Nghệ nhân ưu tú Rơ Mah Kim: Đau đáu với sử thi

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Nổi tiếng với khả năng hát kể hri (sử thi) trời phú, Nghệ nhân Ưu tú Rơ Mah Kim được xem là “báu vật nhân văn sống” không chỉ của làng Ghè (xã Ia Dơk) mà của cả huyện Đức Cơ. Thế nhưng, cũng như nhiều nghệ nhân của loại hình văn nghệ dân gian độc đáo này, ông Rơ Mah Kim ngày ngày vẫn phải vật lộn với cơm áo, gạo tiền, chấp nhận cất sâu những pho sử thi đồ sộ vào trong ký ức.
Phải hẹn đến lần thứ 3, tôi mới gặp được nghệ nhân Rơ Mah Kim. Thời gian này, ông thường xuyên chăm sóc rẫy điều mới trồng, có khi vài tháng mới về thăm nhà một lần. Trên tường, tấm bằng công nhận Nghệ nhân Ưu tú do Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch trao tặng vào năm 2015 đã dần bạc màu.
 Nghệ nhân Rơ Mah Kim luôn đau đáu làm thế nào để truyền dạy sử thi cho thế hệ trẻ. Ảnh: P.L
Nghệ nhân Rơ Mah Kim luôn đau đáu làm thế nào để truyền dạy sử thi cho thế hệ trẻ. Ảnh: P.L
Trong số những nghệ nhân hát kể sử thi tôi từng tiếp xúc, ông Rơ Mah Kim là người còn trẻ và khỏe khoắn nhất, hành trình trở thành người nắm giữ kho sử thi đồ sộ cũng vô cùng “thần kỳ”. Ông Kim kể: “Trong một giấc ngủ trưa sau trận ốm thập tử nhất sinh, tôi mơ thấy có “người trời” kể lại từng câu chuyện cho mình. Tỉnh dậy, tôi cứ thế mà kể lại cho dân làng”. Ngày này sang ngày khác, người làng đến nghe ông Kim kể chuyện đông dần lên. Những câu chuyện kéo dài mấy đêm liền về thần linh, về cuộc giao tranh giữa các bộ tộc trở nên vô cùng hấp dẫn qua lời kể, giọng hát của ông Kim khiến mọi người trong làng từ già đến trẻ không dứt ra được. Từ đó, ông Kim đi đến đâu người ta cũng yêu cầu kể chuyện.
Hiện tại, ông Kim còn nhớ khoảng 30 pho sử thi có độ dài ngắn khác nhau. Người nghệ nhân này khá kiệm lời và hơi rụt rè trong giao tiếp. Tuy nhiên, khi ông nhập tâm vào từng diễn biến của một sử thi thì phong thái hoàn toàn trái ngược: giọng kể ông lúc hùng tráng, khi bay bổng, não nề. Yêu sử thi là vậy nhưng ông Kim vẫn phải trở về với thực tại, với ruộng vườn để kiếm tiền nuôi cả gia đình. “Bây giờ, mọi người vẫn còn thích nghe kể chuyện lắm, vì cả làng không còn ai biết cả. Tụi trẻ con cũng thích nghe. Nhưng mình còn vợ con, còn phải lo làm lụng kiếm ăn, đâu thể ở nhà để kể chuyện mãi được dù lúc kể bà con cũng cho gạo, cho gà, rượu… nhiều lắm”-ông Kim tâm sự. 
Những năm gần đây, khi các giá trị văn hóa truyền thống nhận được sự quan tâm khôi phục, bảo tồn và phát huy, tài năng của ông Kim được đặc biệt chú ý. Trong các hội thi, hội diễn, nghệ nhân Rơ Mah Kim đều được mời kể sử thi và ông luôn nhiệt tình tham gia. Năm 2015, Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch đã trao tặng ông danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú, như một sự ghi nhận xứng đáng dành cho tài năng và đóng góp của ông trong việc gìn giữ, bảo tồn vốn văn hóa dân gian của dân tộc. Điều đáng tiếc nhất là nghệ nhân Rơ Mah Kim không biết chữ. Rất muốn gìn giữ và truyền dạy lại cho thế hệ trẻ nhưng ông bất lực, vì “tôi chỉ kể để mọi người nhớ được đến đâu thì nhớ, chứ không ghi ra giấy được”-ông Kim nuối tiếc.
Những nghệ nhân tài năng như ông Kim đều đang ở bên kia con dốc của cuộc đời. Họ rồi sẽ như mặt trời lúc chiều tà trôi về sau núi, mang theo cả một kho tàng văn nghệ dân gian vô cùng phong phú nếu không kịp thời lưu giữ, bảo tồn và phát huy. Anh Rah Lan Nhin-cán bộ Văn hóa xã Ia Dơk-trăn trở: “Cả huyện Đức Cơ bây giờ chỉ còn nghệ nhân Rơ Mah Kim là người am hiểu và kể sử thi hay nhất. Mặc dù rất muốn mở lớp để nghệ nhân đến truyền dạy hay ghi chép, lưu trữ các bài kể của loại hình sinh hoạt văn nghệ dân gian độc đáo này nhưng chúng tôi không đủ kinh phí. Chỉ có thể tích cực mời ông Kim đến tham gia các hội thi, hội diễn mà thôi”.
 PHƯƠNG LINH

Có thể bạn quan tâm

Dùng mặt nạ kỹ thuật số để phục hồi tranh. (Ảnh: Franetic)

Công nghệ đột phá phục chế tranh cổ chỉ trong vài giờ

(GLO)-Với những bức tranh có niên đại hàng thế kỷ, bị hỏng nặng, việc phục chế gặp nhiều rủi ro và tiêu tốn thời gian. Một bước đột phá về công nghệ vừa được các nhà khoa học thử nghiệm thành công, đã giải quyết được khó khăn này, đó là phương pháp mặt nạ kỹ thuật số.

Đừng để giấc mơ Tây Nguyên ngủ yên trên đỉnh đồi

(GLO)- Người Tây Nguyên làm du lịch không chỉ bằng khu nghỉ dưỡng, mà còn bằng lòng hiếu khách và nghệ thuật kể chuyện. Vậy nên, đừng để giấc mơ Tây Nguyên ngủ yên trên đỉnh đồi mà hãy đánh thức nó bằng chính giọng nói của rừng, bằng bàn tay của bà con và bằng tình yêu với buôn làng của mình.

Ý nghĩa các biểu tượng trong lễ cầu mưa Yang Pơtao Apui

Ý nghĩa các biểu tượng trong lễ cầu mưa Yang Pơtao Apui

(GLO)- Lễ cầu mưa Yang Pơtao Apui là hiện tượng văn hóa xã hội đặc sắc của cộng đồng người Jrai ở Plei Ơi, xã Ayun Hạ, huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai. Nghi lễ này tập hợp nhiều biểu tượng văn hóa độc đáo giúp chúng ta hiểu rõ hơn về thế giới tâm linh của cư dân bản địa.

Qua xứ trầm hương: Di sản văn hóa từ miền duyên hải Khánh Hòa - Bài 1: Di sản văn hóa từ miền duyên hải

Qua xứ trầm hương: Di sản văn hóa từ miền duyên hải Khánh Hòa - Bài 1: Di sản văn hóa từ miền duyên hải

“Khánh Hòa là xứ trầm hương/Non cao biển rộng người thương đi về” - những câu thơ của nhà nghiên cứu Quách Tấn trong biên khảo Xứ trầm hương vừa là sự khẳng định danh xưng của một miền đất, vừa như lời mời gọi lữ khách bốn phương tìm về với thủ phủ của trầm hương Việt Nam.

Kể chuyện buôn làng bằng thanh âm sáo trúc

Kể chuyện buôn làng bằng thanh âm sáo trúc

(GLO)- Ở buôn E Kia (xã Ia Rsai, huyện Krông Pa), ông Hiao Thuyên được biết đến là một nghệ nhân tài hoa khi giỏi cả sáo trúc, biểu diễn cồng chiêng, hát dân ca... Bằng những việc làm thiết thực, ông đã góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Jrai và xây dựng khối đại đoàn kết ở buôn làng.

Tây Nguyên: Nhịp sống mới dưới những nếp nhà xưa

Tây Nguyên: Nhịp sống mới dưới những nếp nhà xưa

Nhắc đến đại ngàn Tây Nguyên, có lẽ biểu tượng văn hóa “sừng sững” chính là những mái nhà rông, nhà dài truyền thống của đồng bào các dân tộc. Trong những biến chuyển của thời đại, không gian che chở các hộ gia đình và lan tỏa văn hóa cộng đồng ấy khó tránh khỏi những hư hao, nghiêng ngả.

Đa dạng lễ cúng cầu mưa của người Jrai

Đa dạng lễ cúng cầu mưa của người Jrai

(GLO)- Tuy có sự phát triển của hệ thống thủy lợi song lễ cúng cầu mưa vẫn đóng vai trò quan trọng trong đời sống cư dân vùng thung lũng Cheo Reo. Sự đa dạng trong nghi thức cúng của mỗi cộng đồng dân cư đã góp phần làm phong phú thêm đời sống văn hóa đồng bào các dân tộc Tây Nguyên.

Biểu tượng vũ trụ trên cây nêu của người Bahnar

Biểu tượng vũ trụ trên cây nêu của người Bahnar

(GLO)- Người Bahnar quan niệm rằng mọi sự vật, hiện tượng đều có sự hiện diện của thần linh và con người phải tôn trọng, thờ cúng. Vì vậy, họ có nếp sống, sinh hoạt văn hóa với hệ thống lễ hội vô cùng phong phú, gắn với vòng đời người và chu kỳ canh tác nông nghiệp.

null