Cơ hội lớn từ "xuất khẩu văn hóa"

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa, nhất là những di sản đã được UNESCO công nhận, di tích cấp quốc gia đặc biệt; tăng cường hội nhập, giao lưu, quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam ra nước ngoài… là những mục tiêu quan trọng trong “Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030” vừa được Chính phủ phê duyệt và được triển khai tại Hội nghị văn hóa toàn quốc 2021. Xung quanh khái niệm “xuất khẩu văn hóa” cùng những hoạt động thực tế tại tỉnh ta, Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Vân-người có nhiều nghiên cứu chuyên sâu về văn hóa Tây Nguyên đã dành cho Báo Gia Lai điện tử một cuộc trò chuyện đầu năm.

* P.V: Thưa Tiến sĩ, Gia Lai có những tiềm năng “xuất khẩu văn hóa” nào đặc biệt?

- Tiến sĩ NGUYỄN THỊ KIM VÂN: Gia Lai có tiềm năng để “xuất khẩu văn hóa”. Trong khu vực Tây Nguyên, về dân số, người Jrai đứng đầu các tộc người thuộc nhóm ngôn ngữ Malayo-Polynesia, còn người Bahnar cũng đứng đầu nhóm ngôn ngữ Môn-Khmer. Gia Lai cũng là trung tâm tụ cư của 2 dân tộc này. Bao giờ cũng vậy, văn hóa vùng trung tâm của một tộc người luôn có những nét độc đáo nhất, phát triển rực rỡ, lưu truyền từ đời này sang đời khác, không bị đứt gãy. Đó chính là những yếu tố làm cho văn hóa của dân tộc Bahnar, Jrai tại Gia Lai trở nên độc đáo, được các nhà nghiên cứu trên thế giới quan tâm. Các viện nghiên cứu, các trung tâm chuyên “xuất khẩu văn hóa” trong nước muốn đưa đoàn nghệ nhân của Gia Lai ra nước ngoài giao lưu, trình diễn là vì thế. 

* P.V: Nhưng bà cũng từng nêu quan điểm có thể “xuất khẩu văn hóa” tại chỗ?

- Tiến sĩ NGUYỄN THỊ KIM VÂN: Đúng vậy. Ở đây, xuất khẩu không chỉ nói đến chuyện ra nước ngoài mà có thể xuất khẩu ngay tại Việt Nam trong những cơ hội có nhiều khách quốc tế tham dự. Ví dụ, Gia Lai đã tổ chức rất thành công Festival Cồng chiêng Quốc tế năm 2009 với sự tham gia của hơn 60 đoàn nghệ nhân trong nước và 5 nước trên thế giới. Sự kiện này đã để lại ấn tượng sâu sắc cho những người quan tâm đến văn hóa Tây Nguyên nói chung, Không gian văn hóa Tây Nguyên nói riêng. Đây là dịp văn hóa các dân tộc Gia Lai, Tây Nguyên, cộng đồng các cư dân có sử dụng cồng chiêng được lan tỏa rộng rãi nhất ra thế giới. Bên cạnh đó, Gia Lai còn tích cực tham dự những lễ hội trong nước có màu sắc quốc tế. Hoặc việc tỉnh đưa đoàn nghệ nhân Jrai, Bahnar ra sinh sống tại quần thể Làng văn hóa du lịch các dân tộc Việt Nam (Khu du lịch Đồng Mô, thị xã Sơn Tây, Hà Nội) với không gian tái hiện đầy đủ khung cảnh một ngôi làng truyền thống cũng là cách “xuất khẩu” hiệu quả.

Gần đây nhất là việc Hội đồng Anh xét duyệt, thông qua và ký hợp đồng tài trợ 4 dự án văn hóa trên địa bàn tỉnh. Từ năm 2018, tổ chức này đã triển khai dự án “Di sản kết nối” ở làng Mơ Hra (xã Kông Lơng Khơng, huyện Kbang) để hỗ trợ người dân phát triển du lịch cộng đồng dựa vào di sản. Khi thông tin, hình ảnh về các dự án được đưa lên website của một tổ chức quốc tế thì cũng có thể xem đó là một cách “xuất khẩu văn hóa” nhờ vào các kênh thông tin. Cộng đồng các dân tộc tại Gia Lai rất háo hức với những hoạt động này. Hội đồng Anh đã thành công khi đầu tư ban đầu để người dân yêu văn hóa của mình hơn và tự hào, chia sẻ với các cộng đồng trên thế giới.

Đội cồng chiêng làng Kon Băh (xã Hà Tây, huyện Chư Păh) trong một buổi tập luyện. Ảnh: Nguyễn Linh Vinh Quốc
Đội cồng chiêng làng Kon Băh (xã Hà Tây, huyện Chư Păh) trong một buổi tập luyện. Ảnh: Nguyễn Linh Vinh Quốc
* P.V: Theo bà, các hoạt động trên tạo chuyển biến tích cực ra sao đối với việc gìn giữ và quảng bá văn hóa truyền thống của các dân tộc bản địa?
- Tiến sĩ NGUYỄN THỊ KIM VÂN: Lấy ví dụ, khi đánh đàn, nếu biết có ai đó lắng nghe thì mình sẽ trau chuốt hơn. Đối với cộng đồng các dân tộc cũng thế, khi họ thấy việc mình làm được nhiều người biết đến, ủng hộ, theo dõi thì chắc chắn sẽ có thêm động lực thực hiện, nhất là lớp trẻ. Họ sẽ quan tâm hơn đến việc trau dồi khả năng, vốn kiến thức văn hóa, vốn di sản mà họ có. Như vậy, ta vừa làm được việc quảng bá di sản, vừa giữ gìn, bảo tồn và phát huy. 
Trước khi Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, chúng ta rất khó nhờ một thanh niên đóng khố đánh cồng chiêng, bởi theo xu thế, họ cho đó là lạc hậu, không hay bằng sử dụng các nhạc cụ hiện đại. Nhưng sau khi Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên được vinh danh, các hình ảnh được đưa lên mặt báo, các bài viết về di sản được quảng bá trong, ngoài tỉnh và quốc tế thì nó tác động lại chính cộng đồng; mục tiêu giữ gìn, bảo tồn từ đó cũng rõ ràng hơn. Đó cũng là câu trả lời của tôi trước câu hỏi của một vị giáo sư người Úc: “Tại sao nói Không gian văn hóa cồng chiêng đang trong thời kỳ hồi sinh mạnh mẽ?”. Trước đó, nhiều người không coi cồng chiêng là tài sản quý mà đem cân ký bán với giá đồng nát. Sau này, người ta đã biết quý từ cái vật chất là cồng chiêng cho đến cái phi vật thể là bài chiêng, hoặc các di sản văn hóa khác như sử thi.
* P.V: Một khi câu chuyện này được quan tâm thì sẽ kéo theo cơ hội phát triển kinh tế, đặc biệt là kinh tế du lịch ra sao, thưa bà?
- Tiến sĩ NGUYỄN THỊ KIM VÂN: Khi một di sản trở nên độc đáo, không thể thay thế thì nó sẽ phát triển mạnh mẽ trong chính cộng đồng dân cư đó và lan tỏa, từ đó đem lại nguồn thu không nhỏ. Ví dụ, muốn đến tìm hiểu di sản văn hóa Gia Lai thì du khách sẽ sử dụng dịch vụ lưu trú, tiêu dùng, mua sắm các sản phẩm du lịch của Gia Lai… Khi văn hóa tác động đến kinh tế thì nó sẽ làm cho đời sống nghệ nhân và cộng đồng bản địa được nâng lên về cả vật chất lẫn tinh thần.
Theo tôi, phải coi di sản là tài nguyên thật sự để nuôi sống cộng đồng là chủ nhân di sản đó. Đây là linh hồn, là đòn bẩy phát triển du lịch, kêu gọi du khách đến với chính quê hương của di sản để tìm hiểu, thưởng thức, trải nghiệm. Nếu không nuôi dưỡng để di sản trở thành tài nguyên thì khó mà kêu gọi phát triển du lịch.   
* P.V: Bà có những đề xuất gì để vấn đề “xuất khẩu văn hóa” được quan tâm và đẩy mạnh hơn trong thời gian tới?
- Tiến sĩ NGUYỄN THỊ KIM VÂN: Cái chúng ta cần cởi mở hơn là tiếp tục quan tâm đưa các đoàn nghệ nhân của tỉnh ra nước ngoài trình diễn. Bên cạnh đó, tạo cơ hội để các nhà nghiên cứu quốc tế quan tâm đến văn hóa các dân tộc bản địa Gia Lai được tiếp cận, nghiên cứu, từ đó mang các giá trị đặc sắc phổ biến ra nước ngoài. Đây chính là xuất khẩu 2 chiều. Mong rằng trong thời gian tới câu chuyện “xuất khẩu văn hóa” được quan tâm nhiều hơn, giúp những giá trị văn hóa độc đáo của các dân tộc bản địa trên địa bàn tỉnh ngày càng được nhiều người biết đến.
* P.V: Xin cảm ơn bà về cuộc trò chuyện này!
LAM NGUYÊN (thực hiện)

Có thể bạn quan tâm

Những bộ cồng chiêng truyền đời

Những bộ cồng chiêng truyền đời

(GLO)- Không chỉ là tài sản có giá trị về mặt vật chất, những bộ cồng chiêng còn mang ý nghĩa về mặt tinh thần đối với mỗi gia đình hoặc cộng đồng. Chúng được đặt tên và gìn giữ từ đời này sang đời khác để tiếng chiêng của ông cha được ngân vang mãi.
MC Nguyễn Hoàng Nam sứ mệnh cánh én

MC Nguyễn Hoàng Nam sứ mệnh cánh én

(GLO)- MC của phố núi Pleiku Nguyễn Hoàng Nam ví người dẫn chương trình như những cánh én mùa xuân, có sứ mệnh riêng. Nếu chim én báo hiệu mùa xuân yên vui thì người dẫn chương trình cũng có sứ mệnh lan tỏa những giá trị tốt đẹp cho cuộc sống.
Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh: Hướng đến du lịch xanh, phát triển bền vững

Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh: Hướng đến du lịch xanh, phát triển bền vững

(GLO)- Cao nguyên Kon Hà Nừng vừa được UNESCO công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới. Với lợi thế là vùng lõi, Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh đang tích cực quảng bá, giới thiệu với bạn bè thế giới những giá trị về đa dạng sinh học cũng như nỗ lực bảo tồn, quản lý bền vững thiên nhiên. Đây cũng là bước ngoặt mở ra triển vọng đầu tư phát triển du lịch và các mô hình kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh; biến nơi đây thành điểm đến hấp dẫn trong tương lai.
Dấu ấn Việt trên cao nguyên Boloven

Dấu ấn Việt trên cao nguyên Boloven

(GLO)- Attapeu-một trong những tỉnh thuộc cao nguyên Boloven nằm ở phía Đông Nam của Lào được đánh giá là giàu tiềm năng về đất đai, khoáng sản, thủy điện, lại có mối quan hệ gắn bó đặc biệt, thủy chung với Gia Lai. Nơi đây đã, đang và sẽ là miền đất lành cho những cánh chim bằng sải cánh, biến ước mơ, hoài bão thành các chương trình, dự án hợp tác đầy ấn tượng, mang lại cuộc sống ấm no cho người dân bản địa, phát triển vững mạnh doanh nghiệp, vun đắp tình hữu nghị sắt son Việt-Lào.
Công ty 75: Sôi nổi phong trào thi đua quyết thắng

Công ty 75: Sôi nổi phong trào thi đua quyết thắng

(GLO)- Thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Thi đua là yêu nước, yêu nước thì phải thi đua và những người thi đua là những người yêu nước nhất“, Chi nhánh Công ty 75 (Binh đoàn 15) luôn chú trọng đẩy mạnh phong trào thi đua quyết thắng trên tất cả các lĩnh vực. Qua đó, đơn vị đã hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội gắn với củng cố quốc phòng-an ninh trên địa bàn đứng chân.
Hướng đến mục tiêu  tăng trưởng xanh

Hướng đến mục tiêu tăng trưởng xanh

(GLO)- Giai đoạn 2015-2020, số lượng doanh nghiệp tham gia đầu tư vào tăng trưởng xanh (TTX) trên địa bàn tỉnh tăng mạnh. Tỉnh đang tiếp tục thu hút các nhà đầu tư tham gia vào các hoạt động hướng đến mục tiêu TTX nhằm thúc đẩy vai trò của kinh tế tư nhân, đồng thời thực hiện chiến lược quốc gia về Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, cũng như các cam kết giảm phát thải khí nhà kính của Việt Nam.
Covid-19 và làng rừng của tôi

Covid-19 và làng rừng của tôi

(GLO)- Từ sau ngày giải phóng miền Nam 1975 đến nay, năm nào cũng vậy, dù khó khăn đến mấy, tôi cũng cố tự tìm cơ hội để về lại với buôn làng, với Tây Nguyên. Ở nơi ấy, tôi có bạn bè, có bà con anh em và toàn bộ tuổi trẻ của mình. Tôi tự nhận đó là quê hương thứ hai của mình.
Một thời ở Sân bay Pleiku

Một thời ở Sân bay Pleiku

(GLO)- Nằm ở vị trí chiến lược, Sân bay Cù Hanh (nay là Cảng Hàng không Pleiku) từng là một trong những sân bay quân sự và dân dụng quy mô lớn ở miền Nam. Xung quanh sân bay này có những câu chuyện mà ít người biết đến.
Mã số vùng trồng: "Vé thông hành" cho nông sản xuất ngoại

Mã số vùng trồng: "Vé thông hành" cho nông sản xuất ngoại

(GLO)- Đến nay, Cục Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và PTNT) đã cấp 41 mã số vùng trồng cho cây ăn quả và 8 cơ sở đóng gói trái cây của tỉnh để phục vụ xuất khẩu. Ngành Nông nghiệp tỉnh đang đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn người dân, hợp tác xã, doanh nghiệp đăng ký cấp mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói để nông sản Gia Lai có “vé thông hành“ vươn ra thị trường quốc tế.
Công ty TNHH một thành viên 72 vững vàng trên vùng biên giới

Công ty TNHH một thành viên 72 vững vàng trên vùng biên giới

(GLO)- Công ty TNHH một thành viên 72 (Binh đoàn 15) đứng chân trên địa bàn huyện biên giới Đức Cơ. Những năm qua, đơn vị tích cực giúp địa phương xây dựng nông thôn mới và hỗ trợ người dân thoát nghèo. Những việc làm ấy đã góp phần xây dựng thế trận vùng biên ngày càng vững mạnh, khắc họa sinh động hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ“ trong thời kỳ mới.
Sức bật Kông Chro

Sức bật Kông Chro

(GLO)- Dẫu phải đối mặt với không ít thách thức, nhưng bằng sự đoàn kết, ý chí quyết tâm cao, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân các dân tộc huyện Kông Chro đã gặt hái những thành quả rất đáng tự hào. Đây là tiền đề để địa phương tiếp tục vững bước trên chặng đường xây dựng và phát triển.
Chư Krêy: Những du kích anh hùng

Chư Krêy: Những du kích anh hùng

(GLO)- Chiến tranh đã lùi xa gần nửa thế kỷ, dấu vết bom đạn đã chìm sâu dưới rẫy nương tươi tốt của người dân xã Chư Krêy (huyện Kông Chro). Vậy nhưng, những chiến công lừng lẫy của Đội du kích xã A3 anh hùng thì còn lưu mãi.
Không gian mở cho du lịch nông nghiệp

Không gian mở cho du lịch nông nghiệp

(GLO)- Khai thác lợi thế khác biệt của không gian nông nghiệp với nhiều sản vật và văn hóa đặc sắc, ngành du lịch Gia Lai hướng đến hình thành hệ sinh thái du lịch nông nghiệp để bắt kịp xu thế của cả nước và thế giới.
Mùa xuân về

Mùa xuân về

(GLO)- Mỗi khi mùa xuân về gõ cửa, không gian trải lên một liếp vàng của nắng để kết thúc một mùa đông lạnh lùng và bão táp. Những hạt mưa xuân giăng giăng như những sợi dây nối giữa đất và trời mở ra một cảnh quan huyền ảo mà các mùa khác không bao giờ có được. Riêng về nắng xuân cũng có nét riêng: không oi bức, gắt gẫm như mùa hè; không ảm đạm như mùa thu. Là màu nắng của tình yêu và hy vọng khiến cho lòng người cảm giác lâng lâng đón nhận một cách trân quý để mở ra một năm mới bình yên và hạnh phúc.
Tín ngưỡng Chúa sơn lâm ở Tây Sơn Thượng đạo

Tín ngưỡng Chúa sơn lâm ở Tây Sơn Thượng đạo

(GLO)- Bao đời nay, tục thờ cúng Chúa sơn lâm được người dân vùng Tây Sơn Thượng đạo gìn giữ như một nét văn hóa tâm linh độc đáo gắn liền với đời sống tinh thần. Tín ngưỡng thờ Ông Cọp, Ông Hổ thể hiện sự mong cầu của người dân về một cuộc sống khỏe mạnh, yên bình, ấm no, hạnh phúc.