Tục khóc kể của người Tây Nguyên

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Người Tây Nguyên quan niệm: Sau khi chết, hồn ma vẫn lưu luyến người thân. Người chết và người sống vẫn có mối quan hệ thân gần ràng rịt trong một thời gian khá dài, trừ những người chết xấu không được chôn chung trong nghĩa địa làng, không được nuôi hồn và bị lãng quên.
Khi trong làng có người chết, việc khó nhọc nhất là ra bìa suối cạnh nghĩa địa làng tìm hạ những cây gỗ lớn, chặt khúc vừa tầm với chiều cao của người lớn. Khúc gỗ tròn ấy được lăn tới nghĩa địa. Tiếp theo dùng rìu đục bộng thành cái quan tài lớn nguyên cả thân cây.
Người chết được bó trong tấm đan bằng lá hoặc cho vào cũi khiêng ra nhà mả. Cái quan tài lớn được chôn cạn, nửa chìm nửa nổi, trên có nắp cũng là một khúc gỗ vạc mỏng, đục sẵn các lỗ uống, lỗ thở. Người chết đầu tiên được bỏ vào cái quan tài độc mộc rộng rênh ấy. Người Tây Nguyên có lối sống cộng đồng gắn kết gần gũi đầm ấm, đến chết họ cũng không muốn xa nhau.
Ngôi mộ lớn được lợp mái, rào quanh như một căn nhà nhỏ thân thương ấm cúng. Họ quan niệm hồn ma vẫn cư ngụ ở đó, vẫn có mọi nhu cầu như người sống, vẫn cần ăn uống, tâm tư trò chuyện. Hàng ngày, người thân dù bận đến đâu cũng dành thời gian mang đồ ăn thức uống ra nhà mả nuôi hồn.
Lễ bỏ mả của người Bahnar ở huyện Kông Chro. Ảnh: Hoàng Ngọc
Lễ bỏ mả của người Bahnar ở huyện Kông Chro. Ảnh: Hoàng Ngọc
Chiều chiều, khi ánh tà dương đã dần mờ nhạt, khoảnh khắc đất trời chớm ngày sang đêm, giữa rừng thâm u cô quạnh thấp thoáng một dáng phụ nữ gùi nắm cơm, bầu nước, ống rượu lầm lũi về bên nhà mả. Lau chùi quét dọn xong thì để gói cơm ra, đổ rượu và nước vào lỗ uống trên nắp quan tài, người đàn bà ngồi hồi tưởng thương nhớ người quá cố và khóc kể thảm thiết. Những tiếng khóc có làn điệu thê lương nhưng không ra nước mắt. Đó thực sự là những lời tâm sự ruột gan nhất, chân tình nhất. Không như người Kinh có bài khấn, có văn ai thuộc sẵn, người Tây Nguyên khóc kể theo tấm lòng tâm trạng, mỗi ngày khóc mỗi kiểu, mỗi ngày khóc một bài mang tính ngẫu hứng. Đó là những lời thương yêu nhớ nhung, có lúc nói về gia đình, về việc làng, về con cháu. Có lúc kể về nỗi buồn cô quạnh u uất. Có lúc hẹn thề chuyện gì đó… Cả năm như vậy. Ban ngày gặp vui kể vui, gặp buồn kể buồn! Họ tin những lời khóc kể hồn ma đều lắng nghe hết mà cập nhật được chuyện đời, không bị cô đơn tủi phận.
Chỉ đến khi làng tổ chức bỏ mả gọi là lễ hội pơ thi, hồn ma mới vĩnh viễn xa người sống về cõi mang lung, nơi thế giới lộn ngược của các atâu. Pơ thi là cuộc vui cuối cùng dành cho cả người sống và hồn ma để đoạn tuyệt mãi mãi.
PHẠM ĐỨC LONG

Có thể bạn quan tâm

Thì thầm từ gốm Yang Tao

Thì thầm từ gốm Yang Tao

Nhờ may mắn làm cái nghề viết lách nên tôi từng có dịp đến nhiều trung tâm gốm của cả nước. Nghề gốm mỗi nơi mỗi kiểu, sản phẩm đơn giản có, tinh xảo có; quy trình tạo tác thủ công lẫn công nghiệp hóa vài ba công đoạn cũng có.

Cồng chiêng “nhí”: Nối dài mạch nguồn văn hóa

Cồng chiêng “nhí”: Nối dài mạch nguồn văn hóa

(GLO)- Sự ra đời và hoạt động hiệu quả của những đội cồng chiêng “nhí” ở huyện Kbang (tỉnh Gia Lai) không chỉ là kế thừa mà còn trở thành nhịp cầu nối dài mạch nguồn văn hóa truyền thống, để hồn cốt dân tộc tiếp tục sống mãi qua từng thế hệ.

Bình Định trưng bày tài liệu lưu trữ 'Ký ức thanh xuân tập kết ra Bắc'

Bình Định trưng bày tài liệu lưu trữ 'Ký ức thanh xuân tập kết ra Bắc'

Hơn 1.500 tài liệu, tư liệu, hình ảnh tại cuộc trưng bày mang tên ‘‘Ký ức thanh xuân tập kết ra Bắc”, góp phần tái hiện một giai đoạn lịch sử đặc biệt trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, khi hàng vạn người con miền Nam rời quê hương, mang theo khát vọng thống nhất đất nước, lên đường ra Bắc.

Cứu lấy di sản nhà dài Ê Đê

Cứu lấy di sản nhà dài Ê Đê

Trong nhịp đô thị hóa, nhà dài dần vắng bóng tại các buôn làng Ê Đê. Có ngôi nhà dài gần như nguyên bản, nhưng ông Y Jui Êban ở buôn Kmrơng Prông B (xã Ea Tu, TP Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk) đang lo có thể đổ sập bất kỳ lúc nào.

Ksor Mang nặng lòng với văn hóa Jrai

Ksor Mang nặng lòng với văn hóa Jrai

(GLO)- Nhiều năm qua, anh Ksor Mang (SN 1986, buôn Phu Ma Nher, xã Ia Rtô, thị xã Ayun Pa, tỉnh Gia Lai) có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Jrai, nhất là việc truyền dạy cồng chiêng cho thế hệ trẻ.

Xác lập 5 kỷ lục Phật giáo Việt Nam

Xác lập 5 kỷ lục Phật giáo Việt Nam

Trong khuôn khổ lễ bế mạc Đại lễ Phật đản Liên Hiệp Quốc - Vesak 2025 diễn ra ngày 8/5, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam ghi nhận cùng lúc 5 kỷ lục về Phật giáo. Các kỷ lục được trao tặng cho Ban Văn hóa Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

Xa dần tiếng trống hơ gơr

Xa dần tiếng trống hơ gơr

(GLO)- Đối với đồng bào các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên, trống là vật thiêng, có Yàng trống bảo hộ, có giá trị cao nên cất giữ nơi trang trọng và được đem ra dùng trong những dịp lễ hội lớn của buôn làng hoặc gia đình. Ngày nay, các buôn làng ở Tây Nguyên dường như xa dần tiếng trống hơ gơr.

Lan tỏa tình yêu thổ cẩm

Lan tỏa tình yêu thổ cẩm

(GLO)- Diễn ra trong gần 1 tháng, cuộc thi “Nét đẹp trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số qua ảnh” do Hội Liên hiệp phụ nữ huyện Ia Pa (tỉnh Gia Lai) tổ chức đã nhận được 33 tác phẩm dự thi. Mỗi bức ảnh là một thông điệp ý nghĩa mà những người mẫu không chuyên muốn truyền tải đến mọi người.