Từ khi có mặt trên đất Gia Lai, các công ty cao su đã nhanh chóng ổn định sản xuất và tuyển dụng lao động tại chỗ. Hiện nay, các đơn vị trực thuộc Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam và Binh đoàn 15 đang sử dụng hơn 15 ngàn lao động, trong đó hơn 60% là người dân tộc thiểu số.
Trước đây, người dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên nói chung và Gia Lai nói riêng vẫn quen với tập quán “đốt, phát, chọc, tỉa”. Từ khi cây cao su có mặt tại vùng đất này thì tập quán canh tác ấy đã thay đổi. Cây cao su không chỉ làm thay đổi tập quán canh tác, giờ giấc sinh hoạt, mà còn tạo điều kiện để người lao động, trong đó có lao động là người dân tộc thiểu số (DTTS) biết áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất.
Năm 2007, chị Phạm Thị Thành (dân tộc Thổ) rời quê hương Nghệ An vào Gia Lai lập nghiệp. Ở vùng đất phía Tây Nghệ An, đất đai cằn cỗi, khó canh tác. Khi vào Tây Nguyên, thấy cây cao su phát triển, nhiều người có thu nhập cao, nhưng vì không biết cạo mủ nên chị còn ngại ngần. Thế nhưng, khi được các cán bộ của Đội sản xuất Ia H’Lốp động viên vào làm thợ khai thác mủ cao su, chị đã đồng ý.
Từ khi làm công nhân tại Công ty TNHH MTV Cao su Chư Sê, cuộc sống của chị Phạm Thị Thành đã ổn định hơn. Ảnh: Lạc Hà
Tròn 16 năm gắn bó với cây cao su, với những vui buồn trong cuộc sống, chị Thành đã hiểu được giá trị mà cây cao su mang lại. Chị chia sẻ: “Từ những ngày đầu bỡ ngỡ với bao khó khăn, được cán bộ hướng dẫn, tôi đã trở thành thợ cạo mủ lành nghề. Hiện nay, tôi nhận cạo 3 ha, thu nhập mỗi tháng hơn 10 triệu đồng”.
“Công ty đề ra kế hoạch mức thu nhập năm sau cao hơn năm trước giúp công nhân chúng tôi rất yên tâm, có động lực gắn bó, cống hiến lâu dài. Nhiều thanh niên trong làng xin vào làm công nhân cao su” - chị Thành cho biết thêm.
Ông Lê Trung Kiên - Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Cao su Chư Sê - cho biết: “Khi đồng bào DTTS vào làm công nhân cao su, cuộc sống ổn định và được hưởng nhiều chế độ chính sách. Giờ đây, công nhân người DTTS sở hữu ô tô là chuyện bình thường”.
Để có thu nhập ổn định, công nhân coi vườn cây nhận khoán như vườn nhà mình. Từ đó, họ chăm sóc cho cây cao su từ khi làm cỏ, phòng cháy, bón phân, phòng trừ sâu bệnh đến lúc làm máng che mưa và thu hoạch.
Chị Kpuih H’Min - Công nhân Công ty TNHH MTV Cao su Chư Prông - chia sẻ: “Cây cao su cũng như con người vậy, có chăm sóc tốt thì mủ mới nhiều. Để có năng suất cao, chúng tôi phải chăm sóc cây cao su chu đáo từ khi kiến thiết đến lúc mở miệng cạo. Phải coi vườn cao su của đơn vị như vườn nhà mình, từ đó hết lòng với công việc. Khi cạo mủ, chúng tôi phải tận thu mủ tạp, làm máng che mưa cẩn thận để mủ không bị hao hụt. Làm giàu cho công ty chính là làm giàu cho bản thân mình”.
Hiệu quả mà cây cao su mang lại rất lớn. Chính dòng nhựa trắng ấy đã nuôi sống bao người dân nơi vùng đất này.
Dù có thời điểm giá mủ cao su xuống thấp, thu nhập bị ảnh hưởng, song người công nhân vẫn kiên trì bám vườn, bám đơn vị. Bởi họ tin rằng, gắn bó với cây cao su không chỉ là một nghề, mà là cách giữ gìn sinh kế và sự bền vững cho cả cộng đồng nơi đây.
Trước đây, người dân Tây Nguyên, đặc biệt là người DTTS, quen với việc đi làm muộn về sớm, khi nào rảnh thì họ tranh thủ lên nương, lên rẫy. Thế nhưng, từ khi có cây cao su, mọi thứ đã thay đổi.
Chúng tôi đến thăm già làng Rơ Châm Chích (làng Beng, xã Ia Chía) vào một chiều đầu đông. Ngồi bên hiên nhà sàn, già kể:
Hơn 40 năm qua, kể từ khi Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam có chủ trương mang cây cao su từ Đông Nam Bộ lên với Tây Nguyên, trong đó có Gia Lai, bộ mặt của nông thôn đã có nhiều thay đổi.
Trên địa bàn tỉnh Gia Lai, có 4 đơn vị thuộc Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam (Công ty Cao su Mang Yang, Chư Păh, Chư Sê, Chư Prông) và các đơn vị như Binh đoàn 15 cùng các công ty cao su tư nhân khác. Những năm qua, các doanh nghiệp ngành cao su đã biến vùng đất hoang sơ thành các thôn, buôn, xã nông thôn mới dân cư đông đúc, trù phú.
Điều quan trọng và đáng ghi nhận nhất là cây cao su trên đất Gia Lai đã làm đổi thay đời sống của nhiều hộ nghèo người Jrai, Bahnar, Ê Đê… Trong số hơn 15 ngàn công nhân đang làm việc tại các đơn vị, đa số là người DTTS.
Trong ngôi nhà khang trang nép mình bên con đường liên xã, anh Rưng (trú làng O Yố, công nhân Công ty TNHH MTV Cao su Mang Yang) chậm rãi kể cho chúng tôi nghe về câu chuyện đời mình gắn bó với cây cao su.
Anh cho hay: “Gia đình tôi có hai đời làm công nhân cạo mủ cao su. Trước đây, bố tôi cạo mủ cao su để nuôi chúng tôi ăn học. Và bây giờ, tôi cũng cạo mủ để có tiền nuôi các con. Nhờ chăm chỉ làm việc, mỗi công nhân khai thác mủ cao su có nguồn thu nhập 10-13 triệu đồng/tháng”.
Công ty TNHH MTV Cao su Mang Yang có hơn 7 ngàn ha cao su, hơn 1.200 lao động, trong đó, lao động người DTTS có hơn 700 người, chiếm gần 50%.
Trao đổi với chúng tôi, ông Đặng Công Thoại - Chủ tịch Hội đồng Thành viên Công ty TNHH MTV Cao su Mang Yang - khẳng định: “Ưu tiên tuyển dụng công nhân là người dân tộc thiểu số ở vùng đặc biệt khó khăn không chỉ là trách nhiệm đối với địa phương mà còn giúp bà con trong vùng dự án được hưởng lợi. Chúng tôi luôn quan tâm, tạo điều kiện để các công nhân người dân tộc thiểu số nâng cao tay nghề để có thu nhập ổn định”.
Cùng thông điệp đó, các doanh nghiệp cao su trên địa bàn tỉnh Gia Lai đã và đang làm tốt công tác giải quyết việc làm cho người dân tộc tại chỗ, không chỉ tạo sinh kế mà còn hướng dẫn họ từng bước tiếp cận với khoa học kỹ thuật trong việc chăm sóc cao su.
Hành trình mang “vàng trắng” lên Tây Nguyên không chỉ phủ xanh đất trống, đồi núi trọc mà gần 50 năm qua, cây cao su đã làm tròn sứ mệnh giải quyết việc làm cho hàng trăm ngàn lượt lao động, trong đó phần đông là người DTTS.
“Nhà mình có 4 đứa con làm công nhân cạo mủ. Làng mình có hơn 100 người làm thợ khai thác mủ cao su. Nhờ cây cao su mà cuộc sống của người dân có nhiều khởi sắc, bà con đã thay đổi tư duy, biết áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất” - già Rơ Lan Hi (làng Do, xã Ia Dơk) chia sẻ.
Chúng tôi đến thăm Đội sản xuất Ia H’Lốp (thuộc Công ty TNHH MTV Cao su Chư Sê) khi ban mai vừa ửng hồng. Đây cũng là lúc những công nhân của đơn vị bắt đầu ra vườn để thu gom mủ.
Ông Đỗ Thế Tưởng - Đội trưởng đội sản xuất Ia H’Lốp - cho biết: “Đội có 163 công nhân, trong đó có hơn 70% người DTTS. Những công nhân người DTTS lúc đầu chưa quen với việc trồng, chăm sóc, thu hoạch mủ cao su, nhưng qua quá trình hướng dẫn, họ đã nhanh chóng nắm bắt kỹ thuật và trở thành những người thợ lành nghề”.
