Nghệ nhân Gưn: Truyền lửa sử thi, giữ hồn cồng chiêng

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Có ngoại hình như một tráng sĩ vừa bước ra từ sử thi, lại vừa mang dáng dấp một già làng, nghệ nhân Gưn (xã Đak Đoa, tỉnh Gia Lai) luôn trở thành nhân vật “đắt giá” mỗi khi cần khắc họa hình tượng con người Tây Nguyên.

Nguồn cảm hứng sáng tạo cho các nghệ sĩ

Lần đầu gặp nghệ nhân Gưn, họa sĩ Đinh Nhật Tân vô cùng ấn tượng trước thần thái đặc biệt từ người đàn ông sinh năm 1960. “Ông như phiên bản của những người đàn ông Tây Nguyên trăm năm trước hiện về. Vóc dáng vạm vỡ, da nâu, mắt sáng, cử chỉ dứt khoát, giọng to nhưng tông trầm đầy uy lực. Ông có bề ngoài như một già làng, tính cách rất hào sảng”-họa sĩ Đinh Nhật Tân nhận xét.

Và cũng chính bởi ngoại hình “rất Tây Nguyên” ấy đã khiến họa sĩ Tân có cảm hứng điêu khắc gỗ bức chân dung “lão Gưn” tặng nghệ nhân.

truyen-lua-su-thi.jpg
Nghệ nhân Gưn tham gia tái hiện các nghi lễ truyền thống. Ảnh: Hoàng Ngọc

Trong các sự kiện văn hóa, nghệ nhân Gưn luôn trở thành tâm điểm của ống kính nhiếp ảnh. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Linh Vinh Quốc nhận xét: “Ông có sự hào sảng đúng chất Tây Nguyên, rất nghệ sĩ, phóng khoáng, lại còn am hiểu sâu về văn hóa, phong tục tập quán của người Bahnar. Khi trò chuyện, chúng ta cảm nhận rõ sự gần gũi, mộc mạc và hiếu khách nơi ông”.

Bản thân ông Gưn cũng có nhiều kỷ niệm vui gắn với ngoại hình đặc biệt của mình. Dịp khánh thành nhà rông ở Công viên Lênin (Hà Nội), ông cùng 3 người đàn ông Bahnar khác được chọn đóng vai tráng sĩ đứng 4 góc, bảo vệ già làng Núp trong nghi lễ cúng Yàng. Hình ảnh những tráng sĩ tay cầm khiên, lao, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ buôn làng như bước ra từ sử thi, khiến người xem vô cùng ấn tượng.

ong-gun-anh-quoc-nguyen.jpg
Ngoại hình "rất Tây Nguyên" của nghệ nhân Gưn. Ảnh: Nguyễn Linh Vinh Quốc

Lần khác, khi tham gia sự kiện văn hóa tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Việt Nam (Hà Nội), ông bất ngờ khi thấy chính hình ảnh mình múa khiên xuất hiện trên màn hình lớn trước cổng. Thậm chí, bức ảnh ấy còn được in ra và bán tại hội chợ như một món quà lưu niệm.

Hay tại Liên hoan Cồng chiêng và Đua voi toàn quốc ở Đắk Lắk (năm 1993), ông cũng gặp tình huống tương tự. Ảnh ông múa khiên được in hàng loạt để bán cho du khách. Có nghệ sĩ nhiếp ảnh còn theo ông về tận làng Piơm (Đak Đoa) để thực hiện bộ ảnh đời thường.

Trong số những lời khen ngợi về ngoại hình, điều khiến ông thích nhất là khi được so sánh với Anh hùng Núp.

Ông kể: “Tháng 4 vừa rồi, khi tham gia Ngày hội văn hóa các dân tộc Gia Lai tại Quảng trường Đại Đoàn Kết, con cháu của Bok Núp từ xã Tơ Tung đã nhận xét mình giống ông và xin chụp hình chung. Nghe thế, mình vui lắm. Anh hùng Núp là niềm tự hào không chỉ của người Bahnar mà còn của cả Tây Nguyên. Được khen giống ông là vinh dự lớn”.

Giữ mạch nguồn văn hóa

Nếu ngoại hình tạo nên sức hút ban đầu thì tâm hồn nghệ sĩ và tri thức văn hóa mới làm nên giá trị cốt lõi của nghệ nhân Gưn.

2.png
Nghệ nhân Gưn trong một lần tham gia phục dựng lễ đâm trâu của người Bahnar. Ảnh: Hoàng Ngọc

Gần nửa thế kỷ qua, cuộc đời ông gắn bó với những hoạt động văn hóa nghệ thuật, từ sân khấu làng quê cho đến các lễ hội lớn trong và ngoài tỉnh. Ông miệt mài mang văn hóa dân tộc mình vượt khỏi buôn làng để giới thiệu với bạn bè khắp nơi.

Ông Gưn có trí nhớ đặc biệt, có thể ghi nhớ và hát kể những sử thi dài “3 ngày 3 đêm”. Ông kể, những năm sau giải phóng, ở các làng chưa có điện và phương tiện giải trí, người biết hát kể những truyện thần thoại rất được bà con quý mến.

“Người ta thường truyền tai nhau về khả năng hơ mon của mình. Tối đến, không ai bảo ai, bà con tự kéo đến chật kín nhà để nghe. Hồi đó, mình hay đi làm ăn xa, đến làng nào cũng được bà con thương vì còn nhớ nhiều chuyện để hát kể lại cho họ”-ông hồi tưởng.

nghe-nhan-bieu-dien.jpg
Nghệ nhân Gưn biểu diễn tiết mục “Già làng kể khan-Cao nguyên thức giấc” trong chương trình nghệ thuật “Gia Lai: Biển trời giao hòa, tinh hoa ngời sáng” dịp 2-9 vừa qua.
Ảnh: Đ.T

Đặc biệt, với ngoại hình đậm chất Tây Nguyên cùng khả năng múa khiên, ông nhiều lần được mời tham gia tái hiện các nghi lễ truyền thống trong những sự kiện văn hóa.

Mới đây nhất, trong chương trình nghệ thuật “Gia Lai: Biển trời giao hòa, tinh hoa ngời sáng” diễn ra tại Quảng trường Đại Đoàn Kết (phường Pleiku) tối 2-9, ông đóng vai già làng hát kể sử thi trong tiết mục “Già làng kể khan-Cao nguyên thức giấc”, đưa người xem trở về với không gian văn hóa đặc sắc của buôn làng.

Những năm gần đây, nghệ nhân Gưn còn truyền dạy cồng chiêng, múa khiên và các giá trị văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ Bana tại địa phương. Tất cả những gì ông làm đều xuất phát từ tình cảm vô tư mà không có bất cứ sự đòi hỏi nào.

Ở tuổi 65, nghệ nhân Gưn vẫn giữ nguồn năng lượng dồi dào và tình yêu sâu đậm với văn hóa dân tộc. Và có lẽ, hiếm thấy sự “gặp gỡ” trọn vẹn giữa dáng vóc và tâm hồn nào như ở người nghệ sĩ của núi rừng này.

Có thể bạn quan tâm

Vào rốn lũ cứu người

Vào rốn lũ cứu người

Giữa lúc thiên nhiên thử thách, họ đã chọn hành động; giữa hiểm nguy, họ chọn dấn thân và giữa bao nỗi lo, họ mang đến hy vọng. Những chàng trai từ Đà Lạt, Phan Thiết đã vượt hàng trăm kilomet giữa mưa lũ, sạt lở để đến với người dân vùng lũ Khánh Hòa, Phú Yên (cũ).

Trở về nẻo thiện

Trở về nẻo thiện

Hiểu được không nơi nào bằng, yên bình như buôn làng, những già làng, người có uy tín ở Gia Lai kiên trì đêm ngày vận động, giải thích cho người dân không nghe theo lời dụ dỗ của “Tin lành Đê Ga”.

Căn nhà của bà Đào bị đổ sập hoàn toàn trước cơn lũ dữ.

Những phận người ở rốn lũ Tuy Phước

(GLO)- Chỉ trong vòng nửa tháng, người dân vùng rốn lũ Tuy Phước phải gồng mình gánh chịu 2 đợt bão lũ lịch sử. Bên cạnh những căn nhà trơ trọi sau lũ, những phận người trắng tay vẫn cố gắng gượng dậy, với hy vọng được dựng lại mái ấm và cuộc sống yên bình.

Chuyện cổ tích của buôn làng

Chuyện cổ tích của buôn làng

(GLO)- Ở làng Tươl Ktu (xã Đak Đoa), khi nhắc đến vợ chồng bác sĩ Nay Blum - H’Nơn, người dân nơi đây luôn kể về họ như kể lại những câu chuyện cổ tích. Với họ, đôi vợ chồng bác sĩ ấy là quà của Yang tặng cho làng Tươh Ktu.

Chiêu trò “việc nhẹ, lương cao”: Vỏ bọc tội phạm mua bán người - Kỳ cuối: Cùng ngăn chặn tội ác

Chiêu trò “việc nhẹ, lương cao”: Vỏ bọc tội phạm mua bán người - Kỳ cuối: Cùng ngăn chặn tội ác

(GLO)- Các cơ quan chức năng, nhất là ngành Công an, chính quyền địa phương là lực lượng chủ công trong phòng, chống mua bán người. Tuy nhiên, toàn xã hội cũng phải cùng vào cuộc và quan trọng nhất là mỗi cá nhân phải chủ động bảo vệ mình bằng cách nâng cao nhận thức, hiểu biết pháp luật.

Một góc trung tâm xã Kon Chiêng.

Đánh thức Kon Chiêng

(GLO)- Từ quốc lộ 19 rẽ vào tỉnh lộ 666 khoảng 40 km thì đến xã Kon Chiêng. Hai bên đường là những triền mía xanh mát, thấp thoáng những mái nhà sàn trong không gian xanh thẳm của núi rừng, gợi về một Kon Chiêng đang vươn mình đổi thay.

Những chiếc bè nuôi thủy sản của ngư dân bị sóng đánh vỡ tan, trôi dạt ven biển.

Xác xơ làng chài sau cơn bão dữ...

(GLO)-Sau cơn bão dữ Kalmaegi (bão số 13), những làng chài vốn yên bình, đầy sinh khí bỗng chốc trở nên xác xơ, trơ trọi và ngổn ngang chỉ sau vài giờ bão quét qua. Cảnh quan rồi sẽ dần hồi phục, nhưng những mất mát, tổn thất vẫn sẽ đè trĩu trên đôi vai người dân ven biển rất lâu nữa...

Cảnh hoang tàn, đổ nát ở làng chài Nhơn Lý, Gia Lai. Ảnh: Đức Nhật

Gượng dậy sau bão

Bão Kalmaegi (bão số 13) đã tan, trên dải đất ven biển Gia Lai, Đắk Lắk, người dân lặng lẽ nhặt lại từng tấm tôn, viên ngói, gom góp chút bình yên từ đống hoang tàn.

Giữa tầng mây giữ trời

Giữa tầng mây giữ trời

(GLO)- Đỉnh Hàm Rồng cao hơn 1.000 m so với mực nước biển. Sườn núi sương mờ bao phủ này là nơi cán bộ, chiến sĩ Đài Quan sát thuộc Đại đội Thông tin (Phòng Tham mưu, Lữ đoàn Pháo phòng không 234, Quân đoàn 34) đồn trú.

Sống chậm với đĩa than trong thời đại số - Kỳ 1: Sự hồi sinh của dòng đĩa Vinyl

Sống chậm với đĩa than trong thời đại số - Kỳ 1: Sự hồi sinh của dòng đĩa Vinyl

Trong thời đại mà một thiết bị đeo tay có thể chứa đến 60 triệu bài hát, việc lựa chọn nghe nhạc từ một chiếc đĩa than tưởng như là lỗi thời. Nhưng thực tế, đó lại là biểu hiện của một xu thế tìm lại sự nguyên bản, chậm rãi và thật lòng trong trải nghiệm thưởng thức.

Sợi tơ mong manh kết nối trăm năm

Sợi tơ mong manh kết nối trăm năm

Khi nói đến sưu tầm đồ cổ ở Việt Nam, người ta thường nghe tới đồ gốm, sành sứ, hay đồ gỗ… chứ ít ai biết đến những món đồ vải mà qua đó thể hiện tay nghề thêu huy hoàng, vang danh thế giới của người Việt hàng trăm năm trước.

Người lưu giữ hàng trăm “báu vật” Chư A Thai

Người lưu giữ hàng trăm “báu vật” Chư A Thai

(GLO)- Ở xã Chư A Thai (tỉnh Gia Lai), có một người đàn ông gắn bó cả cuộc đời với những “ký ức triệu năm” còn sót lại dưới lòng đất. Gần 25 năm qua, ông Rcom Sin đã lặng lẽ sưu tầm và trân trọng gìn giữ rất nhiều khối gỗ hóa thạch kết tinh của đất trời.

null