Thật có lỗi với mẹ tôi

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Quê ngoại tôi ở làng Bảo An (huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam) nhưng tôi chưa một lần về quê đúng nghĩa! Sống ngay trên chính quê mẹ đầy niềm tự hào mà tôi vẫn như một người tạm trú

Quê tôi dọc triền sông Vu Gia (huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam). Làng Bảo An là quê mẹ của tôi. Những năm còn thơ bé, nằm trên chiếc chõng tre dưới đêm trăng thượng nguồn, mẹ thường kể về ông ngoại tôi, lâu ngày hình ảnh của ông gần gũi đến thân quen như một ông tiên trong truyện cổ tích.

Nghe mẹ tôi kể, ông ngoại Phan Niên là một vị quan trong thời phong kiến, thường đi ngựa lang bạt từ làng Bảo An về Đại Lộc như một văn nhân nhàn tản. Không biết có phải từ gốc gác lang bạt này của ông mà về sau mẹ tôi trở thành con dâu của xứ sở thượng nguồn sông Vu Gia?

Câu chuyện tuổi thơ chắp vá, mơ hồ ấy ngỡ đã quên lâu rồi, cho đến năm 1975, khi tôi dạy học tại huyện Điện Bàn (tỉnh Quảng Nam), mẹ đôi lần cùng tôi về nhà thờ tộc Phan trong những dịp thanh minh quê ngoại.

Từ đó, tôi hiểu thêm cội nguồn, quê mẹ của tôi. Một vùng quê, một vùng văn học, chiếc nôi văn hóa trù phú của đất Quảng Nam "chưa mưa đã thấm" là nơi mẹ tôi sinh ra. Nếu không có những năm tháng sống và làm việc ở nơi đây thì chắc gì tôi đã hiểu tường tận quê ngoại của mình.

 

Gò Nổi - quê mẹ tôi Ảnh: PHẠM TẤN LỜI
Gò Nổi - quê mẹ tôi Ảnh: PHẠM TẤN LỜI


Nhớ những năm 80 của thế kỷ trước, khi tôi còn làm văn nghệ ở Điện Bàn, ngày ấy các nhà văn Phan Tứ, Hoàng Phủ Ngọc Tường, Ngô Thị Kim Cúc, Hoàng Minh Nhân… mỗi lần về đây sáng tác, tôi đều được tháp tùng cùng các anh chị đi dọc con sông Thu Bồn. Từ "Những biền dâu sống lại" của Ngô Thị Kim Cúc đến bút ký "Đứa con phù sa" của Hoàng Phủ Ngọc Tường rồi tuyển thơ "Giữa xanh thẳm Thu Bồn" của nhiều tác giả. Tất cả họ đã soi mình vào mảnh đất này như chiếc thuyền con tắm mát giữa dòng sông lịch sử thông qua bằng chính tác phẩm của mình.

Những ngày mẹ sống bên tôi ở thị trấn nhỏ này, nỗi nhớ quê luôn là tâm trạng khắc khoải, bồn chồn đến day dứt của bà. Mẹ cứ mong được các con đưa về thăm nhà thờ tộc Phan trên Gò Nổi. Và biết đâu chính những câu thơ tôi viết về làng Đại Hồng bé nhỏ, nơi quê chồng của mẹ lại là tâm trạng của bà với cái làng Bảo An, quê ngoại của tôi mà mẹ đã cách xa từ thời còn con gái:

"Cái làng ấy ra đi cùng tôi

Mà tôi nào hay biết

Chỉ mỗi điều giữa câu thơ tôi viết

Con sông quê, bóng núi cứ chập chờn

Xưa tôi sống trong làng, giờ làng sống trong tôi".


Quê chồng, một bên là núi non thơ mộng, nơi có thắng cảnh Bằng Am - Khe Lim nổi tiếng, bên kia là con sông Vu Gia hiền hòa chảy dọc suốt thời thiếu nữ mẹ tôi những năm tháng chiến tranh. Thế mà trong một góc nhỏ của ký ức, mẹ tôi vẫn luôn thao thức nhớ về cái làng Bảo An ngày thơ bé với biết bao vui buồn...

Những năm 1980, do phụ trách Chi hội Văn học Nghệ thuật Điện Bàn mà tôi may mắn được cùng với các nhà văn lần theo hành trang cuộc đời của những nhân vật lịch sử như Hoàng Diệu, Phạm Phú Thứ, Trần Cao Vân, Phan Khôi, Lê Đình Dương, Trần Quý Cáp… trên mảnh đất giàu có văn hóa này.

Trong bút ký "Đứa con phù sa", nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường viết: "Trong khoảng một nghìn năm trăm năm từ ấy đến giờ, trải biết bao hoạn nạn của trời đất, thế mà cái dòng chảy của sông Thu Bồn hầu như không hề thay đổi".

Dòng chảy không đổi, con sông ấy vẫn cứ mãi đắp bồi tốt tươi cho cuộc sống con người, cho mai sau trường tồn, rạng rỡ. Văn nghệ sĩ khắp nơi về đây bằng chính tấm lòng ngưỡng mộ, tri ân. Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường không lần theo quá khứ, không dừng lại ở tính chất hoài cổ mà bao giờ ông cũng nồng ấm hiện tại, dùng lịch sử để lý giải những vấn đề của hôm nay.

Ngày ấy, anh Cao Thanh Tấn, một người rất yêu quý anh em văn nghệ, là bí thư trẻ xã Điện Quang luôn đồng hành cùng các nhà thơ, nhà văn để khám phá tinh hoa của vùng đất nhân kiệt này. Thế đó, mà tôi chưa một lần về quê đúng nghĩa! Sống ngay trên chính quê mẹ đầy niềm tự hào mà tôi vẫn như một người tạm trú! Tôi thật có lỗi với mẹ tôi.

Sáng nay, một mình tôi lái xe về Gò Nổi, đến ngay nhà thờ tộc Phan, phái Nhì, rồi ra một quán cà phê cóc ngồi nhớ lại bao điều. Nhớ năm 1988, tôi đã "gan dạ" dám đưa nhà thơ Phùng Quán về Trường Nguyễn Duy Hiệu làm đêm thơ "Tạ làng". Hội trường không còn một chỗ trống, những người yêu thơ đứng phía sau phải chất cao ghế bàn lên mới nghe được "Lời mẹ dặn" của ông.

Chiều hôm đó, nhà thơ Phùng Quán ngồi đàm đạo với thầy Nguyễn Văn Xuân về Phan Khôi - một nhân cách lớn, đã lựa chọn con đường để tự trở thành một nhà văn, nhà báo, nhà nghiên cứu văn hóa xuất sắc. Thầy Xuân với giọng Quảng chắc nịch, sang sảng tại nhà ông Nguyễn Văn Minh, chủ tịch huyện lúc bấy giờ: "Phan Khôi là một kẻ sĩ tiêu biểu, là con người của thời đại, sinh ra từ các trào lưu yêu nước như Duy Tân, Đông Du, Đông Kinh Nghĩa Thục. Truyền thống của làng quê văn hiến, của gia đình cộng thêm tố chất thiên bẩm đã hun đúc nên phẩm chất và bản lĩnh của một con người Quảng Nam thứ thiệt sừng sững hơn nửa thế kỷ, dù cuộc đời ông trải qua bao sóng gió…".

 

 Văn nghệ sĩ viếng mộ các danh nhân ở làng Bảo An. (Ảnh do tác giả cung cấp)
Văn nghệ sĩ viếng mộ các danh nhân ở làng Bảo An. (Ảnh do tác giả cung cấp)


Tôi lại nhớ mới đây thôi, trong dịp đầu xuân cũng chính trên quê mẹ của mình, nhà văn Đặng Tiến từ Pháp về cùng với các nhà thơ Đông Trình, họa sĩ Vũ Dương... đến thăm các danh nhân Điện Bàn và dừng chân tại nhà thờ tộc Phan Bảo An này. Không ai nói ra nhưng tất cả đều ngước nhìn di ảnh cụ Phan Khôi như bày tỏ lòng biết ơn, ngưỡng mộ.

Nhà văn Đặng Tiến, quê làng An Trạch, phủ Điện Bàn, lập nghiệp tại Pháp từ năm 1968, giảng dạy tại Đại học Paris với nhiều tác phẩm nổi tiếng, ông trò chuyện với chúng tôi: "Phan Khôi đủ đầy tài năng để có những bước đi tiên phong trong nhiều thể loại văn chương, góp phần làm thay đổi diện mạo tiến trình văn học đất nước. Bài "Tình già" trên Báo Phụ Nữ tân văn năm 1932, ông đưa ra một "lối thơ mới trình chánh giữa làng thơ", khởi đầu cho phong trào Thơ mới sau này. Phan Khôi còn là một trong số người viết phê bình văn học đầu tiên ở nước ta, lại từng đóng vai ngự sử trên văn đàn để "dọn vườn" cho một số sách, báo đương thời ngày ấy... Cuộc đời của cụ gian truân đầy khí phách, hệt bài thơ "Nắng được thì cứ nắng" đầy bản lĩnh của Phan Khôi".

Trong quán cà phê giờ này có vài du khách và người dân địa phương thì phải, họ đang tranh luận hay đang cãi nhau về những ẩn ức oan khiên gì đó của Phan Khôi, nghe không rõ. Nhưng tôi lại liên tưởng đến cách lý giải của Phan Khôi về chuyện Quảng Nam hay cãi: Là phải "xét cho đến nơi, tìm chứng cứ ở sự thật, ấy là sự rõ ràng, khúc chiết, thẳng thắn và sẵn sàng tranh luận". Phong cách ấy đến bây giờ vẫn còn nguyên tính tươi mới để các thế hệ sau kế thừa đầy tự hào về tính cách Quảng Nam.

Một ngày về quê mẹ suy tư và tĩnh lặng. Hương vị của ly cà phê giữa làng quê Gò Nổi đầy ắp mùi rơm rạ bùn đất, dường như có một cảm giác rờn rợn từ ngọn gió ngoài đồng thổi về mang yếu tố tâm linh huyền bí. Tôi thì thầm: "Con xin lỗi mẹ". Không biết sao tôi lại tin vào điều kỳ diệu ấy, biết đâu ở một thế giới nào đó, mẹ tôi vừa phát hiện ra đứa con trai của mình đã hơn 60 tuổi rồi mới hiểu hết ngọn nguồn, quê mẹ. Và, tôi đang thả tâm hồn tôi, đang mơ được ngồi sau lưng ông ngoại trên yên ngựa để cùng ông lang bạt về nguồn, nơi có con sông Vu Gia một thời tuổi thơ mẹ tôi tắm mát.


 

ĐƠN VỊ ĐỒNG HÀNH

 

 

Theo Nguyễn Ngọc Hạnh (NLĐO)

Có thể bạn quan tâm

"Núi trên đất bằng"

"Núi trên đất bằng"

(GLO)- Tiến sĩ Hà Thanh Vân đã nhận xét Tiểu thuyết "Núi trên đất bằng" của Võ Đình Duy là một tác phẩm văn chương đầu tay ra mắt năm 2025, đánh dấu bước chuyển đầy bất ngờ từ một kiến trúc sư trẻ sống ở Gia Lai sang hành trình kiến tạo thế giới văn chương.

NHÀ THƠ ĐÀO AN DUYÊN: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

Nhà thơ Đào An Duyên: Thiết tha giữ lại những xanh tươi cuộc đời

(GLO)- Với nhà thơ Đào An Duyên, đọc và viết chính là hành trình nuôi chữ. Trong hành trình ấy, chị chọn một lối đi riêng, chắt chiu xúc cảm, gửi tiếng lòng vào từng con chữ với niềm mong giữ lại những xanh tươi cuộc đời, từ đó góp thêm một giọng thơ giàu hương sắc cho văn chương Gia Lai.

BẢO TỒN CÁC KỊCH BẢN TIÊU BIỂU CỦA HÁT BỘI BÌNH ĐỊNH: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

Bảo tồn các kịch bản tiêu biểu của hát bội Bình Định: Nên tìm hướng đi mới, phù hợp thực tế

(GLO)- Hát bội Bình Định là một di sản văn hóa đặc sắc với nhiều vở tuồng kinh điển như: Sơn Hậu, Tam nữ đồ vương, Ngũ hổ Bình Tây, Hồ Nguyệt Cô hóa cáo (còn có tên khác là Chém cáo, Cổ miếu vãn ca) của Nguyễn Diêu, Trầm hương các, Diễn võ đình và Cổ thành… của Đào Tấn.

Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

Đèo An Khê: Dấu ấn lịch sử

(GLO)- Nếu như Tây Bắc có “tứ đại danh đèo”: Mã Pí Lèng, Ô Quy Hồ, Pha Đin, Khau Phạ thì vùng duyên hải miền Trung lên đại ngàn Tây Nguyên cũng có “ngũ danh đèo”: An Khê, Phượng Hoàng, Khánh Lê, Ngoạn Mục, Violak.

default

Địa phận Phủ Hoài Nhơn được xác lập năm Hồng Đức thứ 2 (1471), là miền “viễn châu” khá rộng; sau hơn 550 năm, vùng đất rộng lớn lúc ban đầu được phân chia thành nhiều tỉnh thuộc Nam Trung bộ và Bắc Tây Nguyên. 
Pleiku, miền nhớ...

Pleiku, miền nhớ...

(GLO)- Nếu tính từ dấu mốc ký Nghị định Toàn quyền Đông Dương thành lập đại lý hành chính Pleiku thuộc tỉnh Kon Tum ngày 24-5-1925, Pleiku với ý nghĩa một địa danh cả về cách đọc và cách viết đã ra đời và tồn tại đến ngày nay đã được 100 năm.

Ðại ngàn nối liền những niềm vui

Ðại ngàn nối liền những niềm vui

Trong ngôi nhà sàn dưới chân núi ở làng K8, xã Vĩnh Sơn (huyện Vĩnh Thạnh), Nghệ nhân nhân dân Ðinh Chương nở nụ cười sảng khoái, hồ hởi nói: “Bà con trong làng đang trông chờ ngày 1.7.2025, để không chỉ núi liền núi, sông liền sông mà đồng bào Bana ở hai tỉnh trước đây sẽ về chung mái nhà tỉnh Gia Lai mới”.
Tổng Bí thư Tô Lâm dự khai mạc Triển lãm “Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh - Cuộc đời và sự nghiệp”

Tổng Bí thư Tô Lâm dự khai mạc Triển lãm “Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh - Cuộc đời và sự nghiệp”

Nhân dịp kỷ niệm 110 năm ngày sinh Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh (1.7.1915 – 1.7.2025), sáng 29.6, tại Hà Nội, Văn phòng Trung ương Đảng tổ chức Triển lãm “Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh - Cuộc đời và sự nghiệp” nhằm tri ân những cống hiến to lớn của đồng chí Nguyễn Văn Linh đối với Đảng, đất nước và nhân dân. Tổng Bí thư Tô Lâm dự và cắt băng khai mạc Triển lãm.
Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025: Góp phần khơi dậy tiềm năng sáng tạo

Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025: Góp phần khơi dậy tiềm năng sáng tạo

Triển khai trong thời gian chưa tròn 1 năm, Cuộc thi thơ, truyện ngắn tỉnh Bình Ðịnh năm 2024 - 2025 đã thu hút nhiều người yêu văn chương trong và ngoài tỉnh tham gia. Tác phẩm được gửi về không chỉ thể hiện sự đầu tư công phu về nội dung và hình thức, mà còn góp phần lan tỏa hình ảnh vùng đất Bình Ðịnh giàu bản sắc văn hóa, chiều sâu lịch sử.
Núi lửa Chư Đang Ya (huyện Chư Păh) đã đi vào thơ của tác giả Nguyễn Thanh Mừng. Ảnh: Phạm Quý

Cao nguyên trong thơ Nguyễn Thanh Mừng

(GLO)- Tên tuổi nhà thơ Nguyễn Thanh Mừng gắn liền với các tập thơ “Rượu đắng”, “Ngàn xưa”, .... Viết không nhiều nhưng thơ ông lại có mặt trong hầu hết các tuyển tập danh tiếng thơ Việt Nam hiện đại. Mấy năm gần đây, ông dành tình thương mến với Tây Nguyên và viết nhiều về vùng đất này.

Nơi chắp cánh đam mê âm nhạc

Nơi chắp cánh đam mê âm nhạc

(GLO)- Với đặc thù làm việc trong sự cô đơn, tĩnh lặng, nhiều kỹ thuật viên (KTV) có kinh nghiệm tại một số phòng thu trên địa bàn TP. Pleiku (tỉnh Gia Lai) đang âm thầm đứng sau những bản thu chất lượng của các ca sĩ chuyên và không chuyên, chắp cánh cho đam mê âm nhạc.

null