Mai một làng nghề đá mỹ nghệ Bửu Long

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Xứ Trấn Biên (TP. Biên Hòa ngày nay) được hình thành hơn 300 năm và sản sinh ra nhiều làng nghề truyền thống, trong đó có làng chế tác đá mỹ nghệ Bửu Long (phường Bửu Long).

Nhưng theo thời gian, với xu thế phát triển của khoa học và công nghệ đã hình thành nên nhiều ngành nghề mới có thu nhập cao, thu hút giới trẻ, khiến cho làng nghề truyền thống có hàng trăm năm tuổi này đang bị mai một.

Dấu ấn một làng nghề

Trong cái se lạnh của khí trời chuyển mùa, chúng tôi tìm đến làng chế tác đá mỹ nghệ Bửu Long. Vừa qua khỏi cổng khu Văn miếu Trấn Biên, chúng tôi đã nghe tiếng đục, đẽo hòa với tiếng cắt đá - những âm thanh đặc trưng của nghề chế tác đá vọng ra từ một cơ sở đá mỹ nghệ.

 

Chế tác trống đồng đá ở Bửu Long.
Chế tác trống đồng đá ở Bửu Long.

Chủ cơ sở là nghệ nhân Lý Hùng Kiệt (53 tuổi), với 38 năm tuổi nghề điêu khắc đá mỹ nghệ, đang hoàn chỉnh tác phẩm trống đồng Đông Sơn cỡ lớn (1,9 x 1,3m). Bên cạnh ông là các thợ điêu khắc đang cặm cụi hoàn thành nốt các tượng Phật để kịp giao cho khách hàng.

Ông Kiệt, Chủ nhiệm CLB Chế tác đá Trấn Biên, kể cho chúng tôi nghe về lịch sử của làng nghề: “Nghề chế tác đá mỹ nghệ ở Bửu Long hình thành từ năm 1679, khi những di thần người Hoa theo chân Trần Thượng Xuyên đến cư trú tại vùng đất Biên Hòa, Đồng Nai.

Trong số đó có 8 gia đình thuộc các họ Lưu, Đặng, Phạm về làng Tân Lại mở hầm khai thác để phát triển nghề đá của cố hương và hình thành nên làng nghề điêu khắc đá truyền thống Bửu Long duy nhất tại Đồng Nai tồn tại cho đến ngày nay.

Công cụ làm đá lúc bấy giờ chỉ có búa tạ, xà beng, chét lớn để khai thác đá; búa trung, búa nhỏ và đục lớn nhỏ các loại để chế tác đá thành các sản phẩm mỹ thuật. Hiện nay, ấp Tân Lại, phường Bửu Long còn miếu thờ ông tổ của nghề đá, gọi là Tổ sư miếu. Hàng năm vào ngày 13-6 âm lịch giỗ tổ, các gia đình và nghệ nhân nghề chế tác đá tham dự rất đông”. Miếu Tổ sư còn gọi là chùa Bà Thiên Hậu được UBND tỉnh Đồng Nai xếp hạng di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh theo Quyết định số 981/QĐ - UBND ngày 28-3-2008.

Trải qua ngần ấy thời gian, các nghệ nhân ở làng Tân Lại đã sáng tạo ra nhiều sản phẩm độc đáo có tính mỹ thuật cao, mang đậm nét văn hóa của địa phương gắn liền với lịch sử hình thành và phát triển vùng đất Biên Hòa - Đồng Nai.

Nhiều nghệ nhân nổi tiếng về điêu khắc đá như Đặng Văn Lợi, Lưu Chí Dũng, Nguyễn Thành Tiên, Phạm Văn Sơn, Lưu Ngọc Lan... Sản phẩm điêu khắc từ làng nghề đá Bửu Long khá phong phú từ vật dụng, đồ dùng sinh hoạt (cối đá, ly, chén, bình đựng, bộ cờ), các kiến trúc trong nhà ở, chùa chiền, đình miếu (tán cột, kèo ngang) hay tượng linh thú, tượng danh nhân, tượng thờ tín ngưỡng tôn giáo (tượng Phật, Chúa, Khổng Tử)…

Học hết trung học, ông Kiệt lên Sài Gòn học mỹ thuật và quay về Bửu Long tiếp tục gắn với nghề điêu khắc đá truyền thống của gia đình. Gần 20 năm trở về trước là giai đoạn hoàng kim của nghề chế tác đá Bửu Long. Cả làng có không dưới 40 cơ sở với hàng trăm lao động từ nhiều địa phương trong cả nước đổ về đây. Sản phẩm của làng không chỉ tiêu thụ trong nước mà còn được xuất sang Pháp, Mỹ, Canada...

Mai một từng ngày

Với ông Kiệt thì nghề điêu khắc đá tuy vất vả nặng nhọc nhưng là nghề được truyền từ cha mình nên không bỏ được. Nhưng hiện số thợ lành nghề đá mỹ nghệ ở Bửu Long giờ chỉ đếm trên đầu ngón tay, khoảng 6-7 cơ sở với 20 nghệ nhân. “Lớp lớn như tôi nghỉ nhiều lắm rồi, lớp mới lớn như con tôi 2 đứa không theo nghề nữa, bởi nghề này nặng nhọc, vất vả”, ông Kiệt bùi ngùi.

Cách đây vài năm, tỉnh Đồng Nai cũng có ý định quy hoạch di dời làng đá mỹ nghệ Bửu Long qua một nơi khác để không gây ô nhiễm và tiếng ồn cho khu dân cư, hoặc đưa ra khỏi phạm vi quản lý của khu du lịch (KDL) Bửu Long khiến các nghệ nhân gắn bó với nghề rất lo lắng.

Theo nghệ nhân Phạm Duy Luân (52 tuổi), người thừa kế nghề đời thứ ba của một gia đình tại làng nghề truyền thống này, thì việc duy trì nghề không chỉ là đam mê, sự mặn mà với các thành phẩm từ đá, mà còn là cả trách nhiệm của thế hệ sau đối với văn hóa làng nghề đã tồn tại và phát triển qua hàng trăm năm.

Cũng như các nghệ nhân làng đá Bửu Long, điều ông Luân lo lắng nhất đó là làm sao duy trì được nghề: “Đã gọi là làng đá Bửu Long thì nên cho chúng tôi hoạt động trong địa bàn này, chứ nếu di dời sang Dĩ An hay Vĩnh Cửu thì nó không còn được gọi là làng đá Bửu Long nữa. Chúng tôi có thể tự chủ được về nguồn hàng, nhưng chỉ mong chính quyền sớm tạo điều kiện cho người dân để cái nghề này nhân rộng, đừng để nét đặc sắc của quê mình phải mất đi”.

Bảo tồn và phát triển du lịch

Sau hàng trăm năm khai thác, những núi đá mất đi đã tạo thành những hồ nước có hình thù kỳ thú, nước xanh trong quanh năm, trong đó có hồ Long Ẩn nằm giữa KDL Bửu Long. KDL có tổng diện tích 45ha, thì diện tích mặt hồ chiếm đến 25ha và nằm trong quần thể khu di tích văn hóa Trấn biên, có làng đá Bửu Long ở xung quanh.

Nhiều người đã ví Long Ẩn như một vịnh Hạ Long thu nhỏ của khu vực Đông Nam bộ và là điểm đến không thể thiếu của du khách khi đến với tỉnh Đồng Nai (năm 2017 dự kiến đón 300.000 lượt khách). Bửu Long cũng đã được xếp hạng di tích danh thắng cấp quốc gia từ năm 1990. Theo quy hoạch phát triển du lịch đường sông của tỉnh, cụm di tích miếu Trấn Biên và KDL Bửu Long nằm trong các điểm dừng chân trên tuyến dọc sông Đồng Nai lên đến Khu bảo tồn thiên nhiên văn hóa Đồng Nai và hồ Trị An (thuộc huyện Vĩnh Cửu).

Sớm nhận ra tiềm năng của làng nghề truyền thống này, năm 2010 Công ty TNHH MTV Đầu tư phát triển Bửu Long đã được thành lập, quản lý KDL Bửu Long. Điều đáng mừng là những lo lắng của các nghệ nhân chế tác đá cũng chính là trăn trở của ông Trần Đăng Ninh, giám đốc công ty.

Để tạo thuận lợi cho các cơ sở điêu khắc đá, công ty đã dành ra 300m² đất dọc đường đi do đơn vị quản lý để CLB Chế tác đá Trấn Biên có chỗ sản xuất. Công ty rất muốn các nghệ nhân sản xuất ra các mặt hàng đá mỹ nghệ nhỏ để bán cho du khách, nhưng cái khó là làng nghề giờ chỉ chuyên làm sản phẩm điêu khắc đá công trình, như các tượng đặt ở công viên, quảng trường, các khu du lịch, còn tượng nhỏ thì thợ không muốn làm.

Ông Ninh tâm tình: “KDL chúng tôi cũng muốn kết hợp cho khách tham quan tìm hiểu nghề làm đá mỹ nghệ nhưng gặp mấy cái khó, đó là nguyên liệu đá xanh - đá thép nguyên thủy để chế tác - giờ hầu như cạn dần, khó kiếm phải lấy từ Hóa An về; nghề đục đá sinh ra bụi bặm và du khách cũng ngại tới gần, chưa kể bụi đá bay ra ngoài ảnh hưởng đến du khách; nhưng cái khó nhất chính là tự thân nghề này khó cạnh tranh nổi với các nghề khác, vừa nhẹ nhàng hơn, thu nhập lại cao hơn, nên giới trẻ hầu như quay lưng với nghề nên thiếu lực lượng kế cận”…

Hướng lâu dài, công ty đang mời gọi các nhà đầu tư có tâm huyết, mạnh về tài chính, giàu về ý tưởng để phát triển Bửu Long và cụm di tích Trấn Biên thành một quần thể KDL văn hóa, sinh thái tầm cỡ của khu vực Đông Nam bộ.

Văn Phong-Tiến Minh/sggp

Có thể bạn quan tâm

Gặp người phụ nữ 78 năm tuổi Đảng

Gặp người phụ nữ 78 năm tuổi Đảng

(GLO)- Chúng tôi không khỏi xúc động khi mới đây được trò chuyện với bà Nguyễn Thị Thành-nguyên Giám đốc Sở Lao động-Thương binh và Xã hội tỉnh Gia Lai, người phụ nữ năm nay 95 năm tuổi đời, 78 năm tuổi Đảng với sự mẫn tiệp hiếm thấy.

Cán bộ, chiến sĩ Đội chữa cháy và cứu nạn cứu hộ khu vực Ayun Pa chữa cháy kho mì tại thôn Plei Tăng A, xã Ia Ake, huyện Phú Thiện. Ảnh: Vũ Chi

Lính cứu hỏa trên mặt trận không tiếng súng

(GLO)-Nghề nào cũng có vinh quang riêng, song với cán bộ, chiến sĩ phòng cháy và cứu nạn cứu hộ, bên cạnh niềm tự hào nghề nghiệp còn là sự hy sinh thầm lặng. Trên mặt trận không có tiếng súng, không có tội phạm nhưng muôn vàn nguy hiểm, họ luôn dốc hết sức mình vì bình yên, hạnh phúc của nhân dân.

Vườn cây của gia đình chị Nguyễn Thị Huệ -Công nhân Đội 2, Công ty Cà phê Ia Sao 2 trồng năm 1986 vẫn đạt sản lượng 24 tấn quả tươi/ha. Ảnh: Đinh Yến

Những công nhân tiêu biểu trong lao động giỏi, sáng tạo

(GLO)- Bằng lòng đam mê, nhiều công nhân tại các công ty cà phê tỉnh Gia Lai đã không ngừng học hỏi và có những sáng kiến mới áp dụng vào sản xuất. Họ không chỉ nâng cao đời sống gia đình mà còn mang lại nhiều nguồn lợi cho đơn vị, góp phần tô thắm thêm phẩm chất tốt đẹp của giai cấp công nhân.

Lặng thầm nghề giám định pháp y

Lặng thầm nghề giám định pháp y

(GLO)- Trong hành trình phá án, đội ngũ bác sĩ và cán bộ giám định pháp y của Phòng Kỹ thuật hình sự (KTHS), Công an tỉnh Gia Lai đóng vai trò rất quan trọng. Tuy vất vả nhưng họ vẫn cần mẫn làm việc, góp phần đấu tranh phòng-chống tội phạm và giữ bình yên cuộc sống.

Cán bộ Đoàn, ĐVTN cùng lực lượng quân đội đóng góp ngày công để đẩy nhanh tiến độ thi công nhà ở cho người dân. Ảnh: P.L

Xóa nhà tạm-Kiến tạo tương lai - Kỳ 2: Góp gạch hồng dựng xây mái ấm

(GLO)-Phong trào chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát đang lan tỏa trên địa bàn tỉnh Gia Lai bằng những việc làm cụ thể, thiết thực. Mỗi tấm lòng, mỗi hành động đều hiện thực hóa mục tiêu “không ai bị bỏ lại phía sau” trên hành trình góp gạch hồng dựng xây mái ấm, giúp người dân an cư, lạc nghiệp.

Bắt chồng giữa đại ngàn

Bắt chồng giữa đại ngàn

Nằm nép mình dưới chân núi Voi hùng vĩ, thôn Đarahoa hiện có hơn 340 hộ dân sinh sống, trong đó 80% là đồng bào dân tộc K’Ho. Không chỉ nổi bật bởi khung cảnh đại ngàn thơ mộng, Đarahoa còn gìn giữ một trong những phong tục đặc sắc bậc nhất của người K’Ho, tục "bắt chồng".

Những bưu tá mang báo Đảng tới vùng biên

Những bưu tá mang báo Đảng tới vùng biên

(GLO)- Trong thời đại mà mỗi người đều có smartphone, mạng xã hội nhảy số từng giây, vẫn có những người đều đặn chờ báo giấy để đọc từng mục, gạch từng dòng. Vì lẽ đó, ở xã vùng sâu, xã biên giới, bưu tá vẫn lặng lẽ mang báo Đảng đến tay các cán bộ cơ sở, đảng viên, người có uy tín...

null