Khai quật phế tích tháp Đại Hữu, phát lộ căn cứ quân sự của nhà Tây Sơn

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Sáng 31.7, tại Bảo tàng Bình Định, Sở VH-TT Bình Định tổ chức báo cáo sơ bộ kết quả khai quật khảo cổ đợt 2 phế tích tháp Đại Hữu ở xã Cát Nhơn, H.Phù Cát (Bình Định).

Tiến sĩ Phạm Văn Triệu, Viện Khảo cổ học Việt Nam, chủ trì khai quật phế tích tháp Đại Hữu, đã báo cáo sơ bộ kết quả khai quật khảo cổ đợt 2 phế tích tháp Đại Hữu ở xã Cát Nhơn, H.Phù Cát (Bình Định).

Đục đá tạo mặt bằng để xây dựng tháp

Tiến sĩ Phạm Văn Triệu cho biết, cuộc khai quật phế tích tháp Đại Hữu năm 2024 đã xuất lộ toàn bộ phần thân tháp, nền móng tiền sảnh phía đông, nền móng chân đế phía bắc và một phần nền móng chân đế phía nam và tây.

Tiến sĩ Phạm Văn Triệu báo cáo kết quả khai quật phế tích tháp Đại Hữu năm 2024

Tiến sĩ Phạm Văn Triệu báo cáo kết quả khai quật phế tích tháp Đại Hữu năm 2024

Quá trình khai quật phát hiện được số lượng 156 hiện vật đá với nhiều loại hình và kích thước khác nhau. Về chất liệu đá, có ba loại là đá cát kết, đá hoa cương và đá ong. Trong đó, những hiện vật có trang trí được tạc trên đá cát kết, bao gồm các loại hình sau: bệ thờ, mảnh minh văn, lá nhĩ đá, đá trang trí điểm góc, phù điêu trang trí hình người, tượng hình động vật, phù điêu trang trí hình cánh sen… Quá trình khai quật còn phát hiện được 522 hiện vật chất liệu đất nung (chưa tính hiện vật gạch).

Nhiều hiện vật được phát hiện khi khai quật

Nhiều hiện vật được phát hiện khi khai quật

Về quy mô kiến trúc, qua 2 đợt khai quật đã xuất lộ kiến trúc tháp Đại Hữu, có bình đồ hình vuông với kích thước cụ thể như sau: Thân tháp có bình đồ mỗi cạnh dài 9 m x 9 m; lòng tháp có bình đồ mỗi cạnh dài 3,8 m x 3,8 m; nền móng chân đế tháp có bình đồ gần vuông mỗi cạnh dài 12,7 m x 13 m.

Nền tháp Đại Hữu lộ diện khi khai quật

Nền tháp Đại Hữu lộ diện khi khai quật

Tháp có cửa ra vào phía đông và hệ thống cửa giả. So sánh về bình diện với các tháp Chăm Pa khác thì bình diện tháp Đại Hữu có quy mô lớn. Kết hợp giữa quy mô kiến trúc to lớn và nằm trên vị trí cao nhất của đỉnh núi.

Theo tiến sĩ Phạm Văn Triệu, phế tích tháp Đại Hữu được xây dựng trên đỉnh núi với bề mặt là đá. Trước khi xây dựng tháp, người Chăm đã đục những tảng đá để tạo mặt bằng nhất định. Tiếp theo người thợ cho một lớp đất mỏng đầm nện chặt, lớp này có tác dụng ổn định phần móng và mặt bằng, rồi tiến hành cho xây gạch và đá lên.

Hệ thống móng tháp được sử dụng nhiều loại vật liệu khác nhau: gạch, đá ong, đá hoa cương, đá cát kết. Trong đó, gạch có vai trò quan trọng, phần đế tháp được xây nhiều lớp gạch theo phương pháp mài chập, kết dính bằng lớp vữa làm từ nhựa thực vật, mà dấu vết còn lại là lớp nhựa mỏng màu đen còn bám trên bề mặt gạch.

Lãnh đạo Sở VH-TT Bình Định cùng chuyên gia tham quan các hiện vật khai quật tại Bảo tàng Bình Định

Lãnh đạo Sở VH-TT Bình Định cùng chuyên gia tham quan các hiện vật khai quật tại Bảo tàng Bình Định

"Từ những di tích và di vật, so sánh với kiến trúc tháp Chăm Pa đã được khai quật nghiên cứu, kết hợp các minh văn đã được phát hiện từ trước cho đến nay, có khả năng phế tích tháp Đại Hữu có niên đại khoảng giữa thế kỷ 13. Trong quá trình khai quật phát hiện các mảnh gốm gia dụng có niên đại khoảng thế kỷ 17 - 18. Những hiện vật này gắn liền với thành Chánh Mẫn được nhà Tây Sơn cho xây dựng tại phía Đông Bắc dưới chân đỉnh núi Đất. Qua đó, phản ánh vào giai đoạn cuối thế kỷ 18, khu vực phế tích tháp Đại Hữu là căn cứ quân sự quan trọng của nhà Tây Sơn", tiến sĩ Phạm Văn Triệu nhận định.

Cần bảo vệ phát huy giá trị của phế tích

Ông Huỳnh Văn Lợi, Phó giám đốc Sở VH-TT Bình Định cho biết, trong quá trình triển khai, khai quật có một số vấn đề khó khăn, nhưng nhờ sự phối hợp nhịp nhàng của các cơ quan nên công tác khai quật phế tích tháp Đại Hữu rất thuận lợi. Sở VH-TT Bình Định theo dõi, chỉ đạo rất sát đợt khai quật lần này, lãnh đạo sở cũng đến tận nơi để thực địa vị trí khai quật.

Ông Huỳnh Văn Lợi, Phó giám đốc Sở VH-TT Bình Định, phát biểu tại buổi báo cáo

Ông Huỳnh Văn Lợi, Phó giám đốc Sở VH-TT Bình Định, phát biểu tại buổi báo cáo

Theo ông Lợi, Sở VH-TT Bình Định sẽ cho tạm dừng việc khảo cổ ở phế tích tháp Đại Hữu, vì với kết quả thực hiện khai quật năm 2023 và 2024 đã xuất lộ, có cơ sở để nghiên cứu trong thời gian tới nên dùng kinh phí để khai quật các điểm phế tích khác. Sau đó, tiến hành hoàn thổ để bảo vệ phế tích. Đồng thời, cần xây dựng hồ sơ để bảo vệ phế tích.

Trong thời gian tới, Sở VH-TT Bình Định đề nghị đơn vị chủ trì khai quật tiếp tục nghiên cứu và hoàn chỉnh công bố kết quả khảo cổ, tư vấn Sở VH-TT trong việc hoàn thổ, bảo vệ và phát huy di tích. UBND H.Phù Cát và UBND xã Cát Nhơn phối hợp với Bảo tàng tỉnh Bình Định bảo vệ điểm phế tích tháp Đại Hữu, tuyên truyền cho người dân hạn chế đến địa điểm phế tích này, cần bảo vệ phế tích để phát huy.

"Qua quá trình khai quật, điểm phế tích xuất hiện nền móng, các hiện vật rất giá trị, hơn hẳn các di tích và tháp khác trên địa bàn. Đối với các hiện vật đã xuất lộ, khai quật được thì phải có kế hoạch bảo quản, nghiên cứu để đưa vào trong hệ thống các hiện vật Chăm trên địa bàn tỉnh. Bảo tàng Bình Định nghiên cứu kết quả khai quật và tham mưu cho lãnh đạo sở trong công tác quản lý và phát huy điểm phế tích Đại Hữu. Báo cáo kết quả khai quật khảo cổ năm 2024 cho UBND tỉnh trước ngày 10.8", ông Lợi nói.

Có thể bạn quan tâm

Cồng chiêng “nhí”: Nối dài mạch nguồn văn hóa

Cồng chiêng “nhí”: Nối dài mạch nguồn văn hóa

(GLO)- Sự ra đời và hoạt động hiệu quả của những đội cồng chiêng “nhí” ở huyện Kbang (tỉnh Gia Lai) không chỉ là kế thừa mà còn trở thành nhịp cầu nối dài mạch nguồn văn hóa truyền thống, để hồn cốt dân tộc tiếp tục sống mãi qua từng thế hệ.

Tôn giáo luôn đồng hành cùng dân tộc

Tôn giáo luôn đồng hành cùng dân tộc

Việc Việt Nam tổ chức thành công Đại lễ Phật đản Liên Hợp Quốc - Vesak 2025 một lần nữa khẳng định vai trò ngày càng lớn của Phật giáo Việt Nam trong đời sống tôn giáo quốc tế.

Ksor Mang nặng lòng với văn hóa Jrai

Ksor Mang nặng lòng với văn hóa Jrai

(GLO)- Nhiều năm qua, anh Ksor Mang (SN 1986, buôn Phu Ma Nher, xã Ia Rtô, thị xã Ayun Pa, tỉnh Gia Lai) có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Jrai, nhất là việc truyền dạy cồng chiêng cho thế hệ trẻ.

Xác lập 5 kỷ lục Phật giáo Việt Nam

Xác lập 5 kỷ lục Phật giáo Việt Nam

Trong khuôn khổ lễ bế mạc Đại lễ Phật đản Liên Hiệp Quốc - Vesak 2025 diễn ra ngày 8/5, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam ghi nhận cùng lúc 5 kỷ lục về Phật giáo. Các kỷ lục được trao tặng cho Ban Văn hóa Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

Xa dần tiếng trống hơ gơr

Xa dần tiếng trống hơ gơr

(GLO)- Đối với đồng bào các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên, trống là vật thiêng, có Yàng trống bảo hộ, có giá trị cao nên cất giữ nơi trang trọng và được đem ra dùng trong những dịp lễ hội lớn của buôn làng hoặc gia đình. Ngày nay, các buôn làng ở Tây Nguyên dường như xa dần tiếng trống hơ gơr.

Lan tỏa tình yêu thổ cẩm

Lan tỏa tình yêu thổ cẩm

(GLO)- Diễn ra trong gần 1 tháng, cuộc thi “Nét đẹp trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số qua ảnh” do Hội Liên hiệp phụ nữ huyện Ia Pa (tỉnh Gia Lai) tổ chức đã nhận được 33 tác phẩm dự thi. Mỗi bức ảnh là một thông điệp ý nghĩa mà những người mẫu không chuyên muốn truyền tải đến mọi người.

Nhà giáo Tạ Chí Tào tặng hiện vật quý cho Bảo tàng tỉnh

Nhà giáo Tạ Chí Tào tặng hiện vật quý cho Bảo tàng tỉnh Gia Lai

(GLO)- Nhiều lần đến tham quan Bảo tàng Hồ Chí Minh (thuộc Bảo tàng tỉnh Gia Lai), nhà giáo Tạ Chí Tào rất tâm đắc với những hiện vật thể hiện tấm lòng của người dân Tây Nguyên đối với Bác. Vì vậy, ông đã quyết định trao tặng một số hiện vật liên quan đến Bác Hồ mà mình đã sưu tầm cho Bảo tàng tỉnh.

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Di sản nếu không được số hóa, không được kể lại theo cách của thời đại sẽ dần bị đứt gãy trong trí nhớ cộng đồng. Một thế hệ lớn lên không thấy được những giá trị đã tạo nên cội nguồn sẽ khó tìm thấy niềm tự hào, khó kiến tạo tương lai có chiều sâu văn hóa.

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

(GLO)- Giữa cái nắng oi ả của tháng 4, chúng tôi từ TP. Pleiku vượt hơn 70 km về thăm làng Stơr (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai), quê hương của Anh hùng Núp. Nơi đây có nhà lưu niệm mang dấu ấn lịch sử-văn hóa độc đáo, thu hút đông đảo du khách đến tham quan, tìm hiểu.