Độc đáo cách làm men rượu cần
Lúc chúng tôi đến, ông Ksor A Nghin-Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng thôn Kte Lớn B đang cặm cụi giã rễ cây rừng làm men rượu cần. Trong nhà, khoảng chục ghè rượu cần được xếp ngay ngắn bên góc tường.
Ông chia sẻ: Ở một số vùng, khi làm rượu cần, bà con thường cho men, nguyên liệu vào ghè rồi ủ; một thời gian thì mang ra chế nước lọc vào và uống.
Tuy nhiên, cách làm rượu cần của người Jrai ở xã Ia Yeng có nét độc đáo riêng. Đầu tiên phải kể đến men. Từ thời cha ông truyền lại, men rượu cần được làm từ nhiều loại rễ cây rừng và cây cỏ quanh nhà như: h’gam, drăl dung, mía, gừng, ớt, củ chuối...
“Sự kết hợp nhiều loại cây cỏ trong men giúp làm ra loại rượu cần thơm ngon, mang nét đặc trưng riêng có của từng gia đình, từng cộng đồng. Người sành uống sẽ phân biệt được rượu cần do gia đình nào làm bởi sự khác nhau về nguyên liệu. Đặc biệt, rượu cần Ia Yeng khi uống vào không bị đau đầu, lâu say mà nhanh tỉnh”-ông A Nghin tâm sự.
Trong ngôi nhà sàn hướng mặt ra cánh đồng lúa ngút ngàn của gia đình chị Ksor H’Doăi-Trưởng thôn Kte Nhỏ, những ghè rượu cần đậy kín nắp cũng được xếp thành hàng ngay ngắn.
Để làm ra được những ghè rượu này, công sức của chị H’Doăi bỏ ra không nhỏ, từ lên rừng đào rễ cây đến cặm cụi giã nát, phơi khô vắt thành từng miếng men to cỡ bàn tay.
“Chúng tôi phải đi bộ hàng chục km lên núi để tìm rễ cây về làm men rượu cần. Rễ cây càng ngày càng khó tìm nên có khi chúng tôi phải ở lại trong rừng nhiều ngày để đào cho đủ nguyên liệu. Mà phải đi vào mùa mưa, khi cây cối sinh sôi thì rễ cây mới nhiều. Có điều là đi rừng vào mùa mưa vô cùng vất vả. Đường sá lầy lội, trơn trượt, gió thổi lạnh buốt.
Rễ cây đem về thì rửa sạch, phơi khô rồi đem giã nhuyễn với số cây cỏ hái trong vườn nhà. Khi phơi phải có người canh chừng, không được để bị dính nước mưa. Để có được ghè rượu ngon thì phải tốn nhiều công sức. Nhưng khi được thưởng thức loại rượu ngon do bàn tay mình làm ra lại càng thấy vui và tự hào”-chị H’Doăi bộc bạch.
Cho hương rượu cần Ia Yeng bay xa
Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng thôn Kte Lớn B cho biết: Khoảng 2 năm trở lại đây, nhu cầu sử dụng loại rượu cần do người dân trong xã làm ra ngày một tăng cao. Nhận thấy tiềm năng kinh tế từ rượu cần, nhiều gia đình đã sản xuất với số lượng lớn.
Ông Ksor A Nghin chia sẻ: “Làm rượu cần vừa góp phần bảo tồn nét văn hóa đặc sắc của dân cư trong vùng lại an toàn cho bản thân khi sử dụng nên gia đình duy trì làm nghề từ nhiều năm nay. Tôi cũng dành thời gian chỉ dạy cho con cái cách làm men và ủ rượu cần.
Gần đây, dân làng ưa sử dụng rượu cần hơn nên gia đình cũng làm nhiều hơn để bán cho bà con khi có nhu cầu. Nhiều khách hàng ở địa phương khác cũng tìm đến mua về sử dụng. Năm nay, gia đình đã bán được khoảng 20 triệu đồng từ men và rượu cần. Nhờ đó mà gia đình có thêm nguồn thu nhập”.
Cũng theo Trưởng thôn Kte Lớn B: “Ban Nhân dân thôn đã vận động các hộ dân tham gia Chi hội nghề nghiệp rượu cần Ia Yeng. Đây là cách làm thiết thực để giữ gìn men rượu cần và tạo cơ hội phát triển thương hiệu rượu cần xã Ia Yeng, giúp bà con có thêm nguồn thu nhập”.
Để bảo tồn men rượu cần Ia Yeng, từ năm 2022 đến nay, Hội Liên hiệp phụ nữ xã cũng đã triển khai mô hình “Men rượu cần” tại Chi hội Phụ nữ thôn Kte Nhỏ với 14 thành viên.
Sau 2 năm đi vào hoạt động, mô hình đã mang lại hiệu quả bước đầu, góp phần lưu giữ cách làm men rượu cần truyền thống, đồng thời tạo thêm nguồn thu nhập cho các thành viên.
Trao đổi với chúng tôi, bà Ksor H’Den-Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ xã Ia Yeng-cho biết: Mô hình “Men rượu cần” đã góp phần bảo tồn nét văn hóa đặc trưng của dân cư trong vùng.
Đồng thời, từng bước nâng cao ý thức người dân trong sử dụng rượu, bia, thực phẩm nhằm đảm bảo an toàn sức khỏe. Điều quan trọng là khi bảo tồn được men rượu cần truyền thống, các hộ đều có thể tự làm hoặc mua lại men rồi tự làm để phục vụ nhu cầu của gia đình và tiết kiệm chi phí.
“Thời gian tới, Hội tiếp tục duy trì và nhân rộng mô hình này. Cùng với đó, Hội triển khai nhiều hình thức nhằm quảng bá rộng rãi về cách làm men cũng như loại rượu cần do người dân trong vùng làm ra, giúp bà con có thu nhập ổn định từ làm men, rượu cần”-bà Ksor H’Den nhấn mạnh.
