Chiêng quý ở Ia O

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Trong khi nhiều ngôi làng lâm vào tình trạng “chảy máu” cồng chiêng thì hàng trăm chiếc chiêng quý vẫn đang được người dân xã Ia O (huyện Ia Grai) truyền đời và cất giữ như báu vật.
“Báu vật” cồng chiêng
Theo chân anh Rơ Mah Hyui-cán bộ văn hóa xã Ia O, chúng tôi đến thăm ông Rơ Châm Lin-Bí thư chi bộ kiêm Trưởng thôn Mít Jép. Ngôi nhà sàn bằng gỗ khang trang, rộng rãi của ông nằm nép dưới tán cây xanh mát. Vì có hẹn trước nên khi chúng tôi đến, ông Lin đã pha sẵn một ấm nước ngồi đợi. Căn phòng cất giữ chiêng quý cũng được ông mở khóa, lau chùi sạch sẽ.
Dẫn chúng tôi vào tham quan căn phòng, ông Lin cẩn thận đỡ từng bộ chiêng xuống. Những bộ chiêng được bao bọc cẩn thận trong một lớp túi mây tre đan chắc chắn, có lót vải và xếp ngay ngắn trên một chiếc kệ gỗ sát tường. Hiện ông Lin có khoảng 40 chiếc cồng chiêng lớn nhỏ. Sau một hồi lựa chọn, ông đem ra cho chúng tôi xem 2 chiếc chiêng Pat. Đây là những chiếc chiêng giá trị nhất trong “gia tài” của ông. Ông chia sẻ: “Mỗi chiếc bây giờ trị giá khoảng 300-400 triệu đồng. Có nhiều người hỏi mua lắm nhưng tôi không bán đâu. Năm 2005, tôi mua nó đã 50 triệu đồng rồi. Chiêng Pat bây giờ hiếm lắm, không phải ai cũng có được”. Nói rồi, ông Lin giải thích cặn kẽ cho chúng tôi hiểu tại sao loại chiêng này lại quý đến vậy: Khác với chiêng Lào, chiêng “honh”-chiêng phổ thông, chiêng Pat hoàn toàn được đúc bằng đồng. Viền của chiêng được gò công phu, dày dặn, mép tròn chứ không cạnh sắc. Trên núm có một đường dập trơn bắt ngang, phải quan sát kỹ hoặc sờ bằng tay mới biết được. Lòng chiêng được chia thành 3 vòng rõ rệt. Trong đó, vòng gần với phần núm có nhiều lỗ chấm nhỏ, vòng tiếp theo trơn mịn, vòng cuối cùng có những đường vân đồng nhỏ li ti nổi. Những đường vân hay nét chấm có đều đặn, đẹp mắt hay không sẽ quyết định giá trị của một chiếc chiêng Pat. 
Ông Rơ Châm Lin bên chiếc chiêng Pat trị giá khoảng 300-400 triệu đồng. Ảnh: P.L
Ông Rơ Châm Lin bên chiếc chiêng Pat trị giá khoảng 300-400 triệu đồng. Ảnh: P.L
Đặc biệt, không giống các loại chiêng khác, chiêng Pat không bao giờ được chỉnh âm bởi bản thân âm thanh của nó đã rất đặc biệt. Ông Lin lấy chiếc dùi gõ vào chiếc chiêng thì lập tức âm thanh trầm ấm lan xa, vang vọng. “Chiêng Pat thường giữ vị trí chủ đạo, đi đầu trong dàn cồng chiêng. Âm thanh của nó là chuẩn mực cho các chiêng khác “đi” theo. Chiêng Pat là dòng chiêng cổ nên còn dùng để phục vụ trong các lễ cúng truyền thống”-ông Lin cho hay. Việc chăm sóc chiêng quý cũng khá cầu kỳ. Anh Hyui ngồi cạnh bên nói thêm: “Ngày xưa, ông bà thường lấy cây mắt mèo ngâm rồi lau chiêng. Càng lau chiêng càng lên màu đen bóng rất đẹp”.
Gia đình ông Rơ Châm Luyên (làng O) cũng sở hữu 4 bộ chiêng, trong đó có 2 chiếc chiêng Pat. 2 chiếc chiêng đã được truyền lại đến 4 đời nên ông Luyên coi đó như vật báu, không phải ai cũng được nhìn ngắm và tự tiện đem ra sử dụng. “Chiêng này bây giờ quý lắm, ít người có. Của ông bà để lại nên mình phải gìn giữ cho con cháu đời sau nữa”-ông Luyên cho hay.
Bảo tồn chiêng quý
Vì nhiều lý do, đặc biệt là vì điều kiện kinh tế, bà con tại nhiều ngôi làng không giữ lại cồng chiêng dù ông bà xưa đã phải đổi nhiều trâu bò mới có được. Thế nhưng, xã Ia O vẫn làm tốt công tác bảo tồn. Người dân nơi này vẫn coi từng chiếc chiêng như báu vật, là tài sản không thể thiếu trong nhà.
Theo thống kê vào năm 2018, xã Ia O còn lưu giữ cồng chiêng nhiều nhất huyện Ia Grai với hơn 500 bộ. Anh Hyui cho hay: “Ở đây, bà con bảo quản chiêng rất tốt. Trong hơn 500 bộ chiêng mà họ đang lưu giữ thì có khoảng 250 chiếc chiêng quý, thường là chiêng Pat, chiêng Pom. Mỗi nhà thường cất chiêng trong một phòng riêng, khóa kỹ, nếu không phải người trong làng hay người quen thì tuyệt đối không bao giờ được xem. Bây giờ, nhiều gia đình khá giả trong làng vẫn tìm mua thêm chiêng để cất giữ”. 
Chiêng Pat là loại chiêng quý, giá trị nhất trong các loại chiêng. Ảnh: P.L
Chiêng Pat là loại chiêng quý, giá trị nhất trong các loại chiêng. Ảnh: P.L
Bên cạnh đó, ngành văn hóa cũng tích cực tuyên truyền, vận động và khuyến khích bà con gìn giữ cồng chiêng. Các làng duy trì thường xuyên và sử dụng cồng chiêng trong những lễ hội quan trọng, dịp liên hoan, giao lưu văn hóa nghệ thuật. Vì vậy, cồng chiêng luôn có không gian để sống, để lan tỏa. Anh Hyui cho biết: “Thời gian tới, thực hiện chỉ đạo của Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch và UBND huyện Ia Grai, chúng tôi tiếp tục rà soát, kiểm kê số lượng cồng chiêng, phân loại chi tiết để nắm rõ và có kế hoạch quản lý hiệu quả hơn, góp phần gìn giữ và bảo tồn giá trị di sản văn hóa độc đáo này”.
PHƯƠNG LINH

Có thể bạn quan tâm

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Di sản nếu không được số hóa, không được kể lại theo cách của thời đại sẽ dần bị đứt gãy trong trí nhớ cộng đồng. Một thế hệ lớn lên không thấy được những giá trị đã tạo nên cội nguồn sẽ khó tìm thấy niềm tự hào, khó kiến tạo tương lai có chiều sâu văn hóa.

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

(GLO)- Giữa cái nắng oi ả của tháng 4, chúng tôi từ TP. Pleiku vượt hơn 70 km về thăm làng Stơr (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai), quê hương của Anh hùng Núp. Nơi đây có nhà lưu niệm mang dấu ấn lịch sử-văn hóa độc đáo, thu hút đông đảo du khách đến tham quan, tìm hiểu.

Di sản Hán Nôm: Khai mở lịch sử văn hóa Gia Lai

Di sản Hán Nôm khai mở lịch sử văn hóa Gia Lai

(GLO)- Có những trầm tích văn hóa nằm im lìm trong những đạo sắc phong cũ kỹ, tờ khế ước ruộng đất phủ bụi thời gian hay văn tế cổ xưa xướng lên nơi đình làng. Tại Gia Lai, kho báu di sản Hán Nôm ấy đang dần được đánh thức, góp phần khai mở lịch sử văn hóa của vùng đất cao nguyên.

Làng Mông trên cao nguyên

Làng người Mông trên cao nguyên

(GLO)- Tính đến thời điểm này, những hộ gia đình người Mông đã sinh sống được 42 năm trên cao nguyên Gia Lai. Vùng đất mà họ chọn là xã Ya Hội, huyện Đak Pơ. Theo thời gian, dấu ấn người Mông ngày càng in đậm trên mảnh đất này.

Tái hiện không gian sinh hoạt cộng đồng của cư dân lúa nước vùng hạ lưu sông Ba

Tái hiện không gian sinh hoạt cộng đồng của cư dân lúa nước vùng hạ lưu sông Ba

(GLO)- Thoát khỏi không gian gò bó trên sân khấu, Ngày hội văn hóa-thể thao các dân tộc thiểu số huyện Krông Pa lần thứ III-2025 được tổ chức dưới những bóng cây cổ thụ trong Công viên Phú Túc đã tái hiện một cách chân thực không gian sinh hoạt cộng đồng của cư dân lúa nước vùng hạ lưu sông Ba.

Phụ nữ làng Groi phát huy nghề dệt thổ cẩm

Phụ nữ làng Groi phát huy nghề dệt thổ cẩm

(GLO)- Gần 2 năm đi vào hoạt động, Câu lạc bộ (CLB) Dệt thổ cẩm làng Groi (xã Ya Hội, huyện Đak Pơ) đã trở thành mái nhà chung cho những phụ nữ yêu thích nghề dệt. Thông qua các buổi sinh hoạt, chị em có cơ hội giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm và chung tay gìn giữ, phát huy nghề dệt truyền thống.

Lễ cúng bến nước. Ảnh: M.H

Bến nước buôn Pông

(GLO)- Bến nước, dòng sông cũng như tập tục của bà con Jrai đã trở nên quen thuộc với tôi trong thời gian dài công tác tại ngôi trường bên bờ sông Ba.

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

(GLO)- Thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị là yêu cầu mang tính sống còn của đất nước trước vận hội phát triển mới. Trong đó, sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã để xây dựng mô hình chính quyền 2 cấp đang được dư luận hết sức quan tâm.

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

(GLO)- Thần Bạch Mã (hay còn gọi là Thái giám Bạch Mã, Bạch Mã Thái giám) là vị thần có ảnh hưởng lớn trong đời sống tín ngưỡng dân gian ở vùng Tây Sơn Thượng đạo. Hiện nay, một số đình tại thị xã An Khê còn duy trì việc thờ cúng và gìn giữ sắc phong vua ban cho vị thần này.

Nâng tầm nghề dệt thổ cẩm ở Chư Pưh

Nâng tầm nghề dệt thổ cẩm ở Chư Pưh

(GLO)- Nhờ sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương và các đoàn thể chính trị-xã hội, nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào Jrai ở huyện Chư Pưh (tỉnh Gia Lai) đang có cơ hội để nâng tầm phát triển và khẳng định giá trị trong đời sống hiện đại.

Lễ cúng Yă Pum bên bờ sông Ayun

Lễ cúng Yă Pum bên bờ sông Ayun

(GLO)- Sau một thời gian dài gián đoạn, UBND xã Ia Peng (huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai) vừa phục dựng lễ cúng Yă Pum của người Jrai tại thôn Sô Ma Hang A. Đây là hoạt động tâm linh với ý nghĩa xua đuổi tà ma, cầu bình an, sức khỏe cho dân làng.

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

(GLO)- Chuyện về các Pơtao Apui (Vua Lửa) sở hữu gươm thần có quyền năng hô mưa gọi gió không chỉ là huyền thoại mà gắn với dòng chảy văn hóa, lịch sử của người Jrai ở thung lũng Ayun Hạ (huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai) suốt nhiều thế kỷ qua.