Theo Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai Phạm Anh Tuấn, giao thông là nền tảng quan trọng để khai thác tiềm năng, lợi thế, phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Hệ thống đường sá đồng bộ không chỉ giúp đi lại thuận tiện, mà còn thúc đẩy thu hút đầu tư, mở rộng không gian đô thị, khai thác hiệu quả quỹ đất và nâng cao đời sống người dân.
Người đứng đầu chính quyền tỉnh Gia Lai cho biết: Trong thời gian tới, tỉnh sẽ chỉ đạo khẩn trương hoàn tất thủ tục sớm khởi công các dự án, công trình trọng điểm trên lĩnh vực giao thông. Cụ thể như đầu tư xây dựng đường cất hạ cánh số 2 và các công trình đồng bộ tại khu bay Cảng hàng không Phù Cát, Cao tốc Quy Nhơn - Pleiku, Khu bến cảng Phù Mỹ; đường nối cao tốc Bắc - Nam đến Khu công nghiệp Phù Mỹ và Bến cảng Phù Mỹ, triển khai quyết liệt công tác đền bù, giải phóng mặt bằng dự án Đường sắt tốc độ cao.
Đồng thời, tiếp tục đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng và thi công các dự án, công trình trọng điểm đang triển khai trên địa bàn như: đường ven biển (các đoạn: đường Điện Biên Phủ nối dài đến Khu đô thị Diêm Vân, Cát Tiến - Diêm Vân, Quốc lộ 1D đến Quốc lộ 19 mới), các tuyến đường ngang kết nối Đông - Tây.
Đặc biệt, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về chủ trương đầu tư đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku. Cao tốc có tổng chiều dài tuyến khoảng 125 km, tổng mức đầu tư khoảng 43.734 tỷ đồng.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Tự Công Hoàng khẳng định: Cùng với trục giao thông huyết mạch quốc lộ 19, tuyến cao tốc Quy Nhơn - Pleiku không chỉ đáp ứng nhu cầu vận tải mà còn tạo động lực quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội vùng Tây Nguyên và khu vực Duyên hải Trung Bộ. Tuyến đường góp phần tăng cường kết nối hành lang kinh tế Đông - Tây, liên kết các cửa khẩu quốc tế, các đô thị và cảng biển lớn, gắn với bảo đảm quốc phòng - an ninh, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của vùng và các địa phương liên quan, kết nối với khu vực Nam Lào, Đông Bắc Campuchia.
Công ty TNHH MTV Minh Tuấn Gia Lai (phường Pleiku) hiện có 20 đầu xe, thường xuyên hoạt động tuyến Pleiku - Quy Nhơn. Giám đốc Công ty Ngô Minh Tuấn chia sẻ rằng: Khi cao tốc Quy Nhơn - Pleiku hoàn thành, thời gian di chuyển chỉ còn khoảng 1,5 giờ thay vì 4 giờ như hiện nay. Đây là điều các doanh nghiệp vận tải đều mong đợi.
“Cao tốc hoàn thành mở ra nhiều cơ hội đầu tư mới, giúp doanh nghiệp giảm chi phí vận chuyển. Hàng hóa lưu thông từ khu vực Tây Nguyên kết nối với cảng biển sẽ thuận lợi hơn, nâng cao sức cạnh tranh với các tuyến vận tải khác. Đây được xem là bước ngoặt để doanh nghiệp vận tải tăng tần suất hoạt động, mở rộng thị trường” - ông Tuấn khẳng định.
Còn ông Nguyễn Tiến Định - Giám đốc Công ty cổ phần VCU (xã Chư Prông) thì chia sẻ: Cao tốc Quy Nhơn - Pleiku hoàn thành sẽ rút ngắn thời gian vận chuyển hàng hóa từ cao nguyên xuống cảng biển, đặc biệt có ý nghĩa với mặt hàng cà phê. Đây là yếu tố then chốt nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xuất khẩu.
Trong bối cảnh ngành nông nghiệp đang chuyển mình theo hướng hiện đại và bền vững, việc tổ chức lại sản xuất theo chuỗi giá trị trở thành xu hướng tất yếu. Tại khu vực phía Tây Gia Lai, Công ty CP Chế biến xuất nhập khẩu Green Tropical (xã Chư Sê) đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu đó bằng mô hình liên kết từ vùng nguyên liệu đến chế biến sâu, tiêu thụ nội địa và xuất khẩu. Điểm đặc biệt của mô hình này là tính bổ trợ lẫn nhau giữa các khâu, mỗi bước trong chuỗi sản xuất không hoạt động đơn lẻ mà được thiết kế đồng bộ, hỗ trợ và gia cố cho nhau.
Ở đầu vào, Công ty phối hợp với các hợp tác xã và nông hộ xây dựng vùng nguyên liệu sầu riêng, chanh dây, chuối theo hướng hữu cơ, sạch bệnh. Công ty hỗ trợ kỹ thuật canh tác, cung cấp phân bón vi sinh, đồng thời bao tiêu toàn bộ đầu ra, kể cả nông sản không đạt loại 1 cũng được đưa vào chế biến phụ phẩm như bánh kẹo, bột trái cây, giúp giảm lãng phí và tăng thu nhập cho người trồng.
Khâu chế biến là mắt xích then chốt với việc ứng dụng công nghệ sấy thăng hoa, cho phép giữ nguyên hình dạng, hương vị, dinh dưỡng và độ ngọt tự nhiên của sầu riêng. Sản phẩm có thể bảo quản trong 12 tháng, phù hợp với các kênh tiêu dùng hiện đại và xuất khẩu chính ngạch, đồng thời khắc phục triệt để các nhược điểm của trái cây tươi như khó bảo quản, dễ hư hỏng và phụ thuộc mùa vụ.
Ông Bùi Duy Hải - Giám đốc Green Tropical - cho biết: “Chúng tôi định hướng phát triển theo mô hình chuỗi khép kín, trong đó không chỉ làm ra sản phẩm chất lượng cao, mà còn kiểm soát được đầu vào, đầu ra và cả hậu cần sau chế biến. Đây là con đường duy nhất để nông sản địa phương thoát khỏi cảnh "được mùa mất giá" và vươn tới thị trường toàn cầu một cách bền vững”.
Đặc biệt, sau khi Gia Lai sáp nhập với Bình Định, Green Tropical còn có thêm lợi thế lớn về hạ tầng logistics. Việc tiếp cận cảng biển Quy Nhơn, sân bay Phù Cát và hệ thống giao thông liên vùng giúp rút ngắn đáng kể thời gian, chi phí vận chuyển hàng hóa, tạo điều kiện để doanh nghiệp tăng tốc xuất khẩu sản phẩm chế biến ra thị trường quốc tế, đặc biệt là khu vực Đông Bắc Á và Đông Nam Á.
Từ việc liên kết với nông dân, đầu tư chế biến công nghệ cao, phát triển sản phẩm theo xu hướng tiêu dùng mới, đến mở rộng mạng lưới hậu cần và xuất khẩu, mô hình của Green Tropical đang cho thấy cách làm bài bản trong xây dựng chuỗi giá trị nông sản.
Một điển hình khác, Công ty CP Thành Thành Công - Biên Hòa (AgriS) là doanh nghiệp nông nghiệp công nghệ cao, có hệ sinh thái chuỗi giá trị nông nghiệp tuần hoàn với gần 91.000 ha vùng nguyên liệu tại Việt Nam, Lào, Campuchia, Úc và 200.000 ha hợp tác phát triển tại Indonesia... Tại Gia Lai, Nhà máy Đường AgriS Gia Lai được thành lập từ năm 1997, đến nay có sản lượng mía ép 1 triệu tấn/năm. Hằng năm, Nhà máy đồng hành cùng gần 10.000 hộ nông dân trong khu vực, tạo việc làm cho hơn 10.000 lao động địa phương trong canh tác, thu hoạch mía. Bình quân mỗi năm lợi nhuận đạt 358 tỷ đồng, đóng góp ngân sách địa phương trên 70 tỷ đồng.
Vừa qua, trong buổi làm việc với UBND tỉnh, AgriS trình bày kế hoạch phát triển tổng thể, hướng đến việc xây dựng Gia Lai trở thành một trong ba vùng nguyên liệu chiến lược, gắn với các trụ cột: phát triển mô hình Demofarm nông nghiệp công nghệ cao; đầu tư vào viện nghiên cứu nông nghiệp; mở rộng chuỗi giá trị cây ăn quả xuất khẩu; tái cấu trúc hiệu quả sử dụng đất trồng cao su; nâng công suất sản xuất và chuỗi cung ứng của Nhà máy Đường AgriS Gia Lai...
Theo ông Thái Văn Chuyện - Tổng Giám đốc AgriS, về tầm nhìn dài hạn đến năm 2030, AgriS mong muốn được đóng góp, đồng hành để xây dựng Gia Lai trở thành hạt nhân phát triển nông nghiệp công nghệ cao khu vực miền Trung và Tây Nguyên.
“Với tinh thần làm thật - làm nhanh - tạo kết quả thực chất, AgriS kỳ vọng mang lại giá trị thiết thực cho địa phương, người dân, Nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp. Đồng thời, góp phần hiện thực hóa các định hướng lớn của tỉnh Gia Lai cũng như thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong phát triển nông nghiệp toàn diện, hiện đại, bền vững và hiệu quả” - ông Chuyện cam kết.
Với không gian rộng mở của tỉnh Gia Lai sau hợp nhất, theo Chủ tịch Hiệp hội Du lịch tỉnh Nguyễn Tấn Thành, việc xây dựng các tour du lịch kết nối rừng - biển sẽ được đẩy mạnh và hoàn thiện hơn. Không còn hạn chế bởi ranh giới hành chính, tour du lịch lên rừng - xuống biển trở thành sản phẩm du lịch đặc sắc, hấp dẫn của tỉnh mới.
“Các doanh nghiệp được kết nối dễ dàng và thuận lợi hơn để hỗ trợ nhau thay vì cạnh tranh gay gắt như trước đây. Du khách khi đến Gia Lai có thể trải nghiệm, thưởng thức một hành trình cả rừng và biển trong cùng một tour như: khám phá rừng nguyên sinh (Kon Ka Kinh, Kon Chư Răng) rồi xuống nghỉ dưỡng biển đảo (Kỳ Co, Hòn Khô), đặc biệt hấp dẫn với khách quốc tế, giới trẻ và khách ưa khám phá” - ông Thành phân tích.
Cùng quan điểm này, ông Ngô Văn Thắng - Giám đốc Vườn quốc gia Kon Ka Kinh - cho rằng: Sự đa dạng về cảnh quan và văn hóa khiến khu vực phía Tây Gia Lai trở thành điểm đến lý tưởng cho những ai khao khát trải nghiệm mới lạ và gần gũi với thiên nhiên. Việc UNESCO công nhận cao nguyên Kon Hà Nừng là Khu dự trữ sinh quyển thế giới đã mở ra cơ hội, hướng phát triển các loại hình dịch vụ, du lịch được cung ứng từ hệ sinh thái môi trường rừng như: du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí, trải nghiệm gắn với quản lý bền vững tài nguyên rừng… Qua đó tạo ra các sản phẩm du lịch độc đáo, khác biệt, dựa vào cộng đồng.
“Đây cũng là bước ngoặt mở ra triển vọng đầu tư phát triển du lịch và các mô hình kinh tế theo hướng “tăng trưởng xanh”, biến nơi đây thành điểm đến hấp dẫn trong tương lai. Sợi dây kết nối giữa đại ngàn và biển cả, giữa chiều sâu văn hóa và chiều cao kỳ vọng tăng trưởng của ngành kinh tế mũi nhọn đặt ra nhiều kỳ vọng trong tương lai” - ông Thắng chia sẻ.
Tuy nhiên, vấn đề đặt ra ở đây là kết nối phát triển du lịch phải dựa trên cơ sở tôn trọng sự khác biệt, gắn với giữ gìn bản sắc truyền thống.
Làng Mơ Hra - Đáp (xã Kông Lơng Khơng, nay là xã Tơ Tung) có nền văn hóa Bahnar lâu đời, nhiều tiềm năng trở thành điểm đến tiêu biểu của du lịch văn hóa cộng đồng. Phát triển du lịch tại đây sẽ giúp quảng bá văn hóa truyền thống, bảo tồn tự nhiên, thu hút khách du lịch, đồng thời tạo sinh kế bền vững cho người dân địa phương.
Nhắc đến làng Mơ Hra - Đáp, không thể không nhắc đến cồng chiêng, bởi nơi đây được biết đến như “cánh chim đầu đàn” của tỉnh về nghệ thuật cồng chiêng Tây Nguyên - Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Già làng - Nghệ nhân ưu tú Đinh Văn Hmưnh chia sẻ: “Hiện tại, làng Mơ Hra-Đáp có 5 đội cồng chiêng, bao gồm 3 đội người lớn, 1 đội phụ nữ và 1 đội cồng chiêng "nhí”. Các đội cồng chiêng của làng không chỉ biểu diễn trong các nghi lễ truyền thống mà còn đại diện cho xã tham gia nhiều sự kiện văn hóa lớn, mang lại niềm tự hào cho cộng đồng”.
Từ năm 2023 đến đầu năm 2025, huyện Kbang (trước đây) đã đầu tư 14,5 tỷ đồng triển khai “Mô hình phát triển sản phẩm OCOP về du lịch cộng đồng làng Mơ Hra - Đáp” với các hạng mục công trình như: đường giao thông, nhà rông truyền thống, khu trung tâm văn hóa, bãi đậu xe cũng như phục dựng các lễ hội truyền thống, tập huấn nghiệp vụ du lịch cho người dân và bảo tồn nghề truyền thống như đan lát, dệt vải, góp phần gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa của người Bahnar.
Ông Lê Thanh Sơn - Chủ tịch UBND xã Tơ Tung - khẳng định: “Mục tiêu phát triển bền vững của Làng du lịch cộng đồng Mơ Hra - Đáp là tạo ra một mô hình du lịch tích hợp, kết hợp hài hòa giữa bảo tồn văn hóa, phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Mô hình này không chỉ nhằm thu hút du khách mà còn nâng cao đời sống của cộng đồng địa phương, bảo tồn di sản văn hóa và phát huy giá trị truyền thống của dân tộc Bahnar, gắn với chương trình xây dựng nông thôn mới”.
Tương tự, nằm ở vùng Đông Trường Sơn, làng Đăk Asêl (xã Sơn Lang) còn lưu giữ nhiều nét đẹp văn hóa truyền thống của người Bahnar. Đây là cơ sở để người dân chung tay làm du lịch cộng đồng, góp phần nâng cao thu nhập. Theo ông Đinh Văn Quý - Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng thôn Đăk Asêl, cuối năm 2023, 37 hộ dân trong làng đã được tập huấn nghiệp vụ du lịch cộng đồng, trang bị kiến thức về phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới gắn với bảo tồn, gìn giữ và phát huy tiềm năng, lợi thế về cảnh quan thiên nhiên, bản sắc văn hóa truyền thống.
“Làng đã vận động bà con cùng hưởng ứng để làm du lịch. Cùng với việc tham gia các đội trình diễn cồng chiêng, bà con còn tạo ra các sản phẩm từ việc đan lát, dệt thổ cẩm cho đến làm men để ủ rượu cần, đồng thời đăng ký dịch vụ homestay, tổ chức nơi lưu trú cho khách khi đến thăm làng” - ông Quý cho biết.
