Bên bếp ấm...

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Ngày chưa có điện không gian làng hằng đêm vẫn ấm sáng bên bếp củi tí tách lẫn trong khúc dân ca da diết của amế.



Tôi nhớ nhất không gian nhà sàn, nơi có bếp củi luôn đỏ lửa mỗi chiều về. Bếp lửa chứng kiến những cuộc di trú do thiên tai, dịch bệnh, hay khi tìm về vùng đất mới lập làng mới, những mùa màng bội thu.

Bếp chứng kiến những lễ cúng tế, những mùa hội lớn nhỏ của làng, cả niềm vui khi làng có thành viên mới ra đời cất tiếng khóc đầu tiên, cả buồn đau khi có người qua đời.

Đàn ông Cơ Tu. Ảnh: L.T.K
Đàn ông Cơ Tu. Ảnh: L.T.K


Tôi nhớ câu nói của ama tôi “Lửa là hơi thở sống, lửa là yêu thương, lửa là khát vọng, lửa là sự đùm bọc sẻ chia vượt qua khó khăn, vượt qua những sợ hãi, lửa là niềm tin chiến thắng…”. Và, cứ thế bao mùa tặng củi giữa các làng, giữa các nóc nhà sàn luôn ấm áp tình người nơi ngọn nguồn sông Lăng quê tôi.

Bếp là nơi khơi nguồn các truyện cổ, sự tích để cho ama, amế, ava, adích, người già thức kể đêm đêm cho lớp lớp bọn trẻ chúng tôi nghe để biết thức tỉnh, sống có tâm, có đức, yêu thương nhau, tránh xa cái ác, cái xấu.

Truyện về sự đoàn kết giữa các làng để giữ rừng, giữ từng tấc đất thiêng liêng; truyện về hành trình con chim kalang đi tìm vùng đất hứa. Và bao sự tích về nguồi cội, về các dòng họ của người Cơ Tu bắt nguồn từ các khu rừng thiêng lim xanh, pơmu, đỗ quyên, từ các dòng sông, con suối, muông thú, về các thần rừng.

Bếp là nơi ama dạy con trai vót chông, thò, làm nỏ ná bắt thú dữ, đánh giặc giữ làng; dạy con trai chạm khắc tượng gỗ mang hồn núi như con chim mồi nhồng, con gầm ghì, chim phượng hoàng.

Bếp là nơi ama dạy con trai rèn rựa, rìu, đan nong, nia, gùi, tơ léc; dạy con chế tác và chơi các loại nhạc cụ như khèn, ahen, cơr dool, abel, ân jrưl; dạy con đánh trống, chiêng, thanh la, thổi tù và; dạy con nói lý, hát lý, dạy con múa tâng tung hùng dũng kiên cường; dạy con biết hương ước, quy ước của làng, cách đi săn; dạy con chạy nhanh như con sóc, khỏe mạnh như con voi, cây lim rừng, mắt sáng như con chim kalang, tâm trong sạch như suối nguồn Đha, Pơr’ning.

Bếp còn là nơi amế dạy con gái chụm củi không để cháy sàn, dạy con gái cách đan chiếu, gối bằng lá dứa rừng; dạy con gái cách trồng cây bông, kéo sợi len, cách luồn hạt cườm, dệt nên những thổ cẩm mang văn hóa Cơ Tu; dạy cách gói, nấu bánh sừng trâu, nướng cơm lam, làm món zirá; dạy con gái hát dân ca Ba booch; dạy cách nấu rượu sắn (rượu cần); cách chọn hạt giống lúa, bắp, trồng hoa màu nơi nương rẫy. Bếp cũng là nơi để cho người già trao truyền cho con cái những câu thần chú và các bài thuốc y học cổ truyền cho lớp thế hệ mai sau trong gia đình, dòng họ.

Những chiều mưa rừng, bọn trẻ chúng tôi ngày ấy thường ngồi quây quần quanh bên bếp sàn, vừa đưa mắt chờ củ sắn lùi thơm ngon vùi kín dưới lớp tro ấm vừa nghe amế kể chuyện…

 

Theo KALANG (QNO)

 

Có thể bạn quan tâm

Xếp từng hạt gạo thành tranh

Xếp từng hạt gạo thành tranh

Cha mẹ làm nông, cả tuổi thơ của Trương Kim Ngân (sinh năm 1994) đã quen với việc gieo mạ, gặt lúa. Về sau, theo nghề họa sĩ - nghệ nhân, chị vẫn để bàn tay mình gắn bó với từng hạt gạo thân yêu thay vì chỉ có cọ, màu, giấy vẽ…

Khi sông gặp biển

Thơ Nguyễn Thanh Mừng: Khi sông gặp biển

(GLO)- Giữa dòng chảy ký ức, bài thơ "Khi sông gọi biển" của tác giả Nguyễn Thanh Mừng gợi về hình bóng con sông xưa với lời hẹn thơ ngây, thể hiện nỗi niềm tiếc nuối trước những đổi thay. Sông vẫn đợi, chỉ người đã không còn như trước.

Người nối dài tình yêu với dân ca Jrai

Người nối dài tình yêu với dân ca Jrai

(GLO)- Suốt 50 năm qua, bà Kpă H’Mi (SN 1961, buôn Chư Jú, xã Ia Rsai, huyện Krông Pa) vẫn luôn say mê những giai điệu dân ca Jrai. Bà là niềm tự hào của buôn làng khi không chỉ lưu giữ mà còn truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ thêm yêu và gắn bó với những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Mắt hạ cho nhau

Thơ Lenguyen: Mắt hạ cho nhau

(GLO)- "Mắt hạ cho nhau" của Lenguyen là khúc ngân dịu dàng của tuổi học trò, nơi bằng lăng tím, phượng đỏ và tiếng ve gọi về ký ức. Bài thơ chan chứa hoài niệm, tiếc nuối những rung động đầu đời chưa kịp nói thành lời.

“Tên Người là cả một niềm thơ”

“Tên Người là cả một niềm thơ”

(GLO)- Bảo tàng Hồ Chí Minh (thuộc Bảo tàng tỉnh Gia Lai) hiện trưng bày, giới thiệu nhiều hình ảnh, tài liệu, hiện vật về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Bác. Một trong số đó là tập sách “Tên Người là cả một niềm thơ” do ông Nguyễn Khoa-Cán bộ lão thành cách mạng trao tặng năm 2004.

Mới mẻ “Trang sách mùa hè”

Mới mẻ “Trang sách mùa hè”

(GLO)- 12 năm liên tục duy trì chương trình “Trang sách mùa hè” cũng là chừng ấy thời gian cán bộ, viên chức Thư viện tỉnh dành nhiều tâm huyết để tạo ra một không gian vừa học vừa chơi mới mẻ, hấp dẫn.

Tháng năm nhớ Người

Tháng năm nhớ Người

(GLO)- Bài thơ “Tháng năm nhớ Người” của Lenguyen khắc họa hình ảnh Bác Hồ qua ký ức làng quê, tình mẹ, giọt lệ, hương sen và ánh nắng Nam Đàn,... như lời tri ân sâu lắng dành cho vị Cha già kính yêu của dân tộc suốt đời vì dân, vì nước.

Âm sắc Tây Nguyên trên quê Bác

Âm sắc Tây Nguyên trên quê Bác

(GLO)- Từ ngày 16 đến 20-5, gần 40 ca sĩ, diễn viên, nghệ nhân Gia Lai đã tham gia 2 sự kiện vô cùng ý nghĩa tại tỉnh Nghệ An. Đó là hội diễn nghệ thuật quần chúng “Tiếng hát Làng Sen” và triển lãm “Hồ Chí Minh đẹp nhất tên Người” năm 2025.

Khai mạc triển lãm ảnh “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Bình Định - Sắc màu hội tụ”

Khai mạc triển lãm ảnh “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Bình Định - Sắc màu hội tụ”

Nhân kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2023); 47 năm Ngày Quốc tế Bảo tàng (18/5/1978 - 18/5/2025), sáng 12-5, Bảo tàng tỉnh Bình Định phối hợp Bảo tàng Quang Trung khai mạc triển lãm ảnh chủ đề “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Bình Định - Sắc màu hội tụ”.

Thơ Đào An Duyên: Mây biên giới

Thơ Đào An Duyên: Mây biên giới

(GLO)- “Mây biên giới” của tác giả Đào An Duyên là bài thơ giàu cảm xúc về vẻ đẹp thanh bình nơi biên cương Tổ quốc. Tác giả khắc họa hình ảnh cột mốc trong nắng dịu, mây trời không lằn ranh, rừng khộp lặng im... như một bản hòa ca của thiên nhiên và lịch sử...

Thơ Nguyễn Thanh Mừng: Gia Lai một hai ba

Thơ Nguyễn Thanh Mừng: Gia Lai một hai ba

(GLO)- "Gia Lai một hai ba" của Nguyễn Thanh Mừng dẫn người đọc qua những nẻo đường dốc đèo, qua tiếng thác reo và chiêng cồng, để gặp lại khí phách người xưa. Mỗi hình ảnh, mỗi nhịp thơ là một lát cắt vừa hoang sơ, vừa tự hào về bản sắc không thể phai mờ của đại ngàn Tây Nguyên.

Thơ Lê Thành Văn: Nghe con đọc thơ về Tổ quốc

Thơ Lê Thành Văn: Nghe con đọc thơ về Tổ quốc

(GLO)- Trong bài thơ "Nghe con đọc thơ về Tổ quốc", tác giả Lê Thành Văn để mạch cảm xúc tuôn chảy tự nhiên: từ sự rưng rưng khi nhớ về chiến tranh đến niềm tin lặng lẽ gửi gắm vào thế hệ mai sau. Bài thơ như một nhịp cầu nối liền quá khứ đau thương và hiện tại bình yên.