Mùa xuân bên khung cửi

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
0:00 / 0:00
0:00
  • Nam miền Bắc
  • Nữ miền Bắc
  • Nữ miền Nam
  • Nam miền Nam
(GLO)- Buôn làng vào mùa lễ hội, những chàng trai, cô gái Jrai xúng xính trong bộ trang phục thổ cẩm truyền thống được dệt nên từ chiếc khung cửi do chính những người đàn ông có đôi tay tài hoa chế tác.

1. Xuân này là tròn 70 năm, ông Ksor Krôh (làng Ngó 4, xã Ia Ka, huyện Chư Păh) gắn bó với những chiếc khung cửi đượm màu thời gian. Ông gọi đó là những chiếc khung cửi truyền đời. Hồi nhỏ, ông vẫn thường chơi bên khung cửi mỗi khi mẹ dệt vải. Rồi không biết từ lúc nào, ông Krôh thuộc lòng nguyên tắc hoạt động của nó. Ông nhớ lại: “Khung dệt của người Jrai không cố định. Vì vậy, người phụ nữ có thể lắp ráp khung và dệt ở mọi nơi, khi thì bên gốc cây, chân nhà sàn hoặc ra nhà rông dệt cùng bà con dân làng. Người làm khung cửi thường là đàn ông trong gia đình. Tôi học cách làm khung cửi từ ông và cha của mình”.

Nói rồi, ông Krôh giới thiệu cho chúng tôi bộ khung cửi khổ rộng vừa hoàn thành. Khung dệt gồm các bộ phận: đệm lưng, thanh cuốn, thanh dập sợi, con thoi, thanh tách, ống tách, thanh kẹp sợi, thanh dàn các lớp sợi, thanh đạp chân. Theo ông Krôh, trong khung cửi, thanh cuốn vải có vai trò quan trọng nhất, phải làm bằng loại gỗ chắc, có độ trơn nhẵn. Thanh cuốn có hình trụ, dài khoảng l40 cm, có các mấu nhỏ ở 2 đầu. Ngoài ra, trong bộ khung cửi, 3 loại: thanh tách các lớp sợi, ống tách các lớp sợi, thanh kẹp sợi sẽ được cặp thành một nhóm.

Phụ nữ Jrai bên khung cửi. Ảnh: Quốc nguyễn

Phụ nữ Jrai bên khung cửi. Ảnh: Quốc nguyễn

“Tất cả bộ phận của khung cửi đều có độ dài khoảng 80-140 cm tùy theo kích thước của tấm vải. Hầu hết dụng cụ thường bóng láng vì chúng được thoa sáp ong. Việc đánh bóng có tác dụng hạn chế các sợi vải dính vào nhau hoặc bị rối trong quá trình dệt, giúp thao tác của người thợ thuận lợi, nhanh và chính xác hơn”-ông Krôh chia sẻ. Ngồi nhìn chồng mình làm khung cửi, bà Rơ Châm Bynh mỉm cười bẽn lẽn: “Ngày xưa, mình phải lòng vì ông ấy làm khung cửi đẹp và chắc chắn nhất làng. Mỗi tấm thổ cẩm được dệt từ khung cửi do ông ấy làm sẽ đẹp và sắc nét hơn rất nhiều. Sau này, nhiều người trong làng cũng tới nhờ chồng mình làm khung cửi”.

2. Trong ngôi nhà nhỏ cuối làng Chuét Ngol (xã Chư Á, TP. Pleiku), ông Ksor Nhem ngày ngày tỉ mẩn làm ra những bộ khung dệt thổ cẩm cho phụ nữ trong làng. Ông Nhem xưa nay nổi tiếng có đôi tay khéo léo khi làm ra những bộ khung cửi đẹp mắt và phù hợp với từng người thợ dệt của làng. Kể về cơ duyên gắn bó với nghề làm khung cửi, ông Nhem nói: “Vợ mình là một thợ dệt có tiếng trong vùng. Năm 20 tuổi, khi lấy vợ, mình đã mày mò học cách chế tạo khung cửi. Gần 30 năm qua, mình đã làm ra hàng trăm khung cửi với nhiều kích cỡ khác nhau. Hầu hết khung cửi này có thể sử dụng trên chục năm bởi chúng được làm rất chắc chắn”.

Theo ông Nhem, muốn làm được bộ khung cửi chắc chắn, bền đẹp thì không chỉ khéo tay mà còn phải biết sáng tạo. Mỗi khung dệt có nhiều bộ phận khác nhau. Khi giăng sợi dọc lên khung, ráp các bộ phận vào nhau thì khung dệt mới chính thức được hoàn thành. Do đó, người làm khung cửi phải biết quan sát để tìm ra những điểm mấu chốt nhằm tạo độ cân bằng, vững chắc cho bộ khung; đồng thời, kích thước và độ nặng nhẹ cũng phải phù hợp với từng thợ dệt. Ngoài thanh cuốn thì thanh dập sợi cũng là bộ phận rất quan trọng. Đó là một thanh gỗ có sống dày 3 cm, lưỡi mỏng, được làm bằng gỗ chắc chắn, có chiều dài 100 cm, rộng 6 cm. Cùng với đó, các bộ phận như: thoi đưa sợi được làm bằng một loại nứa nhỏ, dùng để luồn qua những kíp sợi khi dệt; thanh tách các lớp sợi trên dưới có hình trụ nhỏ, nhọn hai đầu; thanh dàn các lớp sợi có chức năng định vị cho các sợi sát nhau và để lấy hoa văn...

Dệt thổ cẩm ngày xuân. Ảnh: Đ.T

Dệt thổ cẩm ngày xuân. Ảnh: Đ.T

Ông Yinh-già làng Chuét Ngol-chia sẻ: “Xưa nay, người biết làm khung cửi chỉ đếm trên đầu ngón tay. Thổ cẩm của làng đẹp nổi tiếng một phần cũng nhờ những khung cửi do ông Nhem làm ra. Mình già rồi nên khi được nghe tiếng khung cửi lách cách trong mỗi nếp nhà là thấy vui nhiều lắm”. Còn nói như ông Nguyễn Xuân Hà-Trưởng phòng Văn hóa-Thông tin TP. Pleiku thì: “Những người chế tạo khung cửi ở các làng đồng bào dân tộc thiểu số có những cống hiến thầm lặng trong công tác gìn giữ, bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống của dân tộc. Nhờ những đôi tay tài hoa, khéo léo ấy mà thổ cẩm của người Jrai ở Pleiku thường được du khách tìm mua”.

3. Ông Siu Tê (làng Bạc I, xã Ia Phìn, huyện Chư Prông) được mệnh danh là người “đánh thức thổ cẩm”. Đưa bộ khung cửi có tuổi đời trên 10 năm tới nhà nhờ ông Siu Tê chỉnh sửa, bà Siu Noih (làng Bạc I) kể: “Đây là bộ khung cửi thứ 2 của tôi do chính tay ông Tê làm”.

Nhìn ông Tê chăm chút chỉnh sửa bộ khung cửi mới thấy hết được tấm lòng của ông dành cho những “đứa con tinh thần” của mình. Khi nghề dệt thổ cẩm trong làng dần bị quên lãng, ông Tê đã lặng lẽ làm ra những bộ khung dệt đẹp mắt để tặng và thuyết phục những người phụ nữ quay lại với khung dệt. “Khung dệt rất quan trọng với người phụ nữ Jrai. Để họ bỏ quên là điều rất đáng buồn. Rất may nhiều người phụ nữ trong làng vẫn mê khung cửi do tôi làm nên họ hào hứng quay lại nghề dệt. Một khung cửi tốt sẽ làm ra những tấm thổ cẩm đẹp và tinh xảo. Những người phụ nữ khi ngồi vào khung dệt, họ là người mang sứ mệnh chuyển tải thông điệp văn hóa của dân tộc mình đến với mọi người”-ông Tê tâm sự.

Làng Bạc I hiện còn rất ít người hiểu và thông thạo cách làm khung cửi như ông Tê. Bởi vậy, những người trẻ như Trưởng thôn Rơmah Kơc luôn thấy rõ trách nhiệm của mình trong việc bảo tồn và phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Anh Kơc chia sẻ: “Bộ khung cửi khi nhìn qua thì khá đơn giản song để làm được nó thì đòi hỏi sự kiên trì, chịu khó và óc sáng tạo. Chúng tôi quyết tâm giữ nghề để viết tiếp ước mơ về một làng dệt thổ cẩm truyền thống ngày ngày ngân vọng tiếng thoi đưa”.

Có thể bạn quan tâm

Thơ Nguyễn Hoàng Thu: Tình yêu

Thơ Nguyễn Hoàng Thu: Tình yêu

(GLO)-Cả bài thơ là sự nối tiếp của những phép so sánh. Dù tình yêu đến hay chia xa, nắng vẫn ươm vàng, bầu trời vẫn xanh, biển vẫn động đầy nỗi nhớ. Dường như, bằng cách này, tác giả Nguyễn Hoàng Thu như muốn khẳng định sự vĩnh cửu, lâu dài, bền chặt của tình yêu.
Mùa xuân hoa cỏ

Mùa xuân hoa cỏ

(GLO)- Tết rồi, mùa khô ràn rạt gió và nắng. Mùa này, Tây Nguyên có thể ứng vào câu thơ của Nguyễn Trãi: “Hoa thường hay héo cỏ thường tươi”. Một thời mùa này, Tây Nguyên nói chung, Gia Lai nói riêng, chỉ có mịt mù bụi đỏ, đỏ từ lá cây, nếu loại cây ấy còn lá, tới nhà cửa, người ngợm. Bụi, khô và bỏng rát vì... lạnh. Mùa này lạ lắm, nắng ong óng vàng và lạnh quắt tai, thứ lạnh khô rất hiếm, đặc trưng Tây Nguyên.
Công ty cổ phần Thăng Long: Những việc làm trách nhiệm với cộng đồng

Công ty cổ phần Thăng Long: Những việc làm trách nhiệm với cộng đồng

(GLO)- Với phương châm hoạt động kinh doanh không chỉ vì lợi nhuận mà phải có trách nhiệm với cộng đồng, hơn 20 năm đứng chân trên địa bàn tỉnh Gia Lai, Công ty cổ phần Thăng Long đã có những đóng góp thiết thực trong công tác an sinh xã hội, giúp nhiều gia đình người dân tộc thiểu số có chỗ ở ổn định.
An Khê với mục tiêu phát triển toàn diện, bền vững

An Khê với mục tiêu phát triển toàn diện, bền vững

(GLO)- Năm 2022, Ban Chấp hành Đảng bộ thị xã An Khê (tỉnh Gia Lai) tập trung lãnh đạo, chỉ đạo hệ thống chính trị tiếp tục phát huy sức mạnh đoàn kết, triển khai quyết liệt các giải pháp phát triển kinh tế-xã hội và đạt nhiều kết quả quan trọng. Qua đó, tạo nền tảng vững chắc để xây dựng thị xã phát triển toàn diện và bền vững.
Tiêu Lệ Chí vươn tầm thế giới

Tiêu Lệ Chí vươn tầm thế giới

(GLO)- Có lẽ xuất phát từ tình yêu nông nghiệp sạch và tâm huyết với cây hồ tiêu vốn nổi tiếng một thời đang có nguy cơ mai một bởi tư duy sản xuất chạy theo thị trường mà những người trẻ sinh sống ở vùng đất Lệ Chí đã từng bước gầy dựng lại vùng hồ tiêu hữu cơ. Hơn thế, họ còn mong muốn đưa thương hiệu hồ tiêu của quê mình vươn tầm ra thế giới.
Chư Păh 3 khâu đột phá để thu hút đầu tư

Chư Păh 3 khâu đột phá để thu hút đầu tư

(GLO)- Vượt qua khó khăn, thách thức, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân các dân tộc huyện Chư Păh đã nỗ lực hoàn thành các chỉ tiêu, nhiệm vụ năm 2022. Trong 17 chỉ tiêu kinh tế-xã hội do Nghị quyết HĐND huyện đề ra có 16 chỉ tiêu đạt và vượt. Đặc biệt, các khâu đột phá trong thu hút đầu tư, phát triển các lĩnh vực lợi thế mang lại những kết quả tích cực.
Hơi thở mùa xuân

Hơi thở mùa xuân

(GLO)- Mùa xuân vẫn được coi là mùa đẹp nhất trong năm. Riêng tôi, tôi cảm nhận được vẻ đẹp ấy qua từng hơi thở. Có lẽ vì vậy mà mỗi khi tháng Chạp khóa cửa chuẩn bị đón ngày sang, tôi lại hoài mong nét tươi mới của mùa xuân.
Chư Sê: Vùng kinh tế động lực phía Nam

Chư Sê: Vùng kinh tế động lực phía Nam

(GLO)- Dù tiếp tục chịu tác động do đại dịch Covid-19 cũng như giá xăng dầu, vật tư nông nghiệp tăng cao nhưng được sự quan tâm chỉ đạo của các cấp, các ngành, Chư Sê cơ bản hoàn thành đạt và vượt nhiều chỉ tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội năm 2022. Đây là tiền đề để huyện tiếp tục bứt phá trong năm 2023, góp phần quan trọng vào sự phát triển chung của tỉnh và xứng tầm là vùng kinh tế động lực phía Nam tỉnh.
Về lại "thủ đô kháng chiến"

Về lại "thủ đô kháng chiến"

(GLO)- Tôi đã nhiều lần về thủ đô cách mạng một thời ở Tân Trào, mỗi lần về tuy thời gian lưu lại không lâu, nhưng với người hay “khám phá”, tôi đã cố gắng tìm hiểu thêm những điều có thể mà trước đó chỉ nghe hoặc đọc ở đâu đó từ người khác, từ sách báo… 
Công ty TNHH Vĩnh Hiệp: Lấy uy tín, chất lượng để đồng hành dài hạn cùng đối tác

Công ty TNHH Vĩnh Hiệp: Lấy uy tín, chất lượng để đồng hành dài hạn cùng đối tác

(GLO)- Công ty TNHH Vĩnh Hiệp (địa chỉ 404 Lê Duẩn, phường Thắng Lợi, TP. Pleiku) là đơn vị xuất khẩu cà phê hàng đầu của tỉnh Gia Lai nói riêng và cả nước nói chung. Để đạt được vị thế như ngày hôm nay, Công ty luôn dùng uy tín, chất lượng, sự tử tế và phục vụ khách hàng tận tâm làm phương châm cho mọi hoạt động.
Mở đường cho trái cây vươn ra thị trường

Mở đường cho trái cây vươn ra thị trường

(GLO)- Những năm qua, các hợp tác xã (HTX), doanh nghiệp trong tỉnh rất quan tâm đến việc xây dựng thương hiệu cho trái cây đặc sản để nâng tầm giá trị sản phẩm, mở rộng thị trường tiêu thụ. Cùng với đó, các doanh nghiệp, HTX liên kết với người dân xây dựng vùng chuyên canh cây ăn quả chất lượng để phục vụ xuất khẩu, đem lại hiệu quả kinh tế cao cho cả đôi bên.
Để cây đời bật những mầm xuân

Để cây đời bật những mầm xuân

(GLO)-Mừng xuân-mừng Đảng thêm tuổi mới, lòng ta rộn vui nghĩ về tương lai với bao kỳ vọng về tầm vóc, vị thế của đất nước, dân tộc. Xuân của đất trời, Đảng của lòng dân. Mừng xuân mới, ôn lại chuyện cũ để chúng ta thêm tự hào, tin tưởng vào quyết tâm làm sạch mình của Đảng, thông qua cuộc đấu tranh không khoan nhượng với tệ nạn tham nhũng, tiêu cực.
Những người... không có Tết

Những người... không có Tết

(GLO)- Tết đến, khi mọi người, mọi nhà sum vầy bên mâm cơm đoàn viên thì trên những cung đường, các chiến sĩ Cảnh sát Giao thông (CSGT) lặng lẽ làm nhiệm vụ bảo đảm trật tự an toàn giao thông.
Nâng tầm giá trị rau Đak Pơ

Nâng tầm giá trị rau Đak Pơ

(GLO)- Đak Pơ là một trong những vùng chuyên canh rau lâu đời với diện tích hơn 6.700 ha, sản lượng trên 121 ngàn tấn/năm. Sau khi được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu cho sản phẩm “Rau Đak Pơ”, chính quyền địa phương đã nỗ lực mở rộng vùng chuyên canh rau an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP nhằm tạo chỗ đứng vững chắc trên thị trường, giúp nông dân nâng cao thu nhập.
Ia Pa 20 năm một chặng đường phát triển

Ia Pa 20 năm một chặng đường phát triển

(GLO)- Năm 2022, kinh tế-xã hội huyện Ia Pa đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Đây là tiền đề quan trọng để cấp ủy, chính quyền và người dân vững vàng bước vào năm Quý Mão 2023 với mốc lịch sử kỷ niệm 20 năm thành lập huyện.