Nghệ nhân Gưn: Truyền lửa sử thi, giữ hồn cồng chiêng

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Có ngoại hình như một tráng sĩ vừa bước ra từ sử thi, lại vừa mang dáng dấp một già làng, nghệ nhân Gưn (xã Đak Đoa, tỉnh Gia Lai) luôn trở thành nhân vật “đắt giá” mỗi khi cần khắc họa hình tượng con người Tây Nguyên.

Nguồn cảm hứng sáng tạo cho các nghệ sĩ

Lần đầu gặp nghệ nhân Gưn, họa sĩ Đinh Nhật Tân vô cùng ấn tượng trước thần thái đặc biệt từ người đàn ông sinh năm 1960. “Ông như phiên bản của những người đàn ông Tây Nguyên trăm năm trước hiện về. Vóc dáng vạm vỡ, da nâu, mắt sáng, cử chỉ dứt khoát, giọng to nhưng tông trầm đầy uy lực. Ông có bề ngoài như một già làng, tính cách rất hào sảng”-họa sĩ Đinh Nhật Tân nhận xét.

Và cũng chính bởi ngoại hình “rất Tây Nguyên” ấy đã khiến họa sĩ Tân có cảm hứng điêu khắc gỗ bức chân dung “lão Gưn” tặng nghệ nhân.

truyen-lua-su-thi.jpg
Nghệ nhân Gưn tham gia tái hiện các nghi lễ truyền thống. Ảnh: Hoàng Ngọc

Trong các sự kiện văn hóa, nghệ nhân Gưn luôn trở thành tâm điểm của ống kính nhiếp ảnh. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Linh Vinh Quốc nhận xét: “Ông có sự hào sảng đúng chất Tây Nguyên, rất nghệ sĩ, phóng khoáng, lại còn am hiểu sâu về văn hóa, phong tục tập quán của người Bahnar. Khi trò chuyện, chúng ta cảm nhận rõ sự gần gũi, mộc mạc và hiếu khách nơi ông”.

Bản thân ông Gưn cũng có nhiều kỷ niệm vui gắn với ngoại hình đặc biệt của mình. Dịp khánh thành nhà rông ở Công viên Lênin (Hà Nội), ông cùng 3 người đàn ông Bahnar khác được chọn đóng vai tráng sĩ đứng 4 góc, bảo vệ già làng Núp trong nghi lễ cúng Yàng. Hình ảnh những tráng sĩ tay cầm khiên, lao, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ buôn làng như bước ra từ sử thi, khiến người xem vô cùng ấn tượng.

ong-gun-anh-quoc-nguyen.jpg
Ngoại hình "rất Tây Nguyên" của nghệ nhân Gưn. Ảnh: Nguyễn Linh Vinh Quốc

Lần khác, khi tham gia sự kiện văn hóa tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Việt Nam (Hà Nội), ông bất ngờ khi thấy chính hình ảnh mình múa khiên xuất hiện trên màn hình lớn trước cổng. Thậm chí, bức ảnh ấy còn được in ra và bán tại hội chợ như một món quà lưu niệm.

Hay tại Liên hoan Cồng chiêng và Đua voi toàn quốc ở Đắk Lắk (năm 1993), ông cũng gặp tình huống tương tự. Ảnh ông múa khiên được in hàng loạt để bán cho du khách. Có nghệ sĩ nhiếp ảnh còn theo ông về tận làng Piơm (Đak Đoa) để thực hiện bộ ảnh đời thường.

Trong số những lời khen ngợi về ngoại hình, điều khiến ông thích nhất là khi được so sánh với Anh hùng Núp.

Ông kể: “Tháng 4 vừa rồi, khi tham gia Ngày hội văn hóa các dân tộc Gia Lai tại Quảng trường Đại Đoàn Kết, con cháu của Bok Núp từ xã Tơ Tung đã nhận xét mình giống ông và xin chụp hình chung. Nghe thế, mình vui lắm. Anh hùng Núp là niềm tự hào không chỉ của người Bahnar mà còn của cả Tây Nguyên. Được khen giống ông là vinh dự lớn”.

Giữ mạch nguồn văn hóa

Nếu ngoại hình tạo nên sức hút ban đầu thì tâm hồn nghệ sĩ và tri thức văn hóa mới làm nên giá trị cốt lõi của nghệ nhân Gưn.

2.png
Nghệ nhân Gưn trong một lần tham gia phục dựng lễ đâm trâu của người Bahnar. Ảnh: Hoàng Ngọc

Gần nửa thế kỷ qua, cuộc đời ông gắn bó với những hoạt động văn hóa nghệ thuật, từ sân khấu làng quê cho đến các lễ hội lớn trong và ngoài tỉnh. Ông miệt mài mang văn hóa dân tộc mình vượt khỏi buôn làng để giới thiệu với bạn bè khắp nơi.

Ông Gưn có trí nhớ đặc biệt, có thể ghi nhớ và hát kể những sử thi dài “3 ngày 3 đêm”. Ông kể, những năm sau giải phóng, ở các làng chưa có điện và phương tiện giải trí, người biết hát kể những truyện thần thoại rất được bà con quý mến.

“Người ta thường truyền tai nhau về khả năng hơ mon của mình. Tối đến, không ai bảo ai, bà con tự kéo đến chật kín nhà để nghe. Hồi đó, mình hay đi làm ăn xa, đến làng nào cũng được bà con thương vì còn nhớ nhiều chuyện để hát kể lại cho họ”-ông hồi tưởng.

nghe-nhan-bieu-dien.jpg
Nghệ nhân Gưn biểu diễn tiết mục “Già làng kể khan-Cao nguyên thức giấc” trong chương trình nghệ thuật “Gia Lai: Biển trời giao hòa, tinh hoa ngời sáng” dịp 2-9 vừa qua.
Ảnh: Đ.T

Đặc biệt, với ngoại hình đậm chất Tây Nguyên cùng khả năng múa khiên, ông nhiều lần được mời tham gia tái hiện các nghi lễ truyền thống trong những sự kiện văn hóa.

Mới đây nhất, trong chương trình nghệ thuật “Gia Lai: Biển trời giao hòa, tinh hoa ngời sáng” diễn ra tại Quảng trường Đại Đoàn Kết (phường Pleiku) tối 2-9, ông đóng vai già làng hát kể sử thi trong tiết mục “Già làng kể khan-Cao nguyên thức giấc”, đưa người xem trở về với không gian văn hóa đặc sắc của buôn làng.

Những năm gần đây, nghệ nhân Gưn còn truyền dạy cồng chiêng, múa khiên và các giá trị văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ Bana tại địa phương. Tất cả những gì ông làm đều xuất phát từ tình cảm vô tư mà không có bất cứ sự đòi hỏi nào.

Ở tuổi 65, nghệ nhân Gưn vẫn giữ nguồn năng lượng dồi dào và tình yêu sâu đậm với văn hóa dân tộc. Và có lẽ, hiếm thấy sự “gặp gỡ” trọn vẹn giữa dáng vóc và tâm hồn nào như ở người nghệ sĩ của núi rừng này.

Có thể bạn quan tâm

Sê San: Sông kể chuyện đời…

Sê San: Sông kể chuyện đời…

(GLO)- Dòng Sê San miệt mài chở nặng phù sa; sóng nước bồng bềnh không chỉ kể câu chuyện mưu sinh, bảo vệ phên giậu, mà còn gợi mở tương lai phát triển bền vững, góp phần khẳng định vị thế của vùng biên trong hành trình dựng xây quê hương, đất nước.

Chiếc nỏ của người lính trận Ia Drăng

Chiếc nỏ của người lính trận Ia Drăng

(GLO)- Mang ra chiếc nỏ được cất giữ hơn 30 năm, ông Siu Long (làng Gòong, xã Ia Púch, tỉnh Gia Lai)-nhân chứng trong trận đánh thung lũng Ia Drăng 60 năm trước chậm rãi nói: “Tôi muốn tặng món quà Tây Nguyên này cho một người bạn đến từ nước Mỹ”.

Ông Ksor Yung có lối sống trách nhiệm, gần gũi nên được mọi người quý mến. Ảnh: R’Ô Hok

Ksor Yung: Từ lối rẽ sai lầm đến con đường sáng

(GLO)- Từ một người từng lầm lỡ, ông Ksor Yung (SN 1967, ở xã Ia Rbol, tỉnh Gia Lai) đã nỗ lực vươn lên trở thành người có uy tín trong cộng đồng. Ông tích cực tham gia vận động, cảm hóa những người sa ngã, góp phần giữ gìn an ninh trật tự và củng cố khối đại đoàn kết dân tộc.

Thôn Lao Đu giữa bát ngát núi rừng Trường Sơn

Lao Đu đã hết lao đao

Nằm bên đường Hồ Chí Minh huyền thoại, cuộc sống của hơn 150 hộ dân thôn Lao Đu, xã Khâm Đức, TP Đà Nẵng nay đã đổi thay, ngôi làng trở thành điểm du lịch cộng đồng giữa bát ngát núi rừng. 

Gặp người lính Thành cổ năm xưa

Gặp người lính Thành cổ năm xưa

(GLO)- Trở về từ cuộc chiến khốc liệt ở Thành cổ Quảng Trị, cựu chiến binh Hồ Anh Hòa ít khi nhắc lại kỷ niệm chiến đấu với gia đình, con cháu. Bởi ông cho rằng, việc cầm súng lao vào cuộc chiến thời điểm ấy là trách nhiệm của một người con yêu Tổ quốc, “không nên công thần”.

Các cổ vật gốm sứ chén, bát, đĩa... được ngư dân nhặt được.

Làng cổ vật

Nép mình bên eo biển Vũng Tàu, thôn Châu Thuận Biển (xã Đông Sơn, huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi) không chỉ nổi tiếng là “làng lặn Hoàng Sa” với truyền thống bám biển, giữ chủ quyền, mà còn được ví như “kho báu” lưu giữ hàng loạt cổ vật từ những con tàu đắm hàng thế kỷ dưới đáy đại dương.

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

Nhiều doanh nghiệp và người dân lên ngọn núi Ngọc Linh hùng vĩ ở TP.Đà Nẵng thuê môi trường rừng để trồng sâm, mở ra một nghề mới để đồng bào Xê Đăng bản địa mưu sinh suốt nhiều năm qua: 'phu sâm', tức nghề cõng hàng thuê.

Thầy giáo làng đam mê sưu tầm đồ xưa cũ

Thầy giáo làng đam mê sưu tầm đồ xưa cũ

(GLO)- Không chỉ bền bỉ gieo con chữ cho học trò nghèo, thầy Võ Trí Hoàn-Hiệu trưởng Trường Tiểu học và THCS Quang Trung (xã Ia Tul, tỉnh Gia Lai) còn là người đam mê sưu tầm đồ xưa cũ. Với thầy, mỗi món đồ là bài học sống động về lịch sử dân tộc mà thầy muốn kể cho học trò.

Tự hào 2 xã Anh hùng Ia Dơk, Kon Chiêng

Tự hào 2 xã Anh hùng Ia Dơk, Kon Chiêng

(GLO)- Trong kháng chiến chống Mỹ, xã Ia Dơk (tỉnh Gia Lai) là căn cứ cách mạng quan trọng, đồng thời cũng là nơi hứng chịu nhiều đau thương, mất mát. Những cánh đồng từng bị bom cày xới, những mái nhà bình yên hóa tro tàn, bao số phận người dân vô tội bị giặc sát hại.

Thủ lĩnh giữ rừng Hà Ra

Thủ lĩnh giữ rừng Hà Ra

(GLO)- Gần 40 năm gắn bó với rừng, ông Nguyễn Văn Chín-Giám đốc Ban Quản lý rừng phòng hộ Hà Ra (xã Hra, tỉnh Gia Lai) được biết đến như vị “thủ lĩnh giữ rừng” đặc biệt: từ việc biến lâm tặc thành người giữ rừng đến phủ xanh vùng đất cằn cỗi nơi “cổng trời” Mang Yang.

Những cây đa trăm tuổi giữa đại ngàn Kon Ka Kinh

Những cây đa trăm tuổi giữa đại ngàn Kon Ka Kinh

(GLO)- Hàng trăm năm qua, những gốc đa lặng lẽ vươn mình trong rừng già Kon Ka Kinh, thấm đủ chuyện nhân sinh để hóa thành "chứng nhân" của đại ngàn. Quần thể đa cổ thụ không chỉ tạo nên cảnh quan kỳ vĩ, mà còn trở thành di sản tinh thần gắn bó với bao thế hệ cư dân sống dựa vào rừng.

Vào mùa xoay chín

Vào mùa xoay chín

(GLO)- Sau hơn 4 năm chắt chiu nhựa sống, hấp thụ tinh hoa đất trời, những cây xoay ở cánh rừng Kbang, Sơn Lang, Đak Rong đã bung hoa kết trái. Vào mùa xoay chín, người dân cũng đón “lộc rừng”, mang về nguồn thu nhập đáng kể.

Dệt những sợi kí ức giữa đại ngàn

Dệt những sợi kí ức giữa đại ngàn

Khi sản phẩm công nghiệp ngày càng tràn ngập thị trường thì ở vùng núi rừng Đưng K’nớ (xã Đam Rông 4, tỉnh Lâm Đồng) vẫn còn những người phụ nữ cần mẫn bên khung cửi, kiên nhẫn nhuộm từng sợi chỉ, dệt từng hoa văn. Những tấm thổ cẩm ra đời từ nơi đây là hơi thở níu giữ kí ức truyền thống đại ngàn.

Dặm dài Trường Lũy

Dặm dài Trường Lũy

(GLO)- Trường Lũy là một phức hợp bao gồm: lũy-bảo (đồn)-đường, hình thành từ thời chúa Nguyễn, xây dựng quy mô dưới triều Nguyễn; đi qua địa phận 3 tỉnh trước đây: Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định.

Tuyến 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên, những ngày về đích: Cứ điểm dưới chân Hoàng Liên Sơn

Tuyến 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên, những ngày về đích: Cứ điểm dưới chân Hoàng Liên Sơn

Trạm biến áp 500kV Lào Cai đang gấp rút hoàn thiện để trở thành điểm khởi đầu của tuyến đường dây 500kV Lào Cai - Vĩnh Yên. Đây là mắt xích chiến lược trong hành trình đưa nguồn điện dồi dào, đặc biệt là thủy điện ở Tây Bắc, vượt núi băng rừng về xuôi để hòa vào lưới điện quốc gia.

Viết giữa mùa măng rừng

Viết giữa mùa măng rừng

(GLO)- Vào tháng 7 đến tháng 11 hằng năm, khi những cơn mưa đầu mùa bắt đầu trút xuống, cũng là lúc người dân vùng cao nguyên Gia Lai lội suối, băng rừng để hái măng - thứ sản vật được người Jrai, Bana gọi là “lộc rừng”.

null