Lang thang “chợ âm phủ” trên phố núi

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
Mặt trời ngả xuống núi, phố nhỏ lên đèn, êm đềm chìm trong làn sương trắng mong manh. Những gánh hàng rong kẽo kẹt ghì chặt từng đôi vai gầy. Các chị, các mẹ bắt đầu xuống “chợ âm phủ”, đem theo vận may một đêm chạy hàng.

Vì sao gọi “Chợ âm phủ”?

Cơn mưa khuya rả rích, lạnh đến tím người, nhịp sống chợ âm phủ mùa du lịch bỗng chùng hẳn xuống. Chợ tối nay không đông như mọi khi. Ngại mưa gió, khách tìm tới chốn khô ráo. Với người buôn bán ở chợ đêm Đà Lạt (Lâm Đồng), điều đó thật tồi tệ. Nó đồng nghĩa với một đêm thất bát. Vắng khách, lạc lõng những phận đời long đong trong cơn mưa lạnh. Người bán hàng rong ở chợ đêm Đà Lạt sống khỏe nhất vào mùa du lịch, từ cuối tháng 4 đến hết tháng 8. Thời điểm này, vừa làm vừa chơi tiền vẫn vào rủng rỉnh. Những tháng còn lại, họ buôn bán cầm chừng, nhiều tối ế chỏng chơ.

Lúc bấy giờ, còn nhớ mấy bận liền, bạn tôi chẳng bán được đồng nào, thế mà có ngày người lâm bệnh, nghỉ một tối cô ấy lo đến đứt ruột. Sợ khách tìm đến mua hàng mình mà không gặp, chuyển sang mua của người khác, mất mối như chơi. Ngày chợ vắng khách, cánh buôn bán lặt vặt ở “chợ âm phủ” xúm lại tán gẫu. Khuya khuya, họ lục đục dọn hàng về tranh thủ ngủ, mai còn lo đi kiếm tiền sớm bằng một công việc khác.

“Chợ âm phủ” đắt khách mùa du lịch.

“Chợ âm phủ” đắt khách mùa du lịch.

Tôi đi trong cơn mưa tối để tìm câu trả lời vì sao chợ đêm Đà Lạt lại có tên gọi khác làm cho người yếu bóng vía phải khiếp hãi: Chợ âm phủ!... Chợ của những hồn ma? Với tôi, cánh buôn bán chợ này không có gì xa lạ. Dù chẳng phải là gặp nhau ngày một nhưng mấy chiến hữu mỗi lần sát mặt tranh thủ lúc vắng khách lại lai rai vài xị rượu đế cho ấm bụng mà dốc bầu tâm sự. Thành thử, cánh này mặc nhiên “đặc cách”, coi tôi là người chợ đêm của họ. Cạn ly rượu thứ ba, theo chỉ dẫn của Hùng “râu”, một tay đàn anh, có thâm niên buôn bán quần áo “si đa” (đồ cũ) ở chợ này, tôi bước sang bên kia góc chợ, nơi đó dày đặc bóng tối với cụ bà lưng còng, thu mình trong tà áo mưa ngắn. Trước mặt cụ là mớ dâu tây tươi đựng trên cái nia ướt sũng.

Cụ là Hà Thị Nở. Hỏi tuổi, cụ chẳng nhớ. Lớp da đồi mồi, nhéo quặn thắt chặt lấy bộ xương đủ biết, năm nay cụ đã ở cái tuổi thất thập cổ lai hy. Về tuổi nghề ở chợ này, cụ nói đã làm gãy mấy chục cái đòn gánh. “Bắp sú, cải thảo nặng lắm. Ngày còn khỏe, má gánh mỗi lần bảy tám chục ký vẫn đi băng băng. Đòn gánh loại tốt chỉ trụ được vài tháng...”, cụ Nở kể. Góp nhặt từng đồng, ngày đói, bữa no. Đôi vai của cụ gắn liền với gánh hàng rong kẽo kẹt, thế mà nuôi đủ 4 người con. Chồng cụ đoản mệnh, ngoài 30 tuổi lâm bệnh nặng, bỏ cụ mà đi từ đó. Không còn chồng, gánh hàng toàn là lagim (các loại rau) nặng hơn để tương thích với 5 miệng ăn. Hơn 50 năm buôn bán ở chợ này, cụ Nở dõi theo sự đổi thay, phát triển của nó trong từng giai đoạn và biến cố lịch sử.

Người buôn bán nhỏ lẻ ở “chợ âm phủ” co ro trong đêm mưa.

Người buôn bán nhỏ lẻ ở “chợ âm phủ” co ro trong đêm mưa.​​​​​

Giữa thế kỷ XX, vùng rau Đà Lạt vươn mình thức giấc. Rau tới Đồng Nai, Sài Gòn hay tỏa xuống vùng Phan Rang, Phan Thiết, rồi ngược ra cả miền Trung. Có khi, rau Đà Lạt còn theo những chuyến xe hậu cần quân sự chở tới vùng nào đó phục vụ nhu cầu của nhà binh. “Chiến tranh nổ ra, hằng ngày có cả trăm chiếc xe tải tìm đường lên Đà Lạt mua rau chở về xuôi. Để rau được tươi xanh, tranh thủ thời gian, ban ngày còn phải làm vườn, người trồng rau khi đó thỏa thuận với người mua giao hàng vào lúc nửa đêm, rạng sáng. Địa điểm là chợ Đà Lạt, vốn là nơi trung tâm nhất...”, cụ Nở kể. Bấy giờ, chợ không có đèn điện chiếu sáng như ngày nay. Mọi người lục đục, lầm lũi làm việc trong bóng đêm, lập lòe ánh sáng như những bóng ma. “Chợ âm phủ” Đà Lạt ra đời trong hoàn cảnh như thế. Chợ là nơi quần tụ những mảnh đời lao động chân tay vất vả, tranh thủ ngủ ngày, kiếm ăn ban đêm như những thân vạc.

Không kể những hàng quán ăn uống có quy mô dọc lối vào chợ Đà Lạt theo đường Nguyễn Thị Minh Khai, hay hai bên bậc thềm lối lên khu Hòa Bình, người bán hàng chợ đêm Đà Lạt hầu hết là “nghề tay trái”. Ban ngày, có người chạy xe thồ, kẻ phu hồ, người cắt rau thuê, kẻ bốc vác... Sau một ngày làm việc nhọc nhằn, đêm xuống, họ quy tụ ra đây, chở theo mớ rau, gánh bơ, thúng dâu tây, nia móc khóa, mẹt khoai nướng, túm bóng bay... Hay như Vũ Thịnh, bạn tôi, vốn liếng chỉ là đôi bàn tay tài hoa, mớ giấy, bút chì, kiếm sống bằng nghề họa chân dung. Người có vốn liếng kha khá thì tậu quần áo len, đồ lạnh cũ về bán cho khách du lịch. Ban ngày, chợ bày bán đủ thứ, nhưng nghiêng về thực phẩm ăn uống, sản phẩm tiêu dùng, vật dụng là nhu cầu thiết yếu hằng ngày, hướng tới phục vụ người dân địa phương. Đêm xuống, người ta bán chủ yếu là quần áo ấm, đồ lưu niệm, đặc sản Đà Lạt hoặc những mặt hàng nghiêng về giá trị tinh thần.

Những đứa trẻ ở chợ.

Những đứa trẻ ở chợ.

Văng vẳng tiếng rao...

Đã có thời điểm chính quyền cấm “chợ âm phủ” Đà Lạt sau khi để xảy ra tình trạng phức tạp về an ninh, trật tự. Chợ hoạt động về đêm, mùa du lịch dập dìu du khách. Cánh anh chị có máu mặt tứ xứ dạt về đây sống bằng “nghề” bảo kê, móc túi, tranh giành lãnh địa, xưng hùng xưng bá. Chẳng mấy chốc chợ trở thành điểm đen chứa chấp mầm mống tội phạm. Những vụ móc túi, đâm chém, nạt nộ, bắt chẹt du khách xảy ra. Quản lý không được, chính quyền cấm chợ đêm. Nhưng, cấm riết rồi cũng đâu có xong. Dân chợ phản ứng dữ lắm, vì đó là nơi họ kiếm sống hàng chục năm qua. Cấm chợ rồi cả trăm con người biết bám víu vào đâu để sống, rồi số người ăn theo sức lao động của họ còn đông hơn nhiều. Khách du lịch mất chỗ thăm thú về đêm, lên tiếng chỉ trích. Thế là chợ được mở cửa trở lại. Cánh kiếm sống ở “chợ âm phủ” mừng ra mặt.

Từ ngày tới đất này ngụ cư, đã có đôi lần, tôi như một lữ khách háo hức thức trắng đêm cùng cánh hàng rong ngoài chợ cho thỏa thú phiêu lưu. Tiếng rao bán quần áo “si đa” khiến tôi khoái chí đến tận bây giờ. Chưa thấy ở đâu người ta có kiểu bán hàng lạ như ở chợ xứ này. Khi ấy, người ta không có thói quen treo bảng giá như bây giờ. Để không bỏ tuột mất khách, thấy ai tới gần, chủ hàng quần áo rao lớn: “Mười lăm, mười lăm, mười lăm... rẻ, đẹp, lựa xài... rẻ, đẹp, lựa xài...”. Ý chủ muốn nói: Hàng của họ tuy cũ nhưng mà đẹp, bền, giá lại rẻ, cứ việc lựa về mà xài. Thành thử, cả chợ đều có lối bán hàng như thế. Nghe xốn xang nhưng thật vui tai. Cái duyên bán hàng ở chợ đêm Đà Lạt chất phác, quê mùa giữa phố thị.

“Chợ âm phủ” đông nghẹt mùa du lịch.

“Chợ âm phủ” đông nghẹt mùa du lịch.

Cũng phải thôi, người buôn bán ở “chợ âm phủ” Đà Lạt phần lớn là nông dân tứ xứ thứ thiệt. Nhiều nhất đến từ vùng Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên..., xa hơn nữa là Thanh Hóa, Nghệ An, đến vùng Hà Giang, Lạng Sơn... cũng có. Ở họ, điểm chung là vùng đất quê nhà khắc nghiệt, không lo nổi miếng cơm manh áo, phải đèo bòng, dìu dắt nhau dạt vào đây kiếm ăn mong có ngày thay vận, đổi đời. Cuộc sống bây giờ dù vẫn còn cơ cực nhưng “dễ thở” hơn quê nhà, nếu chịu khó “cày” thì sống khỏe re. Có người gia đình đã vào Đà Lạt định cư đến đời thứ hai như anh Vương Văn Quý, chị Hà Thị Mây... nhưng cũng có người mới vào được ít năm như Nguyễn Khánh Hoàng, Đặng Văn Hào... hay vừa lên Đà Lạt được 4 tháng qua để bán dạo theo mùa du lịch như nhóm người đến từ Quảng Nam: Út “ngố”, Minh “đen”, Bảy “gù”, Hương “sún”...

Du khách tham quan chợ.

Du khách tham quan chợ.

Người dân địa phương buôn bán ở chợ.

Người dân địa phương buôn bán ở chợ.

“Chợ âm phủ” Đà Lạt thường họp từ 7 giờ tối hôm trước đến 3-4 giờ sáng hôm sau thì nhường chỗ cho chợ ngày. Khách đến không phân biệt sang hèn, từ những tay chạy xe thồ thức khuya đón khách, người lao công quét đường vừa song ca, những nhạc công, ca sĩ vừa rời quán bar, vũ trường, đến những cô cậu sinh viên ít tiền, lãng mạn, thích lang thang, hay khách du lịch muốn thưởng thức hương vị Đà Lạt về đêm. Ở “chợ âm phủ” chẳng có giới hạn nào cho sự giàu sang hay nghèo hèn. Người ta đến chợ có khi trong người không một đồng dính túi, như thời sinh viên chúng tôi chẳng hạn. Vậy mà tuần nào cũng phải ra lượn dạo một vòng chợ mới chịu. Đến để ngắm, để lựa, để thử mà không bắt buộc phải mua.

Ở đây, đôi khi người ta đối đãi với nhau như những bậc quân tử, lấy nghĩa tình làm trọng. Thế nhưng, cũng không ít kẻ hám tiền bạc mà coi nhẹ nghĩa khí, danh dự. Đó là những lần xảy ra cảnh mồi chài, níu kéo, bắt chẹt du khách, khiến cho những người làm ăn chân chính bị phen xấu mặt lây.

Bây giờ, “chợ âm phủ” Đà Lạt đã khác...

Theo Khắc Lịch (cand)

Có thể bạn quan tâm

Mùa vàng dưới những rặng cây

Mùa vàng dưới những rặng cây

Những quả cây vàng ươm rụng xuống nằm lổn nhổn dưới rừng cây đã đến mùa thu hoạch. Từng đoàn người lụm cụm nhặt lấy phần hạt tinh túy nhất mang về cho chủ vườn, đưa vào các nhà máy, chế biến thành loại hạt giá trị cao cung ứng cho thị trường khắp thế giới.

Nhân chứng đường số 7

Nhân chứng đường số 7

Đã 50 năm sau cuộc truy kích trên đường số 7 (nay là quốc lộ 25), nhưng những cựu binh vẫn hào hùng kể về câu chuyện một thời kiên cường, sẵn sàng đem cả tính mạng dâng cho Tổ quốc.

Xanh lại chiến trường Tây Nguyên Kỳ cuối

E-magazineXanh lại chiến trường Tây Nguyên Kỳ cuối: Vươn mình trong kỷ nguyên mới

(GLO)- 50 năm sau ngày giải phóng, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước cùng nỗ lực vươn lên của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên, vùng đất “nóc nhà” của Đông Dương chuyển mình mạnh mẽ. Bước vào giai đoạn mới, vùng Tây Nguyên đang đứng trước vận hội mới, phát huy lợi thế vươn lên cùng đất nước.

Các dự án triển khai dang dở, kéo dài (trong ảnh là đoạn đường cụt giữa TP. Gia Nghĩa do vướng mặt bằng) làm lãng phí nguồn lực đầu tư công

E-magazineXanh lại chiến trường Tây Nguyên Kỳ 4: Gia Lai ngày ấy, bây giờ...

(GLO)- Sau ngày giải phóng năm 1975, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân các dân tộc tỉnh Gia Lai đã cùng chung sức, kiến thiết lại quê hương từ đống hoang tàn của chiến tranh. Đến nay Gia Lai đã vươn mình phát triển mạnh mẽ, từ đô thị đến nông thôn khoác lên mình màu áo khang trang. 

Chuyện đời mẹ liệt sĩ 115 tuổi

Chuyện đời mẹ liệt sĩ 115 tuổi

Năm nay, cụ Nguyễn Thị Tý ở xã Quang Tiến, huyện Sóc Sơn, Hà Nội đã sống hơn trăm năm có lẻ, mà phần “lẻ” ấy lại không hề nhỏ tẹo nào. Ở tuổi 115, cụ hiện vẫn khỏe mạnh bên các con và 23 cháu, 43 chắt và 14 chút nội, ngoại…

Xanh lại chiến trường Tây Nguyên Kỳ 3

E-magazineXanh lại chiến trường Tây Nguyên Kỳ 3: Đường 7 hồi sinh…

(GLO)- Đường 7 (nay là quốc lộ 25) từng chứng kiến cuộc rút chạy hỗn loạn của quân ngụy vào tháng 3-1975. Nửa thế kỷ trôi qua, vùng đất ấy không còn dáng dấp hoang tàn của chiến tranh mà đã khoác lên mình diện mạo mới, trù phú, màu mỡ và yên bình.

Lối về nẻo thiện

Lối về nẻo thiện

Nơi ấy, những con người lầm lỗi bắt đầu với từng con chữ dưới sự dìu dắt của những người thầy mang sắc phục công an. Lớp học đặc biệt còn nhen nhóm ý chí hoàn lương, mở thêm một cánh cửa ra thế giới bên ngoài.

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước - Bài 7: Ngày giải phóng qua lời kể của những người tham gia chiến đấu

Vào những ngày tháng Tư lịch sử, không khí tại TP Hồ Chí Minh náo nhiệt hơn, nhất là khi những tiêm kích Su và trực thăng của Quân chủng Phòng không - Không quân Việt Nam bay tập luyện trên bầu trời thành phố, chuẩn bị cho chương trình kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam (30/4/1975 - 30/4/2025).

Xanh lại chiến trường Tây nguyên Kỳ 2

E-magazineXanh lại chiến trường Tây nguyên Kỳ 2: Buôn Ma Thuột từ hoang phế vươn lên thủ phủ Tây Nguyên

(GLO)- Nếu chiến thắng Đak Tô-Tân Cảnh ( năm 1972) xoay chuyển cục diện chiến trường Tây Nguyên thì chiến thắng Buôn Ma Thuột đánh sập “tử huyệt” của địch, mở ra Chiến dịch Hồ Chí Minh để Bắc-Nam sum họp một nhà. Từ một thị xã hoang phế, Buôn Ma Thuột ngày nay xứng đáng là thủ phủ Tây Nguyên

Gặp 'pháp sư' cuối cùng nặn hình nhân thế mạng trên đảo Lý Sơn

Gặp 'pháp sư' cuối cùng nặn hình nhân thế mạng trên đảo Lý Sơn

Từ bao đời nay, với người dân trên đảo Lý Sơn (tỉnh Quảng Ngãi), mỗi khi có người thân gặp nạn ngoài biển mà không tìm thấy xác, gia đình họ sẽ tìm đến “pháp sư” nhờ nặn một “hình nhân thế mạng” bằng đất sét, thực hiện nghi lễ chiêu hồn, nhập cốt rồi mang đi chôn như người quá cố.

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước - Bài 4: 'Địch đánh núi Dinh thành vôi, các đồng chí sẽ thành tượng đá'

Khi ấy, có lúc nguy nan, đồng chí Phó Chính ủy Trung đoàn 812, Đại tá Nguyễn Văn Tý động viên chúng tôi: Bọn địch đánh núi Dinh thành vôi, các đồng chí sẽ thành tượng đá. Dù sống hay chết, chúng ta đều là những anh hùng của dân tộc này!.., ông Nguyễn Công Binh nhớ lại.

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước

50 năm - những kí ức cho ngày thống nhất đất nước - Bài 1: Chiến thắng Đức Lập trong ký ức của một cựu binh

30/4 năm nay đánh dấu mốc chặng đường 50 năm Ngày Giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, Bắc Nam sum họp một nhà. Để có được niềm hạnh phúc cho ngày thống nhất ấy, không biết bao nhiêu công sức, máu xương của các thế hệ cha anh đã hy sinh vì Tổ quốc.