1. Tháng 12-1999, để chuẩn bị cho lễ đón nhận danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân được Nhà nước phong tặng cho nhân dân và cán bộ, chiến sĩ xã Al Bá, lãnh đạo huyện Chư Sê đã xin ý kiến của Thường trực Tỉnh ủy và làm việc với lãnh đạo Sở Văn hóa-Thông tin (nay là Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch), cử Đoàn Ca múa nhạc tổng hợp Đam San (nay là Nhà hát Ca múa nhạc tổng hợp Đam San) về phục vụ cho nhân dân trong xã một đêm văn công.
Hôm ấy, bà con các làng ai ai cũng háo hức chờ đợi. Mới 17 giờ, bà con đã tập trung trước sân trụ sở xã chờ đợi đêm diễn. Khi đó, tôi nhớ mình đã viết một bài báo có nhan đề “Đêm văn công ở vùng trắng văn công”.
Xã Al Bá vốn trước đây thuộc K.6 (huyện Mang Yang, nay là Đak Đoa). Bà con người Jrai sinh sống lâu đời tại địa phương. Khi cách mạng về, trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, họ đã đóng góp sức người sức của cho sự nghiệp giải phóng và thống nhất đất nước.
Nơi đây cũng là vùng giáp ranh với các xã Bờ Ngoong, A Yun-những nơi từng là vùng giải phóng trong thời kỳ chống Mỹ. Bởi vậy, bà con thường xuyên được xem văn công giải phóng. Nhưng sau ngày thống nhất, một thời gian khá lâu trong thời kỳ bao cấp, chuyện tập trung giải quyết cái ăn cái mặc, chuyện học hành và chữa bệnh, được chính quyền đặc biệt quan tâm, cho nên việc chăm lo đời sống tinh thần cho bà con có chút lãng quên.
Hay tin có văn công về biểu diễn phục vụ bà con mừng lễ đón nhận danh hiệu đơn vị Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân của xã, bà con các làng háo hức chờ đợi. Tôi có mặt ở xã đã mấy ngày để chỉ đạo công việc chuẩn bị cho buổi lễ diễn ra an toàn, trang nghiêm, chứng kiến niềm vui phấn khởi của người dân cũng là niềm vui của người đứng đầu địa phương.
Trời đổ mưa, nặng hạt dần, tuy thế, sân của UBND xã đã chật người. Bà con ở các làng, nhiều người dắt díu cả nhà tề tựu đợi xem văn công. Bấy giờ, đường về xã Al Bá còn là đường cấp phối, mưa thì lầy lội, ổ gà dày đặc; nắng lên thì bụi mù, đi lại rất khó khăn. Thế mà anh chị em Đoàn Đam San đã có mặt đúng hẹn.
Sân diễn lởm chởm đá dăm, đá cuội, anh chị em của Đoàn cùng với bà con dân làng gom đá, dọn rác. Những tấm bạt sau đó được trải ra, “sân khấu” hình thành, đèn pha từ máy phát điện bừng sáng lên, bà con reo hò mừng vui khôn tả.
Trò chuyện với tôi, Chủ tịch UBND xã Đinh Đấp bảo, từ ngày giải phóng đến nay, bà con mới được xem văn công cách mạng. Nhớ những đêm văn công thời kháng chiến, chỉ với vài chục khán giả, vài ba anh chị văn công thôi, dưới ánh lửa rừng không rõ mặt người, còn sợ máy bay, pháo cối của địch nữa, thế mà lâu lâu bà con còn được xem văn công.
Văn công giải phóng giúp bà con thêm phần phấn khởi, tin tưởng vào cách mạng, ủng hộ hết lòng từ gùi lúa, cân ngô. Thanh niên nam-nữ tham gia bộ đội, du kích, đào hầm chông chống giặc càn quét; đi dân công gùi cõng đạn dược, lương thảo cho bộ đội. Vì vậy mới có ngày vui đón nhận danh hiệu anh hùng.
Buổi biểu diễn bắt đầu sớm hơn dự định, mưa vẫn không dứt. Tôi trao đổi với chị Đinh Xuân La (nay là Nghệ sỹ Nhân dân), khi đó là Phó trưởng Đoàn, có thể dừng buổi diễn để đảm bảo sức khỏe cho anh em diễn viên và đồng bào. Chị nói: Anh chị em diễn viên “đã quen” với cảnh này, dù biểu diễn ở đâu, vùng căn cứ cách mạng, trong chiến tranh, trên biên giới, Đoàn quán triệt cho mọi người “cứ còn có người xem là còn biểu diễn”.
Vậy nên, tôi có phần yên tâm, ra tận “sân khấu” nói lời động viên diễn viên và bà con-khán giả. Nghe tôi dẫn lời của nghệ sỹ Đinh Xuân La như trên, bà con hò reo phấn khởi và vẫn đội mưa xem Đoàn biểu diễn.
Ca sĩ Chu Thị Thúy Hà (nay là Nghệ sỹ Ưu tú, nguyên phó giám đốc Nhà hát Ca múa nhạc tổng hợp Đam San) là một trong những ca sĩ đầu đàn của Đoàn. Với những ca khúc cách mạng hào hùng và sâu lắng, chị đã làm cho cả sân UBND xã như vỡ òa trong tiếng vỗ tay tán thưởng không dứt.
Thúy Hà khi ấy vừa kết thúc cuộc thi và đạt giải nhì “Tiếng hát truyền hình” (sau này cuộc thi ấy được nâng tầm lên thành “Sao mai điểm hẹn”), kết thúc 2 bài “Em nhớ thương ai” của nhạc sĩ Nguyễn Cường và “Một mình” của nhạc sĩ Thanh Tùng vừa kết thúc, tiếng vỗ tay tán thưởng của khán giả lại vang lên.
Tôi bước ra “sân khấu” nói lời cảm ơn và chúc mừng: “Nếu tôi là giám khảo cuộc thi, với các bài hát này và chứng kiến cảnh ca sĩ biểu diễn phục đồng bào vùng sâu, xa như thế này, tôi sẽ chấm cho Thúy Hà giải đặc biệt”. Tôi vừa ngừng lời, cả một “rừng người” phía dưới vỗ tay vang dội.
Rồi đến một tiết mục múa đang “cao trào”, bỗng có người ngã uỵch vì dẫm phải đá dăm. Thế nhưng ngay sau đó, em ấy đã nén cơn đau, đứng lên tiếp tục với tiết mục của mình. Tôi cảm thấy thương lắm những chàng trai, cô gái diễn viên đã vì bà con ở nơi xa xôi này mà “cháy hết mình”, biểu diễn dưới mưa phùn đêm đông giá lạnh. Kỷ niệm xa xưa ấy, cho tới giờ sau hơn 25 năm tôi vẫn không hề quên!
2. Tôi cùng Nhóm thiện nguyện 50K TP. Pleiku, được sự giúp đỡ của anh Dương Chí Nghĩa-nguyên Ủy viên Ban Thường vụ Huyện ủy, Bí thư thị trấn Chư Sê (nay nghỉ hưu làm Chủ tịch Hội Khuyến học huyện) đã về lại với bà con xã Al Bá vào một ngày trung tuần tháng 12-2024, mang theo ít quà tặng bà con làng Ia Doa.
Đây là ngôi làng còn nhiều hộ nghèo so với các làng khác trong xã, dù xã đã được công nhận xã nông thôn mới. Nắng đẹp, cái lạnh cuối đông se sắt đủ làm cho má những thiếu nữ Jrai ửng hồng. Trên suốt hành trình, chỉ có một đoạn đường đang thi công chừng vài trăm mét hơi khó đi, còn lại là đều đã được trải thảm nhựa phẳng phiu, ngược xuôi những chuyến xe tải nặng trĩu chở nông sản ngược về phố.
Lòng tôi khấp khởi vui khi chứng kiến cảnh 2 bên đường vườn tược, cây trái tốt tươi. Năm nay, cà phê, hồ tiêu, cao su, sầu riêng... được mùa, được giá, tạo điều kiện cho bà con nông dân đón một cái Tết Ất Tỵ trong ngập tràn niềm vui, phấn khởi.
Al Bá giờ đã trở thành xã nông thôn mới. Đất bazan trù phú, rất phù hợp cho các loại cây công nghiệp dài ngày. Tôi còn nhớ gần 30 năm trước khi khảo sát, quy hoạch, tiềm năng này lãnh đạo huyện Chư Sê đã thấy được, đã đưa vào quy hoạch phát triển dài hạn. Tuy nhiên, khi đó còn khó khăn đủ bề cho nên tiềm năng ấy chưa được khai thác có hiệu quả.
Còn ngày nay, với đội ngũ cán bộ trẻ, năng động, có trình độ cùng nhận thức vươn lên làm giàu của bà con, 2 thôn Tứ Kỳ và Tứ Kỳ Nam (tỉnh Hải Dương) vào Al Bá theo diện đi kinh tế mới thời trước, đã là những thôn đi đầu làm giàu, nêu gương cho bà con Jrai tại chỗ noi theo. Tất cả cùng đoàn kết, cần cù lao động sản xuất; kinh tế gia đình từng bước phát triển, góp phần thay đổi bộ mặt nông thôn ở đây.
Chia tay với cán bộ và bà con làng Ia Doa, trong lòng tôi-nguyên là người đứng đầu của huyện một thời-dấy lên một niềm vui khó tả khi nhìn thấy thế hệ nối tiếp đã xuất sắc lãnh đạo địa phương thành công trên hành trình xây dựng quê hương ngày càng phát triển.
