Nguồn cảm hứng sáng tạo cho các nghệ sĩ
Lần đầu gặp nghệ nhân Gưn, họa sĩ Đinh Nhật Tân vô cùng ấn tượng trước thần thái đặc biệt từ người đàn ông sinh năm 1960. “Ông như phiên bản của những người đàn ông Tây Nguyên trăm năm trước hiện về. Vóc dáng vạm vỡ, da nâu, mắt sáng, cử chỉ dứt khoát, giọng to nhưng tông trầm đầy uy lực. Ông có bề ngoài như một già làng, tính cách rất hào sảng”-họa sĩ Đinh Nhật Tân nhận xét.
Và cũng chính bởi ngoại hình “rất Tây Nguyên” ấy đã khiến họa sĩ Tân có cảm hứng điêu khắc gỗ bức chân dung “lão Gưn” tặng nghệ nhân.
Trong các sự kiện văn hóa, nghệ nhân Gưn luôn trở thành tâm điểm của ống kính nhiếp ảnh. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Linh Vinh Quốc nhận xét: “Ông có sự hào sảng đúng chất Tây Nguyên, rất nghệ sĩ, phóng khoáng, lại còn am hiểu sâu về văn hóa, phong tục tập quán của người Bahnar. Khi trò chuyện, chúng ta cảm nhận rõ sự gần gũi, mộc mạc và hiếu khách nơi ông”.
Bản thân ông Gưn cũng có nhiều kỷ niệm vui gắn với ngoại hình đặc biệt của mình. Dịp khánh thành nhà rông ở Công viên Lênin (Hà Nội), ông cùng 3 người đàn ông Bahnar khác được chọn đóng vai tráng sĩ đứng 4 góc, bảo vệ già làng Núp trong nghi lễ cúng Yàng. Hình ảnh những tráng sĩ tay cầm khiên, lao, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ buôn làng như bước ra từ sử thi, khiến người xem vô cùng ấn tượng.
![ong-gun-anh-quoc-nguyen.jpg](https://cdn.baogialai.com.vn/images/f4c793ae414c7709dde37c6d2a83f82a80f8e07e886c84ace3eac934137d49870a0a1e619f2486983475ac382d0eb5272c4f42526ef3006f672f555f2079f7ea/ong-gun-anh-quoc-nguyen.jpg "Ngoại hình "rất Tây Nguyên" của nghệ nhân Gưn. Ảnh: Nguyễn Linh Vinh Quốc")
Lần khác, khi tham gia sự kiện văn hóa tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Việt Nam (Hà Nội), ông bất ngờ khi thấy chính hình ảnh mình múa khiên xuất hiện trên màn hình lớn trước cổng. Thậm chí, bức ảnh ấy còn được in ra và bán tại hội chợ như một món quà lưu niệm.
Hay tại Liên hoan Cồng chiêng và Đua voi toàn quốc ở Đắk Lắk (năm 1993), ông cũng gặp tình huống tương tự. Ảnh ông múa khiên được in hàng loạt để bán cho du khách. Có nghệ sĩ nhiếp ảnh còn theo ông về tận làng Piơm (Đak Đoa) để thực hiện bộ ảnh đời thường.
Trong số những lời khen ngợi về ngoại hình, điều khiến ông thích nhất là khi được so sánh với Anh hùng Núp.
Ông kể: “Tháng 4 vừa rồi, khi tham gia Ngày hội văn hóa các dân tộc Gia Lai tại Quảng trường Đại Đoàn Kết, con cháu của Bok Núp từ xã Tơ Tung đã nhận xét mình giống ông và xin chụp hình chung. Nghe thế, mình vui lắm. Anh hùng Núp là niềm tự hào không chỉ của người Bahnar mà còn của cả Tây Nguyên. Được khen giống ông là vinh dự lớn”.
Giữ mạch nguồn văn hóa
Nếu ngoại hình tạo nên sức hút ban đầu thì tâm hồn nghệ sĩ và tri thức văn hóa mới làm nên giá trị cốt lõi của nghệ nhân Gưn.
Gần nửa thế kỷ qua, cuộc đời ông gắn bó với những hoạt động văn hóa nghệ thuật, từ sân khấu làng quê cho đến các lễ hội lớn trong và ngoài tỉnh. Ông miệt mài mang văn hóa dân tộc mình vượt khỏi buôn làng để giới thiệu với bạn bè khắp nơi.
Ông Gưn có trí nhớ đặc biệt, có thể ghi nhớ và hát kể những sử thi dài “3 ngày 3 đêm”. Ông kể, những năm sau giải phóng, ở các làng chưa có điện và phương tiện giải trí, người biết hát kể những truyện thần thoại rất được bà con quý mến.
“Người ta thường truyền tai nhau về khả năng hơ mon của mình. Tối đến, không ai bảo ai, bà con tự kéo đến chật kín nhà để nghe. Hồi đó, mình hay đi làm ăn xa, đến làng nào cũng được bà con thương vì còn nhớ nhiều chuyện để hát kể lại cho họ”-ông hồi tưởng.
Ảnh: Đ.T
Đặc biệt, với ngoại hình đậm chất Tây Nguyên cùng khả năng múa khiên, ông nhiều lần được mời tham gia tái hiện các nghi lễ truyền thống trong những sự kiện văn hóa.
Mới đây nhất, trong chương trình nghệ thuật “Gia Lai: Biển trời giao hòa, tinh hoa ngời sáng” diễn ra tại Quảng trường Đại Đoàn Kết (phường Pleiku) tối 2-9, ông đóng vai già làng hát kể sử thi trong tiết mục “Già làng kể khan-Cao nguyên thức giấc”, đưa người xem trở về với không gian văn hóa đặc sắc của buôn làng.
Những năm gần đây, nghệ nhân Gưn còn truyền dạy cồng chiêng, múa khiên và các giá trị văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ Bana tại địa phương. Tất cả những gì ông làm đều xuất phát từ tình cảm vô tư mà không có bất cứ sự đòi hỏi nào.
Ở tuổi 65, nghệ nhân Gưn vẫn giữ nguồn năng lượng dồi dào và tình yêu sâu đậm với văn hóa dân tộc. Và có lẽ, hiếm thấy sự “gặp gỡ” trọn vẹn giữa dáng vóc và tâm hồn nào như ở người nghệ sĩ của núi rừng này.
