Chiều xuân trên Trà Bồng

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Người dân tộc Cor ở tập trung vùng núi ven Trường Sơn từ lâu đời. Họ sinh sống trên một địa hình núi cao vực sâu, lắm bão mưa nhiều, khởi đầu cho con sông Trà Bồng thơ mộng chảy về biển Đông.
Đường lên Trà Bồng quanh co dốc núi. Chúng tôi từ thành phố Quảng Ngãi phải vượt 60 cây số qua những dốc đèo trơn trượt trong gió bấc mưa phùn. Huyện Trà Bồng (Quảng Ngãi) tiếp giáp với huyện Trà My và Núi Thành (Quảng Nam) tạo thành ngã ba ôm lấy con đường đi lên cao nguyên Kon Tum. 
Người dân tộc Cor ở tập trung vùng núi ven Trường Sơn này từ lâu đời. Họ sinh sống trên một địa hình núi cao vực sâu, lắm bão mưa nhiều, khởi đầu cho con sông Trà Bồng thơ mộng chảy về biển Đông.
 
Sông Trà Bồng.
Đấu chiêng lấy vợ
Chúng tôi đến thị trấn Trà Xuân (trung tâm huyện Trà Bồng) trời đã ngớt mưa nhưng gió vẫn se lạnh. Những tia nắng đầu tiên từ biển đông xé tan màn sương làm thị trấn ửng hồng. Dòng nước từ thác núi đổ về sông Trà Bồng tựa như dải lụa dịu dàng trong vắt. Hàng đoàn người từ bốn phương tấp nập đổ về chợ Trà Bồng bên cầu Suối Nang. 
Hương xuân dâng lên theo con nắng mỗi lúc một tỏa rạng để xóa đi những tai họa của cơn bão mới đổ vào Trà Bồng. Hoa dã quỳ nở bung vàng rộm hai bên bờ suối. Người đồng bào Cor vừa tổ chức lễ hội nhân kỷ niệm 60 năm Khởi nghĩa Trà Bồng (1959-2019). Giờ đây họ hồ hởi đón xuân mới và chuẩn bị dựng những cây nêu để mang lại niềm vui cũng như quên những nỗi buồn trong năm. 
Thật may chúng tôi được cán bộ phòng Văn hóa huyện đưa tới thăm Nghệ nhân Ưu tú Hồ Ngọc An ở thôn 2 xã Trà Thủy. Nghệ nhân Hồ Ngọc An là một nghệ sĩ chuyên đấu chiêng ở nhiều lễ hội. Đặc biệt hai cha con ông Hồ Ngọc An đều được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu Tú. Cả huyện Trà Bồng hiện chỉ có ba nghệ nhân được phong danh Ưu tú, thì gia đình ông có tới hai người. Cha ông là cố nghệ nhân ưu tú Hồ Ngọc Hoàng. Họ là những dũng sĩ đấu chiêng nức tiếng một vùng và ít có đối thủ. 
Tục đấu chiêng của người Cor được coi là di sản độc đáo nhất trong vùng đồng bào Tây Nguyên. Đấu chiêng thể hiện sức mạnh trường tồn và ý chí quật khởi của người Cor. Đó là một bộ môn nghệ thuật sinh động có tính cạnh tranh về sự thể hiện những tiết điệu trong âm nhạc có một không hai.
 
Khi nhắc đến điều này, nghệ nhân Hồ Ngọc An càng trở nên hứng khởi. Khi lớn lên Hồ Ngọc An được cha dạy cho đánh cồng chiêng và cùng tham gia lễ hội làng. Nhất là lễ ăn tết Ngã Rạ ở làng, bao giờ hai cha con cũng là một cặp phối hợp nhịp nhàng thả hồn vào tiếng chiêng. 
Đặc biệt, khi ở tuổi trưởng thành, Hồ Ngọc An còn được bố dạy cho nghệ thuật đấu chiêng. Đấu chiêng là một cuộc tỉ thí về âm nhạc độc đáo của đồng bào người Cor. Nó có lịch sử từ một huyền tích về tình yêu giữa hai chàng trai với một cô gái xinh đẹp bên con suối Trà Bồng. 
Cô gái Rơ Lang dịu dàng có đôi mắt bồ câu trong veo. Cô hay ca hát trong rừng quế làm say đắm bao chàng trai. Trong đó hai chàng trai Tơ Rưng và Ban na đều tỏ lòng yêu Rơ Lang tha thiết. Họ gầm ghè nhau. Ai cũng đều muốn chiếm đoạt trái tim cô gái. Thấy vậy già làng ra lệnh cho hai người đấu chiêng với nhau. Ai đánh chiêng hay cho đến cuối cùng sẽ trở thành chồng cô gái. Vậy là suốt đêm đó cả làng ra hội đấu chiêng và xem hai chàng trai tỏ rõ sức mạnh của mình. Tục đấu chiêng ra đời từ đó.
Các chàng trai dân tộc Cor luôn luyện tập đấu chiêng và thể hiện tài năng âm nhạc và sức mạnh của mình. Nghệ nhân Hồ Ngọc An sôi nổi nói, khi đấu chiêng hai người phải thể hiện những điệu nhảy mạnh mẽ cùng chiêng. Họ cầm dây chiêng trên tay và đánh theo nhịp trống lúc nhanh lúc chậm, khi lại khoan thai hay cuồn cuộn như thác đổ. Tiếng chiêng mang cảm xúc nghệ sĩ nhưng lại thể hiện sức mạnh của những dũng sĩ Tây Nguyên. Hai nghệ sĩ phải lắng nghe nhau và đối thoại bằng tiếng chiêng bay bổng từ tâm hồn mình. Họ hòa đồng để ứng tác âm thanh. Do vậy mỗi cặp đấu đều có những âm sắc riêng không ai lường được trước. 
Nghệ nhân Hồ Ngọc An còn nhớ có lần xem cha đấu chiêng với một người ở xã khác. Khi thấy đối thủ đã tỏ ra đuối sức tay cầm chiêng đã trùng xuống tỏ ra mệt mỏi. Không vì thế mà cha ông cố đánh dồn dập vang to để lấn át bạn đấu. Cha ông đã đánh theo nhịp thở của bạn như cùng đồng hành và an ủi nhau khi đã đuối sức. Đó là bài học nhân ái của người Cor. Không ganh đua ăn thua lấy được mà phải ân cần thương yêu nhau.
Lễ hội đâm trâu
Nghệ nhân Hồ Ngọc An dẫn chúng tôi ra cây gần với cây nêu trước nhà nói đây chỉ là cây nêu cúng còn trong lễ hội đâm trâu phải có cây nêu Vũ trụ (cao từ 10 đến 15 mét). Gọi là cây nêu Vũ trụ vì nó kết nối phần tâm linh con người với thần thánh. Mọi lễ hội đều cần có cây nêu để thể hiện sự giao cảm giữa trời đất và con người. Những hoạt động đều diễn ra chung quanh cây nêu. Lễ đâm trâu cũng vậy. 
Cây nêu là nơi cột con trâu làm lễ hiến sinh. Gọi là lễ đâm trâu hay lễ ăn trâu cũng là một. Nhiều người chưa hiểu hết về lễ đâm trâu nên có những cách nhìn nghi ngại. Thực ra với người Tây nguyên con trâu chưa bao giờ là “đầu cơ nghiệp” như người Kinh dưới xuôi. Con trâu chỉ được coi là tài sản và thể hiện sự giầu có của gia đình hoặc cộng đồng. Chúng còn dùng để trao đổi các vật phẩm có giá trị như chiêng, ché cổ, hay vòng bạc…
Vậy nên trâu chính là vật hiến sinh trong các lễ hội như mừng chiến thắng hoặc cầu xin cho sự yên lành mùa màng no ấm. Do vậy lễ đâm trâu của người Cor được coi là hội làng và hiến trâu cho thần linh để được che chở vượt qua mọi hiểm họa từ thiên nhiên như lũ lụt, bão tố hay dịch bệnh tràn đến.
 
Chợ Trà Bồng.
Chính vì thế động tác đâm trâu còn được coi là thiêng liêng và chỉ trao cho những chàng trai khỏe mạnh và chưa có gia đình. Sự thành kính và chuẩn mực khi đâm trâu cho đến khi chết cũng được dân làng ca múa và biểu diễn cồng chiêng như một vũ hội. 
Nghệ nhân Hồ Ngọc An là người tham gia và chỉ huy đội cồng chiêng qua nhiều lễ đâm trâu hàng năm. Ông có cảm nhận khác hẳn mỗi khi tiếng chiêng tấu lên và cuộc tỉ thí giữa các chàng trai. Động tác đâm trâu cũng phải nhanh gọn chính xác cùng với nhịp chiêng vũ hội qua 9 vòng nhảy múa. Con trâu bị đâm chết nếu không rống lên và đầu quay về hướng đông chứng tỏ tài năng của những người dũng sĩ trẻ của người Tây nguyên. Khi ấy mới được thần linh chấp nhận và con trâu sẽ mang điềm may mắn và tốt lành cho dân bản.
Kết thúc là ba hồi chiêng nhỏ để tiễn biệt và cám ơn thần thánh. Riêng đầu và đuôi trâu được treo lên cây nêu để tế lễ trong ba ngày. Sau đó mọi người khiêng chúng ra bãi cỏ nơi thường ngày trâu hay ăn. Đội chiêng đi theo hòa tấu như lời an ủi mong cho khi chết trâu vẫn được ăn uống no đủ. 
Nhịp chiêng trầm bổng tiễn biệt trong tiếng suối róc rách và gió rì rào trên rừng xanh. Đó cũng chính là nét văn hóa tín ngưỡng sâu sắc. Đồng thời lễ hội đâm trâu thể hiện sự biết ơn của người Cor đối với thần linh và tổ tiên. Họ ca múa chung quanh cây nêu vũ trụ trong sự yêu thương đùm bọc của cộng đồng và được thần linh che chở vượt qua mọi sóng gió.
Những chiếc gùi trên lưng mẹ
Dòng nước trên sông Trà Bồng vào tiết xuân luôn dịu dàng mơ mộng cùng với cỏ hoa đôi bờ. Những cô gái đeo gùi đi chợ chất đầy hàng trên lưng. Gùi theo họ trong mọi nẻo đường. Khi lên rẫy đi rừng, hay đi chợ những cô gái Cor đều coi gùi như vật bất ly thân. Quả khi lên đây với núi cao rừng rậm cùng suối sâu thác dữ tôi mới hiểu vì sao chiếc gùi lại thiết thân đến vậy. Đó là phương tiện vận chuyển duy nhất và còn được coi là một vật phẩm làm đẹp cho người phụ nữ chịu thương chịu khó trên núi cao. Bởi có những chiếc gùi được trang trí tô vẽ khá xinh xắn.
Những chiếc gùi trên lưng các bà các mẹ tấp nập ra vào chợ như nốt nhấn trong bản nhạc tây nguyên mà tôi đã từng nghe. Trên lưng họ là những bắp ngô nếp thơm phức hương đồng nội. Những vành gùi đen bóng vì mồ hôi và nước mắt của mẹ bao mùa nương rẫy. Chiếc gùi chứa cả mặt trời là những gương mặt thơ ngây của con trẻ trên núi cao. Tôi sức nhớ đến những câu thơ của Rơ Cham Long viết “Mẹ mang cái gùi suốt tháng năm. Cứ thế dần trôi. Mẹ gùi không mỏi. Đêm ngủ mẹ lại nằm mơ thấy cái gùi. Mơ gương mặt con. Ôi cái gùi của mẹ”.
Vương Tâm (Cảnh sát Toàn cầu Online)

Có thể bạn quan tâm

Sê San: Sông kể chuyện đời…

Sê San: Sông kể chuyện đời…

(GLO)- Dòng Sê San miệt mài chở nặng phù sa; sóng nước bồng bềnh không chỉ kể câu chuyện mưu sinh, bảo vệ phên giậu, mà còn gợi mở tương lai phát triển bền vững, góp phần khẳng định vị thế của vùng biên trong hành trình dựng xây quê hương, đất nước.

Chiếc nỏ của người lính trận Ia Drăng

Chiếc nỏ của người lính trận Ia Drăng

(GLO)- Mang ra chiếc nỏ được cất giữ hơn 30 năm, ông Siu Long (làng Gòong, xã Ia Púch, tỉnh Gia Lai)-nhân chứng trong trận đánh thung lũng Ia Drăng 60 năm trước chậm rãi nói: “Tôi muốn tặng món quà Tây Nguyên này cho một người bạn đến từ nước Mỹ”.

Ông Ksor Yung có lối sống trách nhiệm, gần gũi nên được mọi người quý mến. Ảnh: R’Ô Hok

Ksor Yung: Từ lối rẽ sai lầm đến con đường sáng

(GLO)- Từ một người từng lầm lỡ, ông Ksor Yung (SN 1967, ở xã Ia Rbol, tỉnh Gia Lai) đã nỗ lực vươn lên trở thành người có uy tín trong cộng đồng. Ông tích cực tham gia vận động, cảm hóa những người sa ngã, góp phần giữ gìn an ninh trật tự và củng cố khối đại đoàn kết dân tộc.

Thôn Lao Đu giữa bát ngát núi rừng Trường Sơn

Lao Đu đã hết lao đao

Nằm bên đường Hồ Chí Minh huyền thoại, cuộc sống của hơn 150 hộ dân thôn Lao Đu, xã Khâm Đức, TP Đà Nẵng nay đã đổi thay, ngôi làng trở thành điểm du lịch cộng đồng giữa bát ngát núi rừng. 

Giới trẻ hào hứng tham gia các khóa học làm đèn lồng Trung thu thủ công

Hồi sinh Trung thu xưa

Giữa phố phường rực rỡ ánh đèn led, đèn ông sao và mặt nạ giấy bồi bất ngờ “tái xuất”, gợi lại ký ức những mùa trăng rằm xưa. Sự trở về của Trung thu truyền thống đã manh nha trong những năm gần đây, được nhiều người trẻ hào hứng đón nhận.

Gặp người lính Thành cổ năm xưa

Gặp người lính Thành cổ năm xưa

(GLO)- Trở về từ cuộc chiến khốc liệt ở Thành cổ Quảng Trị, cựu chiến binh Hồ Anh Hòa ít khi nhắc lại kỷ niệm chiến đấu với gia đình, con cháu. Bởi ông cho rằng, việc cầm súng lao vào cuộc chiến thời điểm ấy là trách nhiệm của một người con yêu Tổ quốc, “không nên công thần”.

Các cổ vật gốm sứ chén, bát, đĩa... được ngư dân nhặt được.

Làng cổ vật

Nép mình bên eo biển Vũng Tàu, thôn Châu Thuận Biển (xã Đông Sơn, huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi) không chỉ nổi tiếng là “làng lặn Hoàng Sa” với truyền thống bám biển, giữ chủ quyền, mà còn được ví như “kho báu” lưu giữ hàng loạt cổ vật từ những con tàu đắm hàng thế kỷ dưới đáy đại dương.

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

Nhiều doanh nghiệp và người dân lên ngọn núi Ngọc Linh hùng vĩ ở TP.Đà Nẵng thuê môi trường rừng để trồng sâm, mở ra một nghề mới để đồng bào Xê Đăng bản địa mưu sinh suốt nhiều năm qua: 'phu sâm', tức nghề cõng hàng thuê.

Thầy giáo làng đam mê sưu tầm đồ xưa cũ

Thầy giáo làng đam mê sưu tầm đồ xưa cũ

(GLO)- Không chỉ bền bỉ gieo con chữ cho học trò nghèo, thầy Võ Trí Hoàn-Hiệu trưởng Trường Tiểu học và THCS Quang Trung (xã Ia Tul, tỉnh Gia Lai) còn là người đam mê sưu tầm đồ xưa cũ. Với thầy, mỗi món đồ là bài học sống động về lịch sử dân tộc mà thầy muốn kể cho học trò.

Tự hào 2 xã Anh hùng Ia Dơk, Kon Chiêng

Tự hào 2 xã Anh hùng Ia Dơk, Kon Chiêng

(GLO)- Trong kháng chiến chống Mỹ, xã Ia Dơk (tỉnh Gia Lai) là căn cứ cách mạng quan trọng, đồng thời cũng là nơi hứng chịu nhiều đau thương, mất mát. Những cánh đồng từng bị bom cày xới, những mái nhà bình yên hóa tro tàn, bao số phận người dân vô tội bị giặc sát hại.

Thủ lĩnh giữ rừng Hà Ra

Thủ lĩnh giữ rừng Hà Ra

(GLO)- Gần 40 năm gắn bó với rừng, ông Nguyễn Văn Chín-Giám đốc Ban Quản lý rừng phòng hộ Hà Ra (xã Hra, tỉnh Gia Lai) được biết đến như vị “thủ lĩnh giữ rừng” đặc biệt: từ việc biến lâm tặc thành người giữ rừng đến phủ xanh vùng đất cằn cỗi nơi “cổng trời” Mang Yang.

Những cây đa trăm tuổi giữa đại ngàn Kon Ka Kinh

Những cây đa trăm tuổi giữa đại ngàn Kon Ka Kinh

(GLO)- Hàng trăm năm qua, những gốc đa lặng lẽ vươn mình trong rừng già Kon Ka Kinh, thấm đủ chuyện nhân sinh để hóa thành "chứng nhân" của đại ngàn. Quần thể đa cổ thụ không chỉ tạo nên cảnh quan kỳ vĩ, mà còn trở thành di sản tinh thần gắn bó với bao thế hệ cư dân sống dựa vào rừng.

Vào mùa xoay chín

Vào mùa xoay chín

(GLO)- Sau hơn 4 năm chắt chiu nhựa sống, hấp thụ tinh hoa đất trời, những cây xoay ở cánh rừng Kbang, Sơn Lang, Đak Rong đã bung hoa kết trái. Vào mùa xoay chín, người dân cũng đón “lộc rừng”, mang về nguồn thu nhập đáng kể.

Dệt những sợi kí ức giữa đại ngàn

Dệt những sợi kí ức giữa đại ngàn

Khi sản phẩm công nghiệp ngày càng tràn ngập thị trường thì ở vùng núi rừng Đưng K’nớ (xã Đam Rông 4, tỉnh Lâm Đồng) vẫn còn những người phụ nữ cần mẫn bên khung cửi, kiên nhẫn nhuộm từng sợi chỉ, dệt từng hoa văn. Những tấm thổ cẩm ra đời từ nơi đây là hơi thở níu giữ kí ức truyền thống đại ngàn.

Dặm dài Trường Lũy

Dặm dài Trường Lũy

(GLO)- Trường Lũy là một phức hợp bao gồm: lũy-bảo (đồn)-đường, hình thành từ thời chúa Nguyễn, xây dựng quy mô dưới triều Nguyễn; đi qua địa phận 3 tỉnh trước đây: Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định.

Tuyến 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên, những ngày về đích: Cứ điểm dưới chân Hoàng Liên Sơn

Tuyến 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên, những ngày về đích: Cứ điểm dưới chân Hoàng Liên Sơn

Trạm biến áp 500kV Lào Cai đang gấp rút hoàn thiện để trở thành điểm khởi đầu của tuyến đường dây 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên. Đây là mắt xích chiến lược trong hành trình đưa nguồn điện dồi dào, đặc biệt là thủy điện ở Tây Bắc, vượt núi băng rừng về xuôi để hòa vào lưới điện quốc gia.

null