Trang sức của người Jrai, Bahnar qua ảnh tư liệu

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Gần đây, một số tư liệu quý về các dân tộc Bắc Tây Nguyên được những người quan tâm, yêu mến vùng đất này chia sẻ trên mạng xã hội. Những hình ảnh, thông tin, tư liệu về dân tộc Jrai, Bahnar được các nhà nhiếp ảnh người Pháp chụp ở tỉnh Kon Tum, Gia Lai qua các thời kỳ dần dần được lộ diện. Trong số này có những bức ảnh khá ấn tượng về trang sức của các tộc người nơi đây.
Trong những năm 1910-1920, vùng đất Tây Nguyên đã được khai phá. Văn hóa tộc người luôn thu hút những nhà thám hiểm, nhà nghiên cứu. Nhà thám hiểm Henri Maitre và Công sứ Marcel Ner đã ghi lại những hình ảnh đầu tiên về người Jrai ở Pleiku. Henri Maitre đã chụp một số ngôi nhà dài của người Jrai và nhà sàn của người Bahnar. Những ngôi nhà chụp trong ảnh cách đây hàng trăm năm nhưng ngày nay loại kiến trúc đó vẫn chưa thay đổi nhiều. Người Bahnar ở huyện Mang Yang, Kông Chro, thị xã An Khê hiện vẫn đang ở những ngôi nhà có lối kiến trúc đặc trưng như vậy. Nhiều bức ảnh khác cũng là tư liệu đáng quý như ảnh một chú bé đang đi cà kheo trong ngôi làng gần Pleiku, kiến trúc nhà mồ, biểu diễn cồng chiêng trong một lễ hội, trang phục của phụ nữ. Đặc biệt là một bức ảnh khá sắc nét chụp chân dung 2 người phụ nữ Jrai Hdrung ở Chư Sê. Chi tiết đáng giá của bức ảnh là tác giả ghi lại phục sức truyền thống của phụ nữ dân tộc Jrai lúc bấy giờ. Cả 2 người đều mặc váy tấm, giắt múi về hai bên, đeo vòng bạc trên cổ, đeo khuyên tai bằng ngà voi. Đáng chú ý là người phụ nữ đứng bên phải của bức ảnh đeo 2 chiếc vòng ống ở 2 cổ tay. Trong kho tàng di sản ảnh về dân tộc Jrai, có những bộ ảnh về các Vua Lửa, tiêu biểu như Vua Lửa Siu An Y-ot của Thư viện Đông Dương (Pháp). Người ta thấy trong đó có cả hình ảnh bà vợ của Siu An Y-ot. Những món đồ trang sức mà bà vợ Vua Lửa đeo là khuyên tai lớn bằng ngà voi, vòng bạc ở cổ tay.
Phục sức của phụ nữ dân tộc Jrai Hdrung ở Chư Sê thập niên 1920. Ảnh: Henri Maitre
Phục sức của phụ nữ dân tộc Jrai Hdrung ở Chư Sê thập niên 1920. Ảnh: Henri Maitre
Nhà nhân học người Pháp Jacques Dournes cũng đã chụp nhiều ảnh tư liệu về dân tộc Jrai trong những năm 1950-1960 và công bố trong tập sách có tựa đề Xứ Jrai. Tác giả có nhiều bức ảnh khắc họa trang sức của các sơn nữ, đặc biệt là trang sức bằng ngà voi. Qua đó cho thấy, đồ trang sức làm bằng ngà voi là thứ không thể thiếu của người Jrai ngày xưa. Qua nghiên cứu điền dã cho thấy, vào những năm cuối thế kỷ XX, một số phụ nữ Jrai ở Chư Prông có đeo món trang sức này và cũng là những người cuối cùng làm đẹp bằng bông tai ngà voi. Đồ trang sức quý hiếm này đã được sưu tầm và đang được trưng bày ở Bảo tàng tỉnh Gia Lai. 
Ảnh 2 Người mẹ trẻ dân tộc Bahnar với chiếc vòng ống trên cổ tay
Người mẹ trẻ dân tộc Bahnar với chiếc vòng ống trên cổ tay. Ảnh: Daniel Léger
Bộ ảnh nhân học về người Bahnar-Rơngao, một nhóm địa phương thuộc dân tộc Bahnar, cư trú ở phía Bắc Tây Nguyên, có giá trị đặc sắc, gần đây được nhiều người biết đến, lại được thực hiện bởi một cha lễ tên là Daniel Léger (1915-1980). Phần lớn trong bộ ảnh này là hình ảnh cuộc sống của người dân, buôn làng còn lưu giữ dấu ấn cổ xưa vùng Bắc Tây Nguyên như: làng Dak Yak, Dak Moi, Dak Rao, Kon Krê, Kon Mah, Kon Bahar... Do thay đổi địa giới hành chính, một số ngôi làng ấy ngày nay thuộc địa phận tỉnh Gia Lai. Daniel Léger đã đưa vào ống kính nhiều bức ảnh sắc nét mô tả trang phục, trang sức của đồng bào Bahnar như vòng cổ, khuyên tai, đặc biệt là vòng ống đeo ở cổ tay. Qua ảnh tư liệu cho thấy, ngày xưa, cả dân tộc Jrai và Bahnar đều dùng trang sức vòng ống, loại vòng làm bằng đồng, quấn lại thành hình chóp cụt, đeo ở cổ chân, cổ tay. Đây là loại hình trang sức cổ xưa, có từ thời Văn hóa Đông Sơn, khá phổ biến ở nhiều tộc người vùng Trường Sơn-Tây Nguyên. Ngày nay, những chiếc vòng ống như vậy rất hiếm thấy ở các tộc người thiểu số vùng Tây Nguyên. Trong ảnh tư liệu xưa còn thấy các dân tộc Jrai, Bahnar mặc những tấm choàng bằng thổ cẩm. Sinh hoạt đời thường hay vào dịp lễ hội, nam giới thường khoác tấm choàng rộng che chở phần trên của cơ thể. Đây cũng là loại hình trang phục cổ xưa, có tính đa năng, trước khi đồng bào biết đến các loại áo may mặc kiểu chui đầu, cài buộc.
Qua ảnh tư liệu còn cho thấy, nhiều tập quán trang sức phản ánh nét đặc trưng về bản sắc tộc người dân tộc Jrai, Bahnar đến nay vẫn còn được kế thừa. Tuy nhiên, theo thời gian, một số loại hình phục sức cổ xưa như tục đeo ngà voi, đeo vòng ống... được xem như là tiêu chí làm đẹp, sang trọng, là bảo vật không thể thiếu của người phụ nữ thì ngày nay đã vắng bóng trong đời sống cộng đồng. Nó chỉ còn thấy trong ảnh tư liệu hay hiện vật trưng bày ở các bảo tàng tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Đak Lak.
TẤN VỊNH

Có thể bạn quan tâm

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Tương lai viết nên từ bản lĩnh văn hóa

Di sản nếu không được số hóa, không được kể lại theo cách của thời đại sẽ dần bị đứt gãy trong trí nhớ cộng đồng. Một thế hệ lớn lên không thấy được những giá trị đã tạo nên cội nguồn sẽ khó tìm thấy niềm tự hào, khó kiến tạo tương lai có chiều sâu văn hóa.

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

Di sản người Anh hùng trên đất Tây Nguyên

(GLO)- Giữa cái nắng oi ả của tháng 4, chúng tôi từ TP. Pleiku vượt hơn 70 km về thăm làng Stơr (xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai), quê hương của Anh hùng Núp. Nơi đây có nhà lưu niệm mang dấu ấn lịch sử-văn hóa độc đáo, thu hút đông đảo du khách đến tham quan, tìm hiểu.

Di sản Hán Nôm: Khai mở lịch sử văn hóa Gia Lai

Di sản Hán Nôm khai mở lịch sử văn hóa Gia Lai

(GLO)- Có những trầm tích văn hóa nằm im lìm trong những đạo sắc phong cũ kỹ, tờ khế ước ruộng đất phủ bụi thời gian hay văn tế cổ xưa xướng lên nơi đình làng. Tại Gia Lai, kho báu di sản Hán Nôm ấy đang dần được đánh thức, góp phần khai mở lịch sử văn hóa của vùng đất cao nguyên.

Làng Mông trên cao nguyên

Làng người Mông trên cao nguyên

(GLO)- Tính đến thời điểm này, những hộ gia đình người Mông đã sinh sống được 42 năm trên cao nguyên Gia Lai. Vùng đất mà họ chọn là xã Ya Hội, huyện Đak Pơ. Theo thời gian, dấu ấn người Mông ngày càng in đậm trên mảnh đất này.

Tái hiện không gian sinh hoạt cộng đồng của cư dân lúa nước vùng hạ lưu sông Ba

Tái hiện không gian sinh hoạt cộng đồng của cư dân lúa nước vùng hạ lưu sông Ba

(GLO)- Thoát khỏi không gian gò bó trên sân khấu, Ngày hội văn hóa-thể thao các dân tộc thiểu số huyện Krông Pa lần thứ III-2025 được tổ chức dưới những bóng cây cổ thụ trong Công viên Phú Túc đã tái hiện một cách chân thực không gian sinh hoạt cộng đồng của cư dân lúa nước vùng hạ lưu sông Ba.

Phụ nữ làng Groi phát huy nghề dệt thổ cẩm

Phụ nữ làng Groi phát huy nghề dệt thổ cẩm

(GLO)- Gần 2 năm đi vào hoạt động, Câu lạc bộ (CLB) Dệt thổ cẩm làng Groi (xã Ya Hội, huyện Đak Pơ) đã trở thành mái nhà chung cho những phụ nữ yêu thích nghề dệt. Thông qua các buổi sinh hoạt, chị em có cơ hội giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm và chung tay gìn giữ, phát huy nghề dệt truyền thống.

Lễ cúng bến nước. Ảnh: M.H

Bến nước buôn Pông

(GLO)- Bến nước, dòng sông cũng như tập tục của bà con Jrai đã trở nên quen thuộc với tôi trong thời gian dài công tác tại ngôi trường bên bờ sông Ba.

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

Sáp nhập đơn vị hành chính gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa

(GLO)- Thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị là yêu cầu mang tính sống còn của đất nước trước vận hội phát triển mới. Trong đó, sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã để xây dựng mô hình chính quyền 2 cấp đang được dư luận hết sức quan tâm.

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

Tục thờ thần Bạch Mã ở vùng Tây Sơn Thượng đạo

(GLO)- Thần Bạch Mã (hay còn gọi là Thái giám Bạch Mã, Bạch Mã Thái giám) là vị thần có ảnh hưởng lớn trong đời sống tín ngưỡng dân gian ở vùng Tây Sơn Thượng đạo. Hiện nay, một số đình tại thị xã An Khê còn duy trì việc thờ cúng và gìn giữ sắc phong vua ban cho vị thần này.

Nâng tầm nghề dệt thổ cẩm ở Chư Pưh

Nâng tầm nghề dệt thổ cẩm ở Chư Pưh

(GLO)- Nhờ sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương và các đoàn thể chính trị-xã hội, nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào Jrai ở huyện Chư Pưh (tỉnh Gia Lai) đang có cơ hội để nâng tầm phát triển và khẳng định giá trị trong đời sống hiện đại.

Lễ cúng Yă Pum bên bờ sông Ayun

Lễ cúng Yă Pum bên bờ sông Ayun

(GLO)- Sau một thời gian dài gián đoạn, UBND xã Ia Peng (huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai) vừa phục dựng lễ cúng Yă Pum của người Jrai tại thôn Sô Ma Hang A. Đây là hoạt động tâm linh với ý nghĩa xua đuổi tà ma, cầu bình an, sức khỏe cho dân làng.

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

Vua Lửa: Huyền thoại và hiện thực

(GLO)- Chuyện về các Pơtao Apui (Vua Lửa) sở hữu gươm thần có quyền năng hô mưa gọi gió không chỉ là huyền thoại mà gắn với dòng chảy văn hóa, lịch sử của người Jrai ở thung lũng Ayun Hạ (huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai) suốt nhiều thế kỷ qua.