Theo dấu trà Shan: Thất thế trên sân nhà

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Những năm 1990, trà Shan cổ thụ Việt đã xuất hiện trên thị trường Đài Loan, Hồng Kông, nhưng nếu muốn bán được giá phải che giấu “thân phận” Việt.
 
Thu hoạch trà Shan tuyết cổ thụ. ẢNH: NGUYỄN ĐÌNH
Trà Shan tuyết cổ thụ cũng có tại các nước Trung Quốc, Myanmar, Thái, Lào, nhưng diện tích trà Shan hoang dã cổ thụ thì Việt Nam đứng đầu. Đặc biệt, Việt Nam hiện còn các vùng trà nguyên sinh (chưa từng được khai thác), thân trà cao 30 - 40 m, mọc dày trong các tán rừng thuộc Vườn quốc gia Hoàng Liên (Lào Cai, Lai Châu), Xuân Sơn (Phú Thọ)...
Câu chuyện “trà biên cương”
Vùng trà Shan cổ thụ Việt Nam phát triển chủ yếu ở khu vực biên giới giáp Trung Quốc qua 4 tỉnh Điện Biên, Lai Châu, Lào Cai, Hà Giang với tổng chiều dài 788,86 km. Nguyên liệu trà Shan từ lâu không thuận hướng về xuôi, mà theo đường biên xuất sang Trung Quốc. Phần vì đường sá về xuôi không thuận tiện, phần vì lối chế biến trà của đồng bào Dao, H’Mông kỹ thuật thô sơ, hong héo, vò nhẹ rồi đem phơi, trà tự lên men, pha nước đỏ quạch. Thị hiếu người xuôi thấy trà nước đỏ, cho rằng hỏng, không mấy ai dùng. Trà Shan cổ thụ thất thế toàn tập trên sân nhà, từ cả cự ly, tốc độ đến kỹ thuật.
 
Mary Jane Hua, chuyên gia trà người Úc gốc Việt, trong chuyến khảo sát các vùng trà cổ thụ ở Việt Nam năm 2019. ẢNH: NGUYỄN ĐÌNH
Cách đây gần 30 năm, thương gia Quách Minh Huy (người Cao Hùng, Đài Loan) thường đến vùng Vân Nam mua trà Phổ Nhĩ (một trong tứ đại danh trà của Trung Quốc) và tình cờ phát hiện một dòng trà có nội chất kỳ lạ, nổi trội hơn các sản phẩm khác. Tìm hiểu kỹ, ông mới biết nguồn nguyên liệu ấy đến từ Tây Bắc, Việt Nam. Thế là ông Huy lặn lội đến Hà Giang và phát hiện nhiều vùng trà Shan cổ thụ còn hoang sơ, ít được khai thác.
Ông bắt đầu thu mua trà đã qua chế biến từ dân bản (chủ yếu ở hai vùng Cao Bồ và Quản Bạ, Hà Giang) đem vào Sài Gòn ép thành từng bánh rồi xuất khẩu sang Đài Loan.
Ông Huy kể lại, những bánh trà đầu tiên có nguyên liệu từ Cao Bồ ép bánh năm 1996, sang xứ Đài, người sưu tầm trà Phổ Nhĩ thử qua đều ngạc nhiên, cứ nghĩ đó phải là danh trà ở Dị Vũ, Mãnh Hải hay Băng Đảo... vùng Phổ Nhĩ. Khi nói đó là trà Việt Nam, dân trà bán tín bán nghi, không ai nghĩ trà Việt đẳng cấp như vậy.
Từ sau đó, nhiều thương lái trà ép bánh ở Cao Hùng thu mua sản phẩm Việt Nam nhưng không dùng nguyên gốc xuất xứ, mà chỉ gọi chung chung là “trà biên cương”. Nguyên do, nếu để xuất xứ trà Việt, không chỉ Đài Loan, mà cả thị trường Hồng Kông khi ấy (đang sốt trà ép bánh) cũng chê, không thèm thử chứ đừng nói đến chuyện mua về làm thương mại, bởi không ai nghĩ Việt Nam có trà cổ thụ. Trà Shan cổ thụ Việt một lần thất thế trên sân khách.
Trung Quốc “lùng” trà Shan Việt
Theo số liệu từ Hiệp hội Trà Việt Nam tháng 12.2019, trà cổ thụ Shan tuyết mọc hoang dã bạt ngàn từ các tỉnh Hà Giang, Lào Cai, Yên Bái, Lai Châu, Sơn La, Điện Biên trên diện tích 8.508,5 ha, nhưng hầu hết sản phẩm đều xuất qua thị trường Trung Quốc. Vụ trà xuân bao giờ thương lái Trung Quốc cũng kéo sang càn quét khắp các địa bàn.
Gặp gỡ những nhà sản xuất trà Shan cổ thụ khắp vùng Hà Giang, nhận định chung là hầu hết máy móc, kỹ thuật làm trà, kể cả đầu ra sản phẩm đều lệ thuộc nguồn Trung Quốc. Mỗi vụ trà, người Trung Quốc sang tận xưởng, cầm tay chỉ việc. Hết vụ, họ mang trà về, người khác đến lại chỉ cách làm khác.
Tham dự các hội chợ trà lớn của Trung Quốc như Hạ Môn (Phúc Kiến) và Thâm Quyến (Quảng Đông), các doanh nghiệp trà Shan cổ thụ Việt Nam mang hàng đến đâu, bán hết đến đấy, ngay sau đó thương lái đều muốn tiếp cận vùng trà. Với chiêu đi tham quan, nhưng tìm cách tận thu nguồn nguyên liệu bằng mọi giá (hái cả lá già, dặn dân đốn đau để trà mau đâm chồi, khiến cây dần suy yếu), đem về nước, chế biến thành trà Phổ Nhĩ cao cấp, dĩ nhiên với nhãn mác không còn tí gì xuất xứ từ Việt Nam.
TS Nguyễn Quốc Vọng, người vừa thực hiện dự án nghiên cứu hoạt chất trong trà Shan cổ thụ ở Việt Nam, cho biết trà Tủa Chùa (Điện Biên) đặc biệt bởi amino acids, theanine, catechin, chất chát tannin... đều có chỉ số cao nhất so với tất cả các vùng trà khác ở Việt Nam. Nổi bật có catechin cao gấp 20 lần so với trà trồng công nghiệp. Vị ngọt umani của trà Tủa Chùa gồm hai thành phần axit amin và theanine cũng chiếm tỷ lệ cao nhất, gấp đôi với trà công nghiệp Mộc Châu và gấp ba trà Phú Thọ.
 
Các bánh trà tại chợ trà Cao Hùng, nguyên liệu Shan cổ thụ Việt nhưng không có chút thông tin gì về nơi xuất xứ. ẢNH: NGUYỄN ĐÌNH
Nội chất trà Tủa Chùa thực sự giá trị nên các nhà sản xuất trà Phổ Nhĩ từ Vân Nam, Trung Quốc dùng mọi cách sở hữu được nguyên liệu quý hiếm này. Trà phơi khi đem ép bánh, càng để lâu, nội chất trong trà tự biến chuyển nên sản phẩm được sánh ngang giá trị với vàng. Tiếc bấy lâu nay, nguồn nguyên liệu ấy đang bị bỏ quên.
Biết giá trị của trà Tủa Chùa, các thương lái Trung Quốc sau thời gian ngắn càn quét, thu gom trà tối đa bị địa phương phát hiện mời ra khỏi địa bàn. Sau đó, họ âm thầm thuê người Lào sang tiếp tục thu mua, sơ chế trà rồi chuyển về Trung Quốc.
Thương lái Trung Quốc “say máu” với trà Tủa Chùa, sẵn sàng thu mua bằng mọi giá do thứ nguyên liệu này nếu làm thành phẩm trà xanh bán ở Việt Nam rất khó tiêu thụ (vì độ chát đắng quá mạnh), trong khi làm trà phơi (hái, xào nhẹ, vò, đem phơi, nguyên liệu làm trà Phổ Nhĩ ép bánh danh tiếng) vừa dễ cho bà con thu hái, sản xuất, lại tiện cho thương lái thu gom, mang về chế biến. Trà phơi Tủa Chùa cứ thế âm thầm xuất qua đường tiểu ngạch.
Đến các bản có nhiều trà cổ thụ ở Tủa Chùa như Xín Chải, Páo Tỉnh Làng..., việc sản xuất trà vẫn đều đặn, giá thị trường hiện ở mức 40.000 đồng/kg trà tươi. Giàng A Dè, Trưởng thôn Páo Tỉnh Làng, cho biết: “Làm trà cho Trung Quốc, chỉ cần hái, cho héo nhẹ đem phơi là họ mua. Làm trà cho người Việt, học được nhiều kỹ thuật hơn, có máy móc phụ trợ. Cả thôn mình có khoảng 560 cây cổ thụ, mỗi lần hái một cây được cỡ 25 kg”. (còn tiếp)
Nguyễn Đình (Thanh Niên)

Có thể bạn quan tâm

Nông sản Việt đang ở đâu?

Nông sản Việt đang ở đâu?

Thời điểm hiện tại, Việt Nam đang vào vụ thu hoạch các mặt hàng nông sản như: vải, nhãn, sầu riêng, thanh long,… Câu hỏi đặt ra giải pháp nào để xúc tiến xuất khẩu, nâng cao năng lực cạnh tranh cho nông sản mùa vụ Việt Nam tránh tình trạng ùn ứ, điệp khúc “được mùa mất giá”.

Lặng thầm nghề giám định pháp y

Lặng thầm nghề giám định pháp y

(GLO)- Trong hành trình phá án, đội ngũ bác sĩ và cán bộ giám định pháp y của Phòng Kỹ thuật hình sự (KTHS), Công an tỉnh Gia Lai đóng vai trò rất quan trọng. Tuy vất vả nhưng họ vẫn cần mẫn làm việc, góp phần đấu tranh phòng-chống tội phạm và giữ bình yên cuộc sống.

Vào 'lò' gia công mỹ phẩm

Vào 'lò' gia công mỹ phẩm

Thị trường mỹ phẩm “nóng rực” khi hàng loạt sản phẩm vô chủ vứt bừa bãi, doanh nghiệp ồ ạt xin thu hồi công bố. Phóng viên đã thâm nhập thị trường mỹ phẩm để tận thấy cách thức hô biến đồ rẻ tiền thành cao cấp, chiêu trò của các ông trùm vươn vòi bạch tuộc, bủa vây người người tiêu dùng.

Đổi thay tích cực cho nghề nuôi biển: Tháo gỡ các nút thắt

Đổi thay tích cực cho nghề nuôi biển: Tháo gỡ các nút thắt

Với đường bờ biển dài, điều kiện tự nhiên thuận lợi, nguồn lợi thủy sản phong phú, Việt Nam sở hữu lợi thế lớn về nghề nuôi biển. Thời gian qua, Chính phủ đã ban hành các chính sách nhằm tháo gỡ những nút thắt, phát huy tiềm năng, hướng tới mục tiêu phát triển nghề nuôi biển hiện đại, bền vững.

Bắt chồng giữa đại ngàn

Bắt chồng giữa đại ngàn

Nằm nép mình dưới chân núi Voi hùng vĩ, thôn Đarahoa hiện có hơn 340 hộ dân sinh sống, trong đó 80% là đồng bào dân tộc K’Ho. Không chỉ nổi bật bởi khung cảnh đại ngàn thơ mộng, Đarahoa còn gìn giữ một trong những phong tục đặc sắc bậc nhất của người K’Ho, tục "bắt chồng".

Những bưu tá mang báo Đảng tới vùng biên

Những bưu tá mang báo Đảng tới vùng biên

(GLO)- Trong thời đại mà mỗi người đều có smartphone, mạng xã hội nhảy số từng giây, vẫn có những người đều đặn chờ báo giấy để đọc từng mục, gạch từng dòng. Vì lẽ đó, ở xã vùng sâu, xã biên giới, bưu tá vẫn lặng lẽ mang báo Đảng đến tay các cán bộ cơ sở, đảng viên, người có uy tín...

Bộ Tư lệnh Vùng 2 Hải quân tặng giấy khen cho các nhà báo, phóng viên hoàn thành chuyến thăm, chúc Tết cán bộ, chiến sĩ Nhà giàn DK1. Ảnh: N.Q

Tác nghiệp trên Nhà giàn DK1

(GLO)- Vượt qua hàng trăm hải lý để đến với Nhà giàn DK1 là một trải nghiệm không thể nào quên đối với người làm báo. Càng đặc biệt hơn đối với tôi khi đây là lần đầu tiên được đặt chân lên Nhà giàn DK1 tác nghiệp, để thấm thía thế nào là gian khó, thế nào là tự hào.

Nhớ thời làm báo trong kháng chiến

Nhớ thời làm báo trong kháng chiến

(GLO)- Trong kháng chiến, bên cạnh những người lính cầm súng chiến đấu còn có nhiều phóng viên chiến trường với “vũ khí” là chiếc máy ảnh, cuốn sổ tay, cây bút để ghi lại từng khoảnh khắc của lịch sử. Ông Nguyễn Đức Thanh và ông Lý Vĩnh Hoa là những nhà báo như vậy.

null