Tình yêu sâu sắc đối với văn hóa dân tộc cùng khả năng khai thác mạng xã hội, nhiều bạn trẻ dân tộc thiểu số ở tỉnh Gia Lai đang góp phần đưa hình ảnh buôn làng vươn xa trong kỷ nguyên số. Những clip mộc mạc đầy sức sống về phong tục, lễ hội, đời sống sinh hoạt của buôn làng liên tục được các bạn trẻ chia sẻ trên các nền tảng mạng xã hội đã thu hút hàng triệu lượt xem.
Anh Rcom Dam Mơ Ai (tổ 8, phường Đoàn Kết, thị xã Ayun Pa)-chủ nhân của kênh “Čeoreo Food” đã giới thiệu sự phong phú, độc đáo trong ẩm thực của cư dân vùng Cheo Reo trong một bài đăng: “Trong ẩm thực của người Jrai vùng Čeoreo, quả cà bi hay còn gọi là cà dại có thể chế biến theo “kính thưa các kiểu”, từ món khô đến món ướt, từ canh cà thập cẩm cho đến lá mỳ xào, từ món lòng đắng cho tới món cà giã muối ớt…”. Kèm theo lời giới thiệu là hình ảnh đi kèm với nguyên liệu cho từng món và thành phẩm sau khi hoàn thành khiến người xem phải…nuốt nướng miếng!
Sự độc đáo và sáng tạo trong ẩm thực của Mơ Ai đã được Best Ever Food Review Show-kênh YouTube ẩm thực nổi tiếng với hơn 9,4 triệu lượt đăng ký chủ động liên hệ hợp tác quảng bá ẩm thực Jrai. Trong chuyến “food tour” cùng Mơ Ai, chuyên gia ẩm thực người Mỹ Sonny Side đã trải nghiệm những món ăn dân dã với muối kiến vàng, bọ vừng chiên giòn, dông đất nướng và không giấu được sự ngạc nhiên, thích thú. Video ghi lại hành trình khám phá ấy nhanh chóng thu hút hàng triệu lượt xem, kèm theo vô số bình luận bày tỏ sự xúc động và tự hào về bản sắc văn hóa Việt Nam. Chính điều đó đã trở thành động lực lớn, khuyến khích anh Mơ Ai sản xuất thêm nhiều video không chỉ về ẩm thực mà còn lan tỏa văn hóa cồng chiêng, hát dân ca Jrai, cảnh sinh hoạt đi rẫy và phong cảnh thiên nhiên thị xã Ayun Pa...
Sau lần khám phá ẩm thực Jrai tại thị xã Ayun Pa trong chương trình “Finea Cuisine” chuyên về ẩm thực phát sóng trên kênh VTV4 của Đài Truyền hình Việt Nam, anh Stephen Parcalidis-một nhiếp ảnh gia, nhà làm phim người Canada đã chia sẻ rằng: Tôi đã được khám phá thêm về văn hóa Jrai bằng cách học hỏi, trải nghiệm và nếm thử các món ăn địa phương. Cụ thể hơn, tôi hiểu được cách thức người Jrai dựa vào điều kiện tự nhiên và nguyên liệu có sẵn để tạo lợi thế chế biến các loại thực phẩm. Bạn tôi-Mơ Ai, một người Jrai có tiếng ở thị xã Ayun Pa với cách nấu các món ăn truyền thống-giải thích rằng món ăn phản ánh lối sống. Ví dụ, cuộc sống khắc nghiệt, nóng bức, đủ cả cay đắng ngọt bùi đã trở thành một số đặc điểm nổi bật trong ẩm thực địa phương.
Có niềm đam mê gìn giữ văn hóa ẩm thực, chị Rơ Châm H’Liên (làng Ó, xã Ia Sao, huyện Ia Grai) đã xây dựng và phát triển kênh TikTok “H’Liên Rơ Châm”. Khung cảnh quen thuộc trong mỗi video của chị là góc bếp nhà sàn luôn đỏ lửa và khói đã ám màu đen bóng lên các vách bếp lẫn đồ dùng xung quanh. Theo chia sẻ của chị H’Liên thì đây là nơi yên bình mà ấm áp nhất.
Cũng như anh Mơ Ai, chị H’Liên đã cho thấy sự sáng tạo của bản thân và độc đáo trong món ăn của người bản địa. Chỉ với lá mì có thể chế biến thành nhiều món ngon khác nhau: lá mì xào cà đắng, lá mì xào thịt heo, canh lá mì…Từng công đoạn, từ sơ chế đến hoàn thiện món ăn đều được chị H’Liên ghi lại bằng chiếc điện thoại smartphone đặt ngay ngắn giữa gian bếp, đã bật sẵn chế độ quay. Video giản dị ấy sau khi được đăng tải trên trang cá nhân nhanh chóng thu hút hàng ngàn lượt xem, chia sẻ và bình luận.
Xuất hiện trong video, chị H’Liên luôn nhẹ nhàng, tươi cười, thỉnh thoảng lại diện trang phục truyền thống như một cách ngầm giới thiệu về thổ cẩm của người Jrai. Để tránh sự nhàm chán, chị luôn đổi mới cách tiếp cận và giới thiệu trong mỗi video; đồng thời sắp xếp không gian đậm chất truyền thống. Đó là những chiếc ghè với nhiều kích cỡ hoa văn được kê sát vách; bên trái bếp lửa là một chiếc kệ gỗ ba tầng xếp những quả bầu hồ lô. Ngay ô cửa, trước gian bếp là hình ảnh của những chiếc gùi, quả bầu hồ lô, nhành lúa khô, quả bắp khô…
Bằng sự kiên trì và tình yêu sâu sắc với ẩm thực dân tộc, H’Liên đã học chế biến thành công những món ăn đậm đà hương vị Jrai, phục vụ trong các lễ hội và những buổi sum họp gia đình. “Nấu ăn là nghệ thuật và cũng tùy thuộc vào khẩu vị của mỗi người nên khen chê là điều khó tránh. Tuy nhiên, mục tiêu mình hướng tới là giữ gìn và quảng bá những giá trị truyền thống, vì vậy mình sẽ kiên trì theo đuổi công việc này”-chị H’Liên bộc bạch.
Khác với H’Liên hay Mơ Ai, chủ nhân nút vàng YouTube của kênh “Đur Siu Official 81” lại chinh phục khán giả bằng những video ca nhạc đậm bản sắc truyền thống. Siu Đur-chàng trai 31 tuổi ở làng Vel (xã Ia Ko, huyện Chư Sê) đã ghi lại hình ảnh ban nhạc gồm những chàng trai Jrai chuyên biểu diễn đám cưới. Họ không qua trường lớp đào tạo song có thể chơi thành thạo nhiều loại nhạc cụ; hát những bản nhạc đầy nội lực được cộng đồng tán dương.
Những khoảnh khắc biểu diễn ngẫu hứng ấy sau khi đăng tải trên kênh YouTube cá nhân nhanh chóng thu hút lượng lớn người xem, tiếp thêm cho Đur sự tự tin để thực hiện thêm nhiều nội dung mới. Anh tiếp tục ghi lại những hình ảnh đời thường gần gũi: những đứa trẻ đầu trần chăn bò, thoải mái nô đùa giữa nắng trên bãi cỏ; người dân cần mẫn chăm sóc lúa trên ruộng bậc thang; thanh niên làng tát ao, bắt cá, nướng cá trên đống củi… Chính sự chân thực ấy đã tạo nên sự khác biệt, nét riêng và kênh của Siu Đur luôn thu hút hàng trăm nghìn lượt xem mỗi khi video được chia sẻ.
Vô tình nổi tiếng sau một vài clip viral, Siu Đur nhanh chóng nắm bắt cơ hội cho sự khởi đầu mới mẻ này. Anh tích cực hơn trong việc quay video và đăng tải đều đặn trên trang cá nhân. Để chặng đường phía trước được bền vững, anh luôn chủ động học hỏi và không ngừng sáng tạo nội dung. “Người xem sẽ kỳ vọng nhiều hơn ở những video tiếp theo, cả về nội dung lẫn kỹ thuật quay dựng và hiệu ứng âm thanh. Vì thế, sau mỗi lần đăng video, mình luôn dành thời gian đọc các bình luận để rút kinh nghiệm, cải thiện cho những sản phẩm sau”-anh Đur chia sẻ.
Từ những cảnh quay “nghiêng trái, lệch phải”, anh Siu Đur đã dần cải thiện kỹ năng, học cách điều chỉnh góc quay, bắt sáng, tạo hiệu ứng âm thanh…tất cả cũng từ YouTube. Anh còn lập team gồm các thanh-thiếu niên trong làng để cùng sản xuất những video đáp ứng thị hiếu của người xem. “Qua từng video đăng tải, các thành viên trong nhóm nhận ra rằng, khán giả yêu thích sự mộc mạc, gần gũi. Có những video ca nhạc, nhóm đầu tư công phu từ trang phục, đạo cụ đến kịch bản nhưng lượt xem rất ít; trong khi có video quay ngẫu hứng cảnh mọi người hái rau, nướng cá thôi mà thu hút hàng trăm ngàn lượt xem”-Siu Đur chia sẻ.
Hiện mỗi tháng, team của Siu Đur sản xuất 15-20 clip, mang lại thu nhập từ 5.000.000 đồng đến vài chục triệu đồng. Đặc biệt, nhiều thành viên trong team của anh đã xây dựng kênh riêng, tiếp tục quảng bá vẻ đẹp buôn làng với những khoảnh khắc đời thường giản dị, bình yên ở làng như: gặt lúa, chăn bò, bắt cá, nướng gà…Trong đó, kênh của Y Điêu có video ca nhạc “Mất bò” thu hút 2,4 triệu lượt người theo dõi. “Qua kênh Youtube, nhóm còn kết nối với một vài nhóm thiện nguyện, thường xuyên giúp đỡ người dân có hoàn cảnh khó khăn trong xã bằng nhiều phần quà ý nghĩa”-Siu Đur bộc bạch.
Thời gian đầu tiếp cận công nghệ số, chị H’Liên phải mất 3-4 ngày mới hoàn thành một video. Tuy nhiên, với việc không ngừng học hỏi, hoàn thiện bản thân, giờ đây chị chỉ mất vài giờ để vừa quay, dựng, tạo hiệu ứng âm thanh và đăng tải. Sau hơn 1 năm hoạt động, fanpage của chị H’Liên thu hút trên 60.000 người theo dõi. Trong đó, nhiều video nổi bật trên kênh của chị đạt đến 2,5 triệu lượt xem, 30,5 ngàn lượt thích, 1,4 ngàn lượt bình luận tích cực, 1,9 ngàn lượt chia sẻ. Những nội dung này đã giúp lan tỏa hình ảnh về cuộc sống bình yên, đậm đà bản sắc ở buôn làng. “Điều đó khiến tôi cảm thấy tự hào về những gì mình đang làm và càng thêm quyết tâm giữ gìn văn hóa của dân tộc”-chị H’Liên chia sẻ.
Từ tháng 2-2025 đến nay, chị H’Liên tiếp tục đưa ẩm thực Jrai lên sàn thương mại điện tử. Chị sản xuất và đóng gói các nguyên liệu theo từng món ăn, giúp người tiêu dùng dễ dàng thưởng thức tại nhà. Chị H’Liên hiện đang kinh doanh 3 sản phẩm: cá khô sông Sê San, muối kiến và cá giã. Tùy theo mùa, mỗi sản phẩm được bán với giá dao động từ 50.000 đồng đến 120.000 đồng.
Biến đam mê cá nhân thành cơ hội sinh kế cộng đồng, ngoài việc tự mình sản xuất các video, chị H’Liên còn đang tạo việc làm cho 2-3 thanh niên trong làng để phụ quay video và đóng gói sản phẩm. Chị Rơ Châm Hăn-thanh niên làng Ó đang phụ giúp chị H’Liên-chia sẻ: “Mỗi clip chị H’Liên đăng tải nhận được rất nhiều lời khen của khách hàng. Mình không nghĩ những món ăn của người Jrai lại được mọi người yêu thích đến vậy. Việc phụ giúp chị H’Liên giúp mình vừa có thu nhập, vừa có thể quảng bá ẩm thực đặc trưng của dân tộc mình đến với khách hàng trong và ngoài tỉnh”.
Sáng tạo nội dung số đòi hỏi mỗi người phải không ngừng đổi mới và tư duy. Và kênh “Čeoreo Food” của Mơ Ai cũng không dừng lại ở những video ẩm thực mà anh còn lan tỏa nhiều nội dung văn hóa. Hiện kênh YouTube đang thu hút gần 3.000 lượt người theo dõi.
“Văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số có rất nhiều điều hay và đẹp. Nếu mình không quảng bá, không bảo tồn thì dễ bị mai một. Không phải ai cũng có cơ hội đến tận nơi để tìm hiểu về văn hóa của bà con. Những video như vậy giúp những người ở xa cũng có thể hiểu thêm về đời sống và văn hóa Tây Nguyên. Qua từng thước phim, thế hệ trẻ ở buôn làng sẽ thêm yêu, tự hào và ý thức hơn trong việc gìn giữ những nét văn hóa đặc sắc của dân tộc mình”- anh Mơ Ai chia sẻ đầy tâm huyết.
