Người cộng sản ở tận cùng Tây Bắc: Nơi khó khăn là nơi sáng nhất

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Hết học kỳ 1 năm học 1959 - 1960, thầy Nguyễn Văn Bôn về huyện Mường Tè họp, mới biết Mù Cả tập hợp gần như 100% trẻ em trong độ tuổi đến trường, trong khi các xã khác chỉ có 4 - 5 em.

Thầy giáo Nguyễn Văn Bôn với dân bản Mù Cả, Mường Tè, năm 2012. Ảnh: NVCC
Thầy giáo Nguyễn Văn Bôn với dân bản Mù Cả, Mường Tè, năm 2012. Ảnh: NVCC
Thành tích của Mù Cả lan nhanh khắp Tây Bắc khiến cán bộ huyện, tỉnh theo nhau vượt núi băng rừng vào xem. Kết thúc năm học, thầy Bôn được nhận danh hiệu Chiến sĩ thi đua, được Thủ tướng Phạm Văn Đồng tặng bằng khen.
Kết nạp đảng trong rừng sâu
Giữa tháng 1.1961, thầy Nguyễn Văn Bôn được kết nạp Đảng ngay tại Trường cấp 1 Mù Cả. Không có cờ Đảng, thầy Bôn nắm tay tuyên thệ trước 5 đảng viên người Hà Nhì trong chi bộ và nhận quyết định đánh máy trên giấy pơ luya, do ông Trịnh Văn Biên mang từ huyện vào. “Hồi ấy tôi chỉ nặng 39 kg, ốm yếu suốt vì toàn nhường cơm cho học sinh, mình thì ăn củ nâu củ mài. Lương thì cao, những 44 đồng (mua được 2 chỉ vàng) nhưng tiền nhận toàn cất dưới đáy hòm, nửa năm xuống chợ huyện thì mới lấy lên mua đồ dùng, thực phẩm nuôi học sinh”, thầy Bôn nhớ lại và cười: “Tự động viên vượt qua vì mình không chỉ là đảng viên, phải gương mẫu mà còn là thầy giáo dưới xuôi lên”.
4 năm liền nỗ lực dạy chữ, đến năm 1963, Mù Cả là xã đầu tiên của rẻo cao phía bắc được ghi nhận đã xóa nạn mù chữ, và thầy giáo Nguyễn Văn Bôn được coi như là “cha đẻ” của mô hình nuôi học sinh tại nhà dân ở miền Bắc. Trước đó ngày 3.6.1962, Hồ Chủ tịch ký tuyên dương danh hiệu Anh hùng lao động đầu tiên của ngành giáo dục Việt Nam cho thầy giáo Nguyễn Văn Bôn, giáo viên phổ thông cấp 1 xã Mù Cả, H.Mường Tè, khu tự trị Tây Bắc do có thành tích “xung phong lên dạy vùng rẻo cao, kiên trì vận động đồng bào đi học, từ chỗ không có người biết tiếng phổ thông nay đã mở được nhiều lớp và ký túc xá cho học sinh. Là người dạy giỏi, đồng thời là người tuyên truyền các chính sách của Đảng và Chính phủ, phổ cập trong đồng bào miền núi, góp phần thay đổi bộ mặt của xã từ chỗ nghèo nàn lạc hậu trở thành 1 xã tiên tiến nhất trong châu”.

Thầy Nguyễn Văn Bôn gặp lại học sinh cũ của mình khi trở lại Mù Cả, năm 2012 ẢNH: NVCC
Thầy Nguyễn Văn Bôn gặp lại học sinh cũ của mình khi trở lại Mù Cả, năm 2012.ẢNH: NVCC
Khi thầy Nguyễn Văn Bôn được gọi về Hà Nội, tại trụ sở Bộ Giáo dục, ông rất ngạc nhiên khi thấy mọi người cứ nhìn ông thầm thì: “Anh hùng đấy!”. Mãi mấy ngày sau, khi dự Đại hội thi đua yêu nước lần thứ III và được gọi lên gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông mới biết mình được phong tặng danh hiệu Anh hùng lao động cùng bác sĩ Tôn Thất Tùng, kỹ sư Trần Văn Giao, thuyền trưởng Hồ Xuân Tuyên...
Hôm nhận danh hiệu, báo chí xúm vào phỏng vấn “Động cơ nào phấn đấu thành anh hùng”, thầy giáo Nguyễn Văn Bôn thật thà: “Tôi chẳng biết thi đua là gì đâu. Tôi chỉ làm theo lương tâm và nhiệt tình của mình chứ không nghĩ đến việc thành anh hùng. Mình ở vùng sâu vùng xa, thì chỉ cắm đầu làm tốt công việc”, khiến mọi người cười bò.
Không chịu làm hiệu trưởng
Sau khi được phong Anh hùng lao động, thầy giáo Nguyễn Văn Bôn quay lại Mù Cả, dạy học sinh của mình hết lớp 4 và giữa năm 1964 mới bàn giao công việc, về Hà Nội học Trường phổ thông lao động T.Ư (hệ cán sự 3) để hoàn thiện văn hóa cấp 3.
2 năm 3 lớp, đến năm 1966 ông được xét tuyển vào đại học. Nguyện vọng của ông là vào Đại học Bách khoa, nhưng lãnh đạo Bộ Giáo dục không đồng ý, đưa ông sang học Khoa Vật lý của Đại học Sư phạm. Trầy trật học, đến cuối 1970, thầy Nguyễn Văn Bôn ra trường và được cử về TP.Hải Phòng công tác. Do là Anh hùng lao động của ngành, nên lãnh đạo Sở Giáo dục TP.Hải Phòng đưa ông về Q.Ngô Quyền làm hiệu trưởng 1 trường điểm. Thầy giáo Bôn nhất quyết không nhận với lý do: “Tôi dạy lớp 1 quen rồi. Đừng bắt tôi làm cán bộ, quản lý các thầy cô giáo có trình độ”, và viết đơn lên Bộ Giáo dục xin được trở về Mường Tè (Lai Châu) công tác. Sở Giáo dục TP.Hải Phòng không đồng ý, thầy Bôn đạp xe lên tận Hà Nội, tìm thứ trưởng Hồ Trúc đề xuất nguyện vọng, khiến ông Trúc bật cười: “Anh cứ về lại TP.Hải Phòng công tác. Làm lãnh đạo mới khó, chứ muốn làm giáo viên bình thường thì quá đơn giản”.
Mọi người cứ bảo là tôi đã biến Mù Cả thành sáng cả. Nhưng không, chính Mù Cả đã thắp sáng cho tôi lý tưởng cộng sản để tôi được làm anh hùng. Giờ có làm lại, tôi vẫn chọn con đường Tây Bắc ấy
Anh hùng lao động Nguyễn Văn Bôn
Năm 1972, sau khi đã hoàn thành khóa học tại Trường Đảng (nay là Trường Chính trị Tô Hiệu, TP.Hải Phòng), thầy Nguyễn Văn Bôn được cử về dạy môn vật lý tại Trường cấp 3 Ngô Quyền B (nay là THPT Trần Nguyên Hãn, Q.Lê Chân, TP.Hải Phòng) cho đến khi nghỉ hưu (năm 2000). Suốt 28 năm làm giáo viên, ông cặm cụi vì học sinh, nhà trường và rất ít người biết ông là Anh hùng lao động từ năm 1962.

Anh hùng lao động Nguyễn Văn Bôn phát biểu trong lễ kỷ niệm 55 năm đoàn giáo viên lên công tác miền núi, tháng 11.2014 ẢNH: TƯ LIỆU
Anh hùng lao động Nguyễn Văn Bôn phát biểu trong lễ kỷ niệm 55 năm đoàn giáo viên lên công tác miền núi, tháng 11.2014 ẢNH: TƯ LIỆU
Sống khổ cũng không xin xỏ
Tháng 8.1959, trước khi xung phong lên Tây Bắc dạy học, thầy giáo Nguyễn Văn Bôn yêu cô giáo dạy vỡ lòng Phạm Minh Huệ (xã Thụy Phong, H.Thái Thụy, Thái Bình). Ở Tây Bắc, thầy Bôn biết cô Huệ chuyển công tác sang đoàn văn công Tả Ngạn (nay là đoàn chèo Hải Phòng), nên viết thư về dặn: “Tôi lên công tác Tây Bắc. Chốn này rừng thiêng nước độc, chẳng biết sống chết ra sao. Huệ đi tìm hạnh phúc cho mình đi. Chúng ta từ giờ sẽ là bạn”. Mấy tháng sau, cô Huệ trả lời: “Dù gian khổ thế nào, em vẫn đợi anh”.
Khi về Hà Nội nhận danh hiệu Anh hùng lao động, báo chí phỏng vấn “có người yêu chưa?”. Thầy Bôn thật thà: “Tôi có yêu một cô văn công”. Khi báo đăng, ông Bình Phương (Bí thư khu tự trị Thái - Mèo) hỏi: “Sao lại yêu văn công?”. Thấy thầy Bôn lơ ngơ: “Trước cô ấy là giáo viên. Yêu thì cứ yêu thôi”, ông Bình Phương đốc thúc tổ chức đám cưới. Cuối tháng 8.1962, thầy Bôn về Hải Phòng cưới vợ, theo mô hình “nếp sống mới”. Đang tổ chức thì chú rể lăn đùng ra sàn Nhà hát lớn Hải Phòng vì... lên cơn sốt rét.
Khi mới lấy nhau, ông Bôn ở nhờ tiêu chuẩn của vợ trong khu tập thể tự phát của nhân viên Đoàn chèo Hải Phòng, phía sau Nhà hát lớn. Những năm 1980 khu nhà bị giải tỏa, ông Bôn đi khắp nơi tìm chỗ nương náu nhưng không được, đành đưa cả nhà xuống ở khu hầm ngầm (hầm trú ẩn, người Pháp làm từ 1904 - 1912, khi xây dựng nhà hát).
Mấy người bạn trên Bộ Giáo dục xuống thăm, tròn mắt: “Ông là anh hùng, có chế độ nhà cơ mà?”. Ông Bôn chỉ sang ngăn bên: “Ông Diệu làm sở văn hóa, có con là liệt sĩ mà cũng không có tiêu chuẩn ấy. Mình đã là gì mà được cấp nhà!”... Câu chuyện 2 gia đình anh hùng lao động và bố mẹ liệt sĩ không có chỗ ở, phải chui xuống hầm ngầm cũ kỹ tá túc, đến tai ông Trần Kiên (lúc ấy là Bí thư Thành ủy Hải Phòng) và ông Kiên chỉ đạo cấp ngay cho 1 gian gác 16 m2 ở phố Ký Con. Thời kỳ khó khăn vất vả, vợ chồng ông Bôn đành bán căn nhà lấy tiền nuôi 5 đứa con ăn học và chuyển ra mua đất ở khu đất hoang toàn muỗi chuột, cuối đường Nguyễn Bỉnh Khiêm (bây giờ thuộc Q.Hải An, TP.Hải Phòng).
Tôi tìm về TP.Hải Phòng thăm người anh hùng đang sống một mình. Ông kể: Bà Huệ đã mất 20 năm trước. 5 đứa con thì cũng mất 2 còn 3. Giờ, ông ở cạnh con cả (52 tuổi, lái xe ở Sở GTVT TP.Hải Phòng). Mỗi tháng, ông nhận chế độ gần 9 triệu (7 triệu lương hưu và 1,4 triệu tiền anh hùng), nhưng cũng chẳng tiêu gì, toàn đóng góp các quỹ từ thiện xây trường lớp, tặng học bổng học sinh. Cuối tháng 7.2020, khi biết tin Trường mầm non Mù Cả quyên góp xây dựng nhà ăn cho học sinh, ông gửi luôn 10 triệu đồng đóng góp.
“Mọi người cứ bảo là tôi đã biến Mù Cả thành sáng cả. Nhưng không, chính Mù Cả đã thắp sáng cho tôi lý tưởng cộng sản để tôi được làm anh hùng. Giờ có làm lại, tôi vẫn chọn con đường Tây Bắc ấy”, Anh hùng lao động Nguyễn Văn Bôn khẳng định.
(còn tiếp)
Theo Mai Thanh Hải-Nguyễn Độc Lập (TNO)

Có thể bạn quan tâm

Thôn Lao Đu giữa bát ngát núi rừng Trường Sơn

Lao Đu đã hết lao đao

Nằm bên đường Hồ Chí Minh huyền thoại, cuộc sống của hơn 150 hộ dân thôn Lao Đu, xã Khâm Đức, TP Đà Nẵng nay đã đổi thay, ngôi làng trở thành điểm du lịch cộng đồng giữa bát ngát núi rừng. 

Bền bỉ gieo yêu thương nơi vùng đất khó

Bền bỉ gieo yêu thương nơi vùng đất khó

(GLO)- Giữa bao thiếu thốn của vùng đất Pờ Tó, có một người thầy lặng lẽ, bền bỉ gieo yêu thương cho học trò nghèo. Thầy không chỉ dạy chữ mà còn khởi xướng nhiều mô hình sẻ chia đầy ý nghĩa như: “Tủ bánh mì 0 đồng”, “Mái ấm cho em”, “Trao sinh kế cho học trò nghèo”.

Trung tá Cao Tấn Vân (thứ 2 từ phải sang)-Phó Đội trưởng Phòng An ninh đối ngoại (Công an tỉnh Gia Lai) chụp ảnh cùng đồng đội. Ảnh: NVCC

Cống hiến thầm lặng vì sứ mệnh cao cả

(GLO)- Hành trình "gieo hạt" hòa bình bắt đầu từ những con người bình dị. Những cống hiến thầm lặng của họ vì sứ mệnh cao cả, góp phần tích cực đưa hình ảnh đất nước và con người Việt Nam yêu chuộng hòa bình đến bạn bè quốc tế.

Giới trẻ hào hứng tham gia các khóa học làm đèn lồng Trung thu thủ công

Hồi sinh Trung thu xưa

Giữa phố phường rực rỡ ánh đèn led, đèn ông sao và mặt nạ giấy bồi bất ngờ “tái xuất”, gợi lại ký ức những mùa trăng rằm xưa. Sự trở về của Trung thu truyền thống đã manh nha trong những năm gần đây, được nhiều người trẻ hào hứng đón nhận.

Gặp người lính Thành cổ năm xưa

Gặp người lính Thành cổ năm xưa

(GLO)- Trở về từ cuộc chiến khốc liệt ở Thành cổ Quảng Trị, cựu chiến binh Hồ Anh Hòa ít khi nhắc lại kỷ niệm chiến đấu với gia đình, con cháu. Bởi ông cho rằng, việc cầm súng lao vào cuộc chiến thời điểm ấy là trách nhiệm của một người con yêu Tổ quốc, “không nên công thần”.

Các cổ vật gốm sứ chén, bát, đĩa... được ngư dân nhặt được.

Làng cổ vật

Nép mình bên eo biển Vũng Tàu, thôn Châu Thuận Biển (xã Đông Sơn, huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi) không chỉ nổi tiếng là “làng lặn Hoàng Sa” với truyền thống bám biển, giữ chủ quyền, mà còn được ví như “kho báu” lưu giữ hàng loạt cổ vật từ những con tàu đắm hàng thế kỷ dưới đáy đại dương.

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

'Phu sâm' ở núi Ngọc Linh

Nhiều doanh nghiệp và người dân lên ngọn núi Ngọc Linh hùng vĩ ở TP.Đà Nẵng thuê môi trường rừng để trồng sâm, mở ra một nghề mới để đồng bào Xê Đăng bản địa mưu sinh suốt nhiều năm qua: 'phu sâm', tức nghề cõng hàng thuê.

Thủ lĩnh giữ rừng Hà Ra

Thủ lĩnh giữ rừng Hà Ra

(GLO)- Gần 40 năm gắn bó với rừng, ông Nguyễn Văn Chín-Giám đốc Ban Quản lý rừng phòng hộ Hà Ra (xã Hra, tỉnh Gia Lai) được biết đến như vị “thủ lĩnh giữ rừng” đặc biệt: từ việc biến lâm tặc thành người giữ rừng đến phủ xanh vùng đất cằn cỗi nơi “cổng trời” Mang Yang.

Những cây đa trăm tuổi giữa đại ngàn Kon Ka Kinh

Những cây đa trăm tuổi giữa đại ngàn Kon Ka Kinh

(GLO)- Hàng trăm năm qua, những gốc đa lặng lẽ vươn mình trong rừng già Kon Ka Kinh, thấm đủ chuyện nhân sinh để hóa thành "chứng nhân" của đại ngàn. Quần thể đa cổ thụ không chỉ tạo nên cảnh quan kỳ vĩ, mà còn trở thành di sản tinh thần gắn bó với bao thế hệ cư dân sống dựa vào rừng.

Vào mùa xoay chín

Vào mùa xoay chín

(GLO)- Sau hơn 4 năm chắt chiu nhựa sống, hấp thụ tinh hoa đất trời, những cây xoay ở cánh rừng Kbang, Sơn Lang, Đak Rong đã bung hoa kết trái. Vào mùa xoay chín, người dân cũng đón “lộc rừng”, mang về nguồn thu nhập đáng kể.

Dệt những sợi kí ức giữa đại ngàn

Dệt những sợi kí ức giữa đại ngàn

Khi sản phẩm công nghiệp ngày càng tràn ngập thị trường thì ở vùng núi rừng Đưng K’nớ (xã Đam Rông 4, tỉnh Lâm Đồng) vẫn còn những người phụ nữ cần mẫn bên khung cửi, kiên nhẫn nhuộm từng sợi chỉ, dệt từng hoa văn. Những tấm thổ cẩm ra đời từ nơi đây là hơi thở níu giữ kí ức truyền thống đại ngàn.

Dặm dài Trường Lũy

Dặm dài Trường Lũy

(GLO)- Trường Lũy là một phức hợp bao gồm: lũy-bảo (đồn)-đường, hình thành từ thời chúa Nguyễn, xây dựng quy mô dưới triều Nguyễn; đi qua địa phận 3 tỉnh trước đây: Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định.

Những đoản khúc Huế

Những đoản khúc Huế

Hôm ấy, trên xe khi đi qua đoạn đường gần Khách sạn Morin và Trung tâm Nghệ thuật Điềm Phùng Thị ở Huế, nhìn hàng cây rất đẹp, tôi nói với người lái xe: “Nếu thấy cây long não, em chỉ cho anh nhé”. 

Tầm nhìn của người Rục

Tầm nhìn của người Rục

Tầm nhìn (view) đắt giá nhất của người Rục ở bản Ka Ai, xã Dân Hóa, bản Mò O Ồ Ồ, xã Thượng Hóa (Quảng Bình, nay là tỉnh Quảng Trị), đó là ngôi nhà có mặt tiền bao quát đồng lúa.

Vũ Văn Tam Lang & 50 cây violon đặc chế

Vũ Văn Tam Lang và 50 cây violon đặc chế

(GLO)- Cách đây vài năm, khi ngắm 22 cây đàn violon do ông Vũ Văn Tam Lang (phường An Phú, tỉnh Gia Lai) chế tác bằng tất cả tâm huyết được giới chuyên môn đánh giá cao, tôi thầm nghĩ, ông đã có thể tự hài lòng với những gì mình có.

Giữ mãi ngọn lửa hồng cách mạng

Giữ mãi ngọn lửa hồng cách mạng

(GLO)- Cuộc trò chuyện với hai nhân chứng sống - ông Hoàng Văn Tuyển và bà Huỳnh Thị Kim Xuyên đã đưa chúng ta trở lại những năm tháng kháng chiến đầy gian khổ, nơi tinh thần yêu nước và khát vọng cống hiến đã viết nên những trang đời đáng nhớ.

null