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

(GLO)- Thần Bạch Mã (hay còn gọi là Thái giám Bạch Mã, Bạch Mã Thái giám) là vị thần có ảnh hưởng lớn trong đời sống tín ngưỡng dân gian ở vùng Tây Sơn Thượng đạo. Hiện nay, một số đình tại thị xã An Khê còn duy trì việc thờ cúng và gìn giữ sắc phong vua ban cho vị thần này.

Nâng tầm nghề dệt thổ cẩm ở Chư Pưh

Nâng tầm nghề dệt thổ cẩm ở Chư Pưh

(GLO)- Nhờ sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương và các đoàn thể chính trị-xã hội, nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào Jrai ở huyện Chư Pưh (tỉnh Gia Lai) đang có cơ hội để nâng tầm phát triển và khẳng định giá trị trong đời sống hiện đại.

Lễ cúng Yă Pum bên bờ sông Ayun

Lễ cúng Yă Pum bên bờ sông Ayun

(GLO)- Sau một thời gian dài gián đoạn, UBND xã Ia Peng (huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai) vừa phục dựng lễ cúng Yă Pum của người Jrai tại thôn Sô Ma Hang A. Đây là hoạt động tâm linh với ý nghĩa xua đuổi tà ma, cầu bình an, sức khỏe cho dân làng.

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

(GLO)- Chuyện về các Pơtao Apui (Vua Lửa) sở hữu gươm thần có quyền năng hô mưa gọi gió không chỉ là huyền thoại mà gắn với dòng chảy văn hóa, lịch sử của người Jrai ở thung lũng Ayun Hạ (huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai) suốt nhiều thế kỷ qua.

Những người thầm lặng chăm lo việc làng

Những người thầm lặng chăm lo việc làng

(GLO)- Không chế độ phụ cấp, bổng lộc nhưng nhiều năm qua, các cụ từ, bà vãi trong đội hậu cần, ban nghi lễ tại các đình, miếu trên địa bàn thị xã An Khê vẫn thầm lặng, miệt mài với công việc. Sự tự nguyện ấy xuất phát từ tâm huyết dành cho văn hóa, di sản của cha ông.

Lễ cầu mưa trên đỉnh núi thần: Di sản đặc biệt

Lễ cầu mưa trên đỉnh núi thần: Di sản đặc biệt

(GLO)- Trên đời có thực sự tồn tại những con người có quyền năng hô mưa gọi gió? Chính hiện thực và truyền thuyết hư ảo đan cài vào nhau khiến lễ cầu mưa của Yang Pơtao Apui ở thung lũng Ayun Hạ trở thành một hiện tượng đặc biệt, hấp dẫn bởi sự linh thiêng, huyền bí.