Vương triều Nguyễn và sự hiện diện kỳ lạ của một loài hoa đặc biệt

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Mới đây được người bạn là Thuyết Hùng Vũ vừa gửi cho ảnh về một loài hoa cúc cổ, tôi mừng như “bắt được vàng”, bởi nó giống một với một hoa được chạm khắc trên bia đá của vương triều Nguyễn một cách quá lạ lùng.

Loài hoa cúc cổ giống một với hoa cúc được chạm khắc trên bia đá của vương triều Nguyễn. Ảnh: Thuyết Hùng Vũ
Loài hoa cúc cổ giống một với hoa cúc được chạm khắc trên bia đá của vương triều Nguyễn. Ảnh: Thuyết Hùng Vũ


Cụ thể là ở bia Tiến sĩ võ khoa thi hội năm Mậu Thìn, niên hiệu Tự Đức năm thứ 21 (1868), cho thấy một hoa cúc được trang trí choán hết cả phần trán bia. Thế nhưng, điều đáng nói ở đây là giữa hoa khắc trên đá và hoa thật ngày nay là một khoảng cách 153 năm, nhưng chúng giống cả từ hoa tới lá, chỉ khác nhau một chút về bố cục bởi một đằng là của thiên nhiên và một đằng là của con người.

Rất may qua tìm hiểu thì được bạn Phan Hường cho biết đây là loại cúc có tên là hồng tú kiều, và qua nguồn báo Lao Động đăng ngày 17.1.2021 với bài Chiêm ngưỡng giống cúc lạ, hiếm gặp tại Việt Nam, trong bài còn nêu hồng tú kiều, bạch lệ mi, cúc trà, cúc rượu…, đều là những giống cúc quý, xưa chỉ xuất hiện trong cung đình, hay hình họa trên gốm sứ.

Nay các giống cúc này lại hiện hữu ngay tại Hà Nội, đó là vườn cúc của ông Đào Mạnh Hùng ở Thanh Trì, vườn đã được ông ươm, trồng nhiều năm nay, với mong muốn giữ gìn và bảo tồn giống cúc cổ ở Việt Nam.

 

Bia Tiến sĩ võ khoa thi hội năm Mậu Thìn, niên hiệu Tự Đức năm thứ 21 (1868) - Ảnh: Bản dập của BEFEO
Bia Tiến sĩ võ khoa thi hội năm Mậu Thìn, niên hiệu Tự Đức năm thứ 21 (1868) - Ảnh: Bản dập của BEFEO


Nhìn chung, hoa cúc là một trong những loài hoa từ xa xưa đã được nhiều nước trên thế giới nhất là các nước phương Đông, ca ngợi, quý mến. Ở Trung Quốc hoa cúc được coi là một trong “tứ quân tử” vì phẩm chất trong sạch và thanh cao của nó… Ở Nhật Bản còn là thứ hoa dành riêng cho vua và quý tộc, không ai được vẽ hoa cúc trên y phục…

Nhà thơ Phan Trường Nguyên còn viết: "Mùa xuân đến, chim oanh hót, trăm hoa đua nhau khoe sắc thắm, nhưng đến khi mùa thu về, hoa cúc nở thì không một loài hoa nào còn". Rồi nhà sư Huyền Quang viết: "Trong các loài hoa thì hoa cúc trội hơn một bậc"… (Hoa văn Việt Nam, tr 231, 232). Ngoài ra Từ điển Biểu tượng văn hóa thế giới của hai tác giả là Jean Chevalier và Alain Gheerbrant còn cho biết hoa cúc mang ý niệm về sự trường thọ bất tử, sự viên mãn, toàn vẹn…, và còn là biểu tượng của mặt trời, rất được phổ biến ở châu Á, nhất là các nước như Trung Quốc, Nhật, Việt Nam.

Trang trí cung đình triều Nguyễn “tỏa sáng” với hoa cúc


Ở Việt Nam trong thơ văn Lý - Trần, hoa cúc rất được yêu thích, nhiều nhà thơ trồng nhiều cúc trong vườn để ngâm vịnh và thưởng thức vẻ đẹp của nó. Nhà sư Huyền Quang, vị tổ thứ ba trong thiền phái Trúc Lâm, rất chăm chỉ lo việc Phật mà cũng phải thú nhận: Túi thơ bầu rượu vì hoa cúc mà bận rộn...

Còn Trần Minh Tông, đường đường là một ông vua đứng đầu quốc gia với bao công việc bận rộn, thế mà trước hoa cúc cũng đã phải thừa nhận: Vịnh tới hoa cúc thì có thể nghiêng bầu chuốc chén…


Thời gian gần đây, các nhà nghiên cứu còn cho biết loài cúc đồng tiền, cúc đại đóa, cúc bất tử cũng được các triều đình xưa sử dụng hình ảnh để chế tác các vật dụng, như bộ đĩa vàng Cộng Vũ thời Lý (thế kỷ 11-12) và hộp vàng Ngọa Vân thời Trần (thế kỷ 14).

Hiện chúng đã được công nhận là bảo vật quốc gia, rồi còn rất nhiều các vật dụng khác được chế tác bằng chất liệu gốm như bình, thống bát đĩa…


 

Hoa cúc ở bia Tiến sĩ võ khoa thi hội năm Mậu Thìn được trang trí choán hết cả phần trán bia - Ảnh: Bản dập của BEFEO
Hoa cúc ở bia Tiến sĩ võ khoa thi hội năm Mậu Thìn được trang trí choán hết cả phần trán bia - Ảnh: Bản dập của BEFEO


Còn ở vương triều Nguyễn thì nhiều phát hiện còn cho thấy sự vô cùng phong phú như, hoa cúc trang trang trí trên ngai vàng, trên tiền thưởng, huân huy chương, đồ pháp lam, trên kiến trúc, đa phần trong văn bia…


Riêng ở bia như nêu trên, thì như chúng ta đã biết văn bia Tiến sĩ ở Văn Miếu - Huế là của triều Nguyễn cho dựng với mục đích vinh danh những người đỗ đạt để phụng sự triều đình.

Việc hình ảnh hoa cúc được chọn làm trang trí chính trên trán bia thay vì là mặt trời tượng trưng hoàng đế đã cho thấy ý nghĩa của nó như thế nào. Nhìn chung những phát hiện nêu trên là một bằng chứng thuyết phục, cho biết các loại cúc này rất quý và được trồng phổ biến trong cung đình xưa, rất cần được bảo tồn.

Theo Vũ Kim Lộc (TNO)

Có thể bạn quan tâm

Già làng “2 giỏi” của xã Ia Phí

Già làng “2 giỏi” của xã Ia Phí

(GLO)- Ông Rơ Châm Khir (SN 1954, làng Kênh, xã Ia Phí, huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai) không chỉ có đôi tay tài hoa vẽ những bức tranh sơn dầu, tượng gỗ dân gian đặc sắc, mà còn là già làng uy tín được cộng đồng tin tưởng.

Phát huy sức mạnh văn hóa

Phát huy sức mạnh văn hóa

Khi các giá trị văn hóa, di sản và nghệ thuật tạo ra lợi nhuận nó không chỉ tự “nuôi sống” mình mà còn góp phần tạo thêm những nguồn lực mới, tác động tích cực đến các lĩnh vực khác của ngành công nghiệp văn hóa.

Đừng để giấc mơ Tây Nguyên ngủ yên trên đỉnh đồi

(GLO)- Người Tây Nguyên làm du lịch không chỉ bằng khu nghỉ dưỡng, mà còn bằng lòng hiếu khách và nghệ thuật kể chuyện. Vậy nên, đừng để giấc mơ Tây Nguyên ngủ yên trên đỉnh đồi mà hãy đánh thức nó bằng chính giọng nói của rừng, bằng bàn tay của bà con và bằng tình yêu với buôn làng của mình.

Qua xứ trầm hương: Di sản văn hóa từ miền duyên hải Khánh Hòa - Bài 1: Di sản văn hóa từ miền duyên hải

Qua xứ trầm hương: Di sản văn hóa từ miền duyên hải Khánh Hòa - Bài 1: Di sản văn hóa từ miền duyên hải

“Khánh Hòa là xứ trầm hương/Non cao biển rộng người thương đi về” - những câu thơ của nhà nghiên cứu Quách Tấn trong biên khảo Xứ trầm hương vừa là sự khẳng định danh xưng của một miền đất, vừa như lời mời gọi lữ khách bốn phương tìm về với thủ phủ của trầm hương Việt Nam.

Kể chuyện buôn làng bằng thanh âm sáo trúc

Kể chuyện buôn làng bằng thanh âm sáo trúc

(GLO)- Ở buôn E Kia (xã Ia Rsai, huyện Krông Pa), ông Hiao Thuyên được biết đến là một nghệ nhân tài hoa khi giỏi cả sáo trúc, biểu diễn cồng chiêng, hát dân ca... Bằng những việc làm thiết thực, ông đã góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Jrai và xây dựng khối đại đoàn kết ở buôn làng.

Tây Nguyên: Nhịp sống mới dưới những nếp nhà xưa

Tây Nguyên: Nhịp sống mới dưới những nếp nhà xưa

Nhắc đến đại ngàn Tây Nguyên, có lẽ biểu tượng văn hóa “sừng sững” chính là những mái nhà rông, nhà dài truyền thống của đồng bào các dân tộc. Trong những biến chuyển của thời đại, không gian che chở các hộ gia đình và lan tỏa văn hóa cộng đồng ấy khó tránh khỏi những hư hao, nghiêng ngả.

null