Bến nước và hạt gạo

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Mặt trời chếch bóng về phía núi tây. Đây là lúc người Bahnar, người Jrai sống bên sông Ba bắt đầu cho một sinh hoạt cuối ngày nơi bến nước.

Như một phần hơi thở đời sống của mình, cư dân sông Ba vùng cao coi bến nước là tình tự yêu thương truyền đời của họ...

Bến nước ven sông

Từ phía thượng nguồn, vượt gần 150 km tôi đến ngay Ia Pa - vùng trung nguồn của sông Ba - khi hay tin cư dân Jrai bên sông Ba ở đây có lễ cúng bến nước vào giữa mùa Xuân.

 

Cảnh lấy nước (đào lỗ vào cát) vào lúc chiều nơi bến nước của một làng bên sông Ba ở xã Chư Mố, huyện Ia Pa.
Cảnh lấy nước (đào lỗ vào cát) vào lúc chiều nơi bến nước của một làng bên sông Ba ở xã Chư Mố, huyện Ia Pa.

Chư Mố là xã địa đầu phía Bắc của huyện Ia Pa nằm trên sông Ba, nơi bắt đầu là địa bàn cư trú của người Jrai cho đến hết huyện Krông Pa. “Lễ cúng bến nước thường được dân mình làm vào tháng 2 Âm lịch hằng năm” - già làng Kpă Blai, của làng (thôn) Ơi H'briu, nói.

Và không riêng gì làng Ơi H'briu, cả tám làng còn lại của xã Chư Mố cũng đều có lễ cúng bến nước - ngày hội của cư dân Jrai bên sông Ba.

“Năm nay dân Chư Mố mình được trên giúp cho kinh phí cúng bến nước. Làng Ơi H’briu mình được 5 triệu đồng, mua được con heo to để cúng thần nước sông Ba. Cả làng tập trung ở bến nước rồi cùng về nhà thôn ăn uống, chơi cồng chiêng, múa hát đến chiều tối...” - vị già làng 87 tuổi kể.

 

“Sông Ba đi qua suốt bảy huyện - thị xã của tỉnh Gia Lai từ thượng nguồn cho đến giáp giới Phú Yên. An ninh lương thực của tỉnh được bảo đảm phần lớn dựa vào nguồn nước tưới lấy từ sông Ba. Đến nay, tổng diện tích đất nông nghiệp được tưới từ nước sông Ba lên đến 36.800 ha. Điều đáng nói, 80% cư dân sản xuất nông nghiệp trên diện tích này là các dân tộc ít người, đông nhất là Bahnar và Jrai...

Ông TRƯƠNG PHƯỚC ANH (Giám đốc Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Gia Lai)

Qua khỏi những bãi, ghềnh kỳ vĩ với ngập tràn đá chắn rồi đến những thung lũng mênh mông, thoai thoải với những rừng khộp của huyện Kon Chro - địa bàn cư trú của người Ba Na, khi đến Chư Mố sông Ba trải mình rộng ra, ung dung đi qua vùng địa hình bán bình nguyên của các cao nguyên Ia Pa, Krông Pa của tỉnh Gia Lai.

Sống dựa con nước, người Bahnar và người Jrai đều có bến nước của làng mình bên sông Ba, nhưng người Jrai đã nâng tầm thiêng liêng của dòng sông này bằng lễ cúng bến nước hàng năm.

“Cứ khoảng 5 giờ chiều là bà con từ rẫy nương về, từ nhà ra, tất cả đều tập trung chỗ bến nước của làng để tắm rửa, giặt giũ và lấy nước. Thích nhất là ra cái chỗ sông ngập đến bụng, đến cổ để tắm. Còn lấy nước thì khoét sâu xuống bãi cát chỗ mép sông để nước mạch ra rồi múc đổ vô cái vỏ bầu hay can nhựa gùi về để nấu ăn nấu uống...” - cô gái Ralan H’Kin, ở làng Kdranh, giải thích.

Hạt gạo sông Ba

 

Cánh đồng màu mỡ trồng thuốc lá vàng ở những bãi bồi bên sông Ba của xã Ia Broăi, huyện Ia Pa.
Cánh đồng màu mỡ trồng thuốc lá vàng ở những bãi bồi bên sông Ba của xã Ia Broăi, huyện Ia Pa.

Những đồng ruộng ở Ia Pa khiến tôi tưởng mình đang đứng giữa một châu thổ lúa giữa đồng bằng. Nếu những đồng lúa ngút mắt của các huyện Phú Thiện, Ayun Pa nằm bên bờ hữu sông Ba được dòng nước Ayun từ hồ thủy lợi Ayun Hạ chảy ra tưới thì những cánh đồng ở Ia Pa lại chỉ được tưới bằng các trạm bơm điện lấy nước từ sông Ba.

Tuy phải nhờ dòng điện nhưng rõ là nhờ con nước sông Ba sung mãn nơi vùng trung nguồn này mà những vùng đất mênh mông, có nơi từng là rừng cây, chồi dại, lau lách, phải chịu khô khốc muôn đời bỗng trở thành những cánh đồng cao sản giữa cao nguyên hơn vài chục năm nay.

“Vụ Đông Xuân này được mùa rồi. Vậy mà hồi lúa chưa bén ngọn có trận mưa lớn làm hư, bà con cứ tưởng năm nay sẽ mất mùa...” - Chủ tịch xã Chư Mố Ksor Jú vui mừng nói.

Niềm vui của người chủ tịch trẻ cũng là của hàng vạn cư dân Ia Pa với 1.200 ha ruộng lúa hai vụ/năm, có năng suất bình quân 6,2 tấn/ha/vụ. Đây là chuyện cổ tích mới ven sông Ba của cư dân bao đời chỉ biết hạt thóc rẫy phát - đốt - chọc - tỉa thiếu trước hụt sau.

 

Truyền thuyết sông Ba

Theo truyền thuyết của người Jrai, nguồn nước sông Ba được phun ra từ một gốc cây bằng lăng ở núi Kanak. Một cô gái Jrai nghèo uống được dòng nước đó, đêm mộng thấy có chàng trai đẹp đến ngủ với mình. Cô gái hoài thai sinh được một đứa con ngoan.

Rồi mẹ con họ dắt nhau đi dọc hạ nguồn, gặp ai họ cũng bảo nên uống nước con sông này để được khỏe mạnh. Bởi vậy nên người Jrai từ chỗ sống rải rác các nơi đã rủ nhau đến sống hai bên bờ sông Ba.

“Dân mình thích cái chuyện kể này của ông cha. Cái hay là nó nói lên việc người Jrai mình đi lần xuống hướng cuối sông để sinh sống. Nhờ đó mà gặp người miền xuôi để trao đổi hàng hóa và có cuộc sống thuận lợi hơn...” - già làng Kơ Ô Bhung, ở làng Ma Giao (xã Ia Rmok, Krông Pa), giải thích.

Tại các huyện Ia Pa, Ayun Pa, Krông Pa, con nước lớn nơi sông Ba đã tạo nên những bãi bồi rộng lớn được tăng bổ phù sa mỗi năm thích hợp cho cây thuốc lá công nghiệp. Giữa tháng 4, những bãi trồng thuốc lá ngút mắt như thêm sức sống cho dòng sông và cư dân của nó.

Bát cơm của cư dân vùng cao sông Ba ngày nay đã được no đầy. Nước sông Ba đã tưới tắm cho đất đai, cùng với mồ hôi của cư dân đổ ra đã đem lại cho họ hạt gạo. Những người Bahnar ở làng Kon Pông nơi đầu nguồn sông Ba không còn cúng cầu mưa bằng con gà trắng với con dê, con heo nữa.

Hàng chục ha ruộng bên rừng già của họ vừa được tưới qua 3 km kênh mương ximăng mới xây. Những người Gia Rai ở Krông Pa cũng thôi vượt gần 100 km đến làng Plei Ơi nơi chân núi Chư A Thai để rước Vua Lửa về làng mình thiết lễ cúng cầu mưa bởi họ đã biết lấy nước sông tưới cho ruộng nương thế mưa trời.

Theo tuoitre

Có thể bạn quan tâm

Sống chậm với đĩa than trong thời đại số - Kỳ 1: Sự hồi sinh của dòng đĩa Vinyl

Sống chậm với đĩa than trong thời đại số - Kỳ 1: Sự hồi sinh của dòng đĩa Vinyl

Trong thời đại mà một thiết bị đeo tay có thể chứa đến 60 triệu bài hát, việc lựa chọn nghe nhạc từ một chiếc đĩa than tưởng như là lỗi thời. Nhưng thực tế, đó lại là biểu hiện của một xu thế tìm lại sự nguyên bản, chậm rãi và thật lòng trong trải nghiệm thưởng thức.

Sợi tơ mong manh kết nối trăm năm

Sợi tơ mong manh kết nối trăm năm

Khi nói đến sưu tầm đồ cổ ở Việt Nam, người ta thường nghe tới đồ gốm, sành sứ, hay đồ gỗ… chứ ít ai biết đến những món đồ vải mà qua đó thể hiện tay nghề thêu huy hoàng, vang danh thế giới của người Việt hàng trăm năm trước.

Tiến sĩ Nguyễn Minh Kỳ lọt Top 2% nhà khoa học ảnh hưởng nhất thế giới năm 2025.

Tiến sĩ Nguyễn Minh Kỳ và hành trình vào top 2% nhà khoa học ảnh hưởng nhất thế giới

(GLO)- Với nghiên cứu về ô nhiễm vi nhựa và công nghệ xử lý nước thải, Tiến sĩ Nguyễn Minh Kỳ (SN 1985, Phân hiệu Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh tại Gia Lai) được Đại học Stanford (Mỹ) và Nhà xuất bản Elsevier vinh danh trong top 2% nhà khoa học ảnh hưởng nhất thế giới năm 2025.

Sê San: Sông kể chuyện đời…

Sê San: Sông kể chuyện đời…

(GLO)- Dòng Sê San miệt mài chở nặng phù sa; sóng nước bồng bềnh không chỉ kể câu chuyện mưu sinh, bảo vệ phên giậu, mà còn gợi mở tương lai phát triển bền vững, góp phần khẳng định vị thế của vùng biên trong hành trình dựng xây quê hương, đất nước.

Chiếc nỏ của người lính trận Ia Drăng

Chiếc nỏ của người lính trận Ia Drăng

(GLO)- Mang ra chiếc nỏ được cất giữ hơn 30 năm, ông Siu Long (làng Gòong, xã Ia Púch, tỉnh Gia Lai)-nhân chứng trong trận đánh thung lũng Ia Drăng 60 năm trước chậm rãi nói: “Tôi muốn tặng món quà Tây Nguyên này cho một người bạn đến từ nước Mỹ”.

Ông Ksor Yung có lối sống trách nhiệm, gần gũi nên được mọi người quý mến. Ảnh: R’Ô Hok

Ksor Yung: Từ lối rẽ sai lầm đến con đường sáng

(GLO)- Từ một người từng lầm lỡ, ông Ksor Yung (SN 1967, ở xã Ia Rbol, tỉnh Gia Lai) đã nỗ lực vươn lên trở thành người có uy tín trong cộng đồng. Ông tích cực tham gia vận động, cảm hóa những người sa ngã, góp phần giữ gìn an ninh trật tự và củng cố khối đại đoàn kết dân tộc.

Trung tá Cao Tấn Vân (thứ 2 từ phải sang)-Phó Đội trưởng Phòng An ninh đối ngoại (Công an tỉnh Gia Lai) chụp ảnh cùng đồng đội. Ảnh: NVCC

Cống hiến thầm lặng vì sứ mệnh cao cả

(GLO)- Hành trình "gieo hạt" hòa bình bắt đầu từ những con người bình dị. Những cống hiến thầm lặng của họ vì sứ mệnh cao cả, góp phần tích cực đưa hình ảnh đất nước và con người Việt Nam yêu chuộng hòa bình đến bạn bè quốc tế.

Giới trẻ hào hứng tham gia các khóa học làm đèn lồng Trung thu thủ công

Hồi sinh Trung thu xưa

Giữa phố phường rực rỡ ánh đèn led, đèn ông sao và mặt nạ giấy bồi bất ngờ “tái xuất”, gợi lại ký ức những mùa trăng rằm xưa. Sự trở về của Trung thu truyền thống đã manh nha trong những năm gần đây, được nhiều người trẻ hào hứng đón nhận.

Gặp người lính Thành cổ năm xưa

Gặp người lính Thành cổ năm xưa

(GLO)- Trở về từ cuộc chiến khốc liệt ở Thành cổ Quảng Trị, cựu chiến binh Hồ Anh Hòa ít khi nhắc lại kỷ niệm chiến đấu với gia đình, con cháu. Bởi ông cho rằng, việc cầm súng lao vào cuộc chiến thời điểm ấy là trách nhiệm của một người con yêu Tổ quốc, “không nên công thần”.

Các cổ vật gốm sứ chén, bát, đĩa... được ngư dân nhặt được.

Làng cổ vật

Nép mình bên eo biển Vũng Tàu, thôn Châu Thuận Biển (xã Đông Sơn, huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi) không chỉ nổi tiếng là “làng lặn Hoàng Sa” với truyền thống bám biển, giữ chủ quyền, mà còn được ví như “kho báu” lưu giữ hàng loạt cổ vật từ những con tàu đắm hàng thế kỷ dưới đáy đại dương.

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

Nhiều doanh nghiệp và người dân lên ngọn núi Ngọc Linh hùng vĩ ở TP.Đà Nẵng thuê môi trường rừng để trồng sâm, mở ra một nghề mới để đồng bào Xê Đăng bản địa mưu sinh suốt nhiều năm qua: 'phu sâm', tức nghề cõng hàng thuê.

null