Chiêng quý ở Ia O

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Trong khi nhiều ngôi làng lâm vào tình trạng “chảy máu” cồng chiêng thì hàng trăm chiếc chiêng quý vẫn đang được người dân xã Ia O (huyện Ia Grai) truyền đời và cất giữ như báu vật.
“Báu vật” cồng chiêng
Theo chân anh Rơ Mah Hyui-cán bộ văn hóa xã Ia O, chúng tôi đến thăm ông Rơ Châm Lin-Bí thư chi bộ kiêm Trưởng thôn Mít Jép. Ngôi nhà sàn bằng gỗ khang trang, rộng rãi của ông nằm nép dưới tán cây xanh mát. Vì có hẹn trước nên khi chúng tôi đến, ông Lin đã pha sẵn một ấm nước ngồi đợi. Căn phòng cất giữ chiêng quý cũng được ông mở khóa, lau chùi sạch sẽ.
Dẫn chúng tôi vào tham quan căn phòng, ông Lin cẩn thận đỡ từng bộ chiêng xuống. Những bộ chiêng được bao bọc cẩn thận trong một lớp túi mây tre đan chắc chắn, có lót vải và xếp ngay ngắn trên một chiếc kệ gỗ sát tường. Hiện ông Lin có khoảng 40 chiếc cồng chiêng lớn nhỏ. Sau một hồi lựa chọn, ông đem ra cho chúng tôi xem 2 chiếc chiêng Pat. Đây là những chiếc chiêng giá trị nhất trong “gia tài” của ông. Ông chia sẻ: “Mỗi chiếc bây giờ trị giá khoảng 300-400 triệu đồng. Có nhiều người hỏi mua lắm nhưng tôi không bán đâu. Năm 2005, tôi mua nó đã 50 triệu đồng rồi. Chiêng Pat bây giờ hiếm lắm, không phải ai cũng có được”. Nói rồi, ông Lin giải thích cặn kẽ cho chúng tôi hiểu tại sao loại chiêng này lại quý đến vậy: Khác với chiêng Lào, chiêng “honh”-chiêng phổ thông, chiêng Pat hoàn toàn được đúc bằng đồng. Viền của chiêng được gò công phu, dày dặn, mép tròn chứ không cạnh sắc. Trên núm có một đường dập trơn bắt ngang, phải quan sát kỹ hoặc sờ bằng tay mới biết được. Lòng chiêng được chia thành 3 vòng rõ rệt. Trong đó, vòng gần với phần núm có nhiều lỗ chấm nhỏ, vòng tiếp theo trơn mịn, vòng cuối cùng có những đường vân đồng nhỏ li ti nổi. Những đường vân hay nét chấm có đều đặn, đẹp mắt hay không sẽ quyết định giá trị của một chiếc chiêng Pat. 
Ông Rơ Châm Lin bên chiếc chiêng Pat trị giá khoảng 300-400 triệu đồng. Ảnh: P.L
Ông Rơ Châm Lin bên chiếc chiêng Pat trị giá khoảng 300-400 triệu đồng. Ảnh: P.L
Đặc biệt, không giống các loại chiêng khác, chiêng Pat không bao giờ được chỉnh âm bởi bản thân âm thanh của nó đã rất đặc biệt. Ông Lin lấy chiếc dùi gõ vào chiếc chiêng thì lập tức âm thanh trầm ấm lan xa, vang vọng. “Chiêng Pat thường giữ vị trí chủ đạo, đi đầu trong dàn cồng chiêng. Âm thanh của nó là chuẩn mực cho các chiêng khác “đi” theo. Chiêng Pat là dòng chiêng cổ nên còn dùng để phục vụ trong các lễ cúng truyền thống”-ông Lin cho hay. Việc chăm sóc chiêng quý cũng khá cầu kỳ. Anh Hyui ngồi cạnh bên nói thêm: “Ngày xưa, ông bà thường lấy cây mắt mèo ngâm rồi lau chiêng. Càng lau chiêng càng lên màu đen bóng rất đẹp”.
Gia đình ông Rơ Châm Luyên (làng O) cũng sở hữu 4 bộ chiêng, trong đó có 2 chiếc chiêng Pat. 2 chiếc chiêng đã được truyền lại đến 4 đời nên ông Luyên coi đó như vật báu, không phải ai cũng được nhìn ngắm và tự tiện đem ra sử dụng. “Chiêng này bây giờ quý lắm, ít người có. Của ông bà để lại nên mình phải gìn giữ cho con cháu đời sau nữa”-ông Luyên cho hay.
Bảo tồn chiêng quý
Vì nhiều lý do, đặc biệt là vì điều kiện kinh tế, bà con tại nhiều ngôi làng không giữ lại cồng chiêng dù ông bà xưa đã phải đổi nhiều trâu bò mới có được. Thế nhưng, xã Ia O vẫn làm tốt công tác bảo tồn. Người dân nơi này vẫn coi từng chiếc chiêng như báu vật, là tài sản không thể thiếu trong nhà.
Theo thống kê vào năm 2018, xã Ia O còn lưu giữ cồng chiêng nhiều nhất huyện Ia Grai với hơn 500 bộ. Anh Hyui cho hay: “Ở đây, bà con bảo quản chiêng rất tốt. Trong hơn 500 bộ chiêng mà họ đang lưu giữ thì có khoảng 250 chiếc chiêng quý, thường là chiêng Pat, chiêng Pom. Mỗi nhà thường cất chiêng trong một phòng riêng, khóa kỹ, nếu không phải người trong làng hay người quen thì tuyệt đối không bao giờ được xem. Bây giờ, nhiều gia đình khá giả trong làng vẫn tìm mua thêm chiêng để cất giữ”. 
Chiêng Pat là loại chiêng quý, giá trị nhất trong các loại chiêng. Ảnh: P.L
Chiêng Pat là loại chiêng quý, giá trị nhất trong các loại chiêng. Ảnh: P.L
Bên cạnh đó, ngành văn hóa cũng tích cực tuyên truyền, vận động và khuyến khích bà con gìn giữ cồng chiêng. Các làng duy trì thường xuyên và sử dụng cồng chiêng trong những lễ hội quan trọng, dịp liên hoan, giao lưu văn hóa nghệ thuật. Vì vậy, cồng chiêng luôn có không gian để sống, để lan tỏa. Anh Hyui cho biết: “Thời gian tới, thực hiện chỉ đạo của Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch và UBND huyện Ia Grai, chúng tôi tiếp tục rà soát, kiểm kê số lượng cồng chiêng, phân loại chi tiết để nắm rõ và có kế hoạch quản lý hiệu quả hơn, góp phần gìn giữ và bảo tồn giá trị di sản văn hóa độc đáo này”.
PHƯƠNG LINH

Có thể bạn quan tâm

Cồng chiêng “nhí”: Nối dài mạch nguồn văn hóa

Cồng chiêng “nhí”: Nối dài mạch nguồn văn hóa

(GLO)- Sự ra đời và hoạt động hiệu quả của những đội cồng chiêng “nhí” ở huyện Kbang (tỉnh Gia Lai) không chỉ là kế thừa mà còn trở thành nhịp cầu nối dài mạch nguồn văn hóa truyền thống, để hồn cốt dân tộc tiếp tục sống mãi qua từng thế hệ.

Tôn giáo luôn đồng hành cùng dân tộc

Tôn giáo luôn đồng hành cùng dân tộc

Việc Việt Nam tổ chức thành công Đại lễ Phật đản Liên Hợp Quốc - Vesak 2025 một lần nữa khẳng định vai trò ngày càng lớn của Phật giáo Việt Nam trong đời sống tôn giáo quốc tế.

Ksor Mang nặng lòng với văn hóa Jrai

Ksor Mang nặng lòng với văn hóa Jrai

(GLO)- Nhiều năm qua, anh Ksor Mang (SN 1986, buôn Phu Ma Nher, xã Ia Rtô, thị xã Ayun Pa, tỉnh Gia Lai) có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Jrai, nhất là việc truyền dạy cồng chiêng cho thế hệ trẻ.

Xác lập 5 kỷ lục Phật giáo Việt Nam

Xác lập 5 kỷ lục Phật giáo Việt Nam

Trong khuôn khổ lễ bế mạc Đại lễ Phật đản Liên Hiệp Quốc - Vesak 2025 diễn ra ngày 8/5, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam ghi nhận cùng lúc 5 kỷ lục về Phật giáo. Các kỷ lục được trao tặng cho Ban Văn hóa Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

Xa dần tiếng trống hơ gơr

Xa dần tiếng trống hơ gơr

(GLO)- Đối với đồng bào các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên, trống là vật thiêng, có Yàng trống bảo hộ, có giá trị cao nên cất giữ nơi trang trọng và được đem ra dùng trong những dịp lễ hội lớn của buôn làng hoặc gia đình. Ngày nay, các buôn làng ở Tây Nguyên dường như xa dần tiếng trống hơ gơr.

Lan tỏa tình yêu thổ cẩm

Lan tỏa tình yêu thổ cẩm

(GLO)- Diễn ra trong gần 1 tháng, cuộc thi “Nét đẹp trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số qua ảnh” do Hội Liên hiệp phụ nữ huyện Ia Pa (tỉnh Gia Lai) tổ chức đã nhận được 33 tác phẩm dự thi. Mỗi bức ảnh là một thông điệp ý nghĩa mà những người mẫu không chuyên muốn truyền tải đến mọi người.

Nhà giáo Tạ Chí Tào tặng hiện vật quý cho Bảo tàng tỉnh

Nhà giáo Tạ Chí Tào tặng hiện vật quý cho Bảo tàng tỉnh Gia Lai

(GLO)- Nhiều lần đến tham quan Bảo tàng Hồ Chí Minh (thuộc Bảo tàng tỉnh Gia Lai), nhà giáo Tạ Chí Tào rất tâm đắc với những hiện vật thể hiện tấm lòng của người dân Tây Nguyên đối với Bác. Vì vậy, ông đã quyết định trao tặng một số hiện vật liên quan đến Bác Hồ mà mình đã sưu tầm cho Bảo tàng tỉnh.

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Di sản nếu không được số hóa, không được kể lại theo cách của thời đại sẽ dần bị đứt gãy trong trí nhớ cộng đồng. Một thế hệ lớn lên không thấy được những giá trị đã tạo nên cội nguồn sẽ khó tìm thấy niềm tự hào, khó kiến tạo tương lai có chiều sâu văn hóa.

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

(GLO)- Giữa cái nắng oi ả của tháng 4, chúng tôi từ TP. Pleiku vượt hơn 70 km về thăm làng Stơr (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai), quê hương của Anh hùng Núp. Nơi đây có nhà lưu niệm mang dấu ấn lịch sử-văn hóa độc đáo, thu hút đông đảo du khách đến tham quan, tìm hiểu.