Phát hiện mới về 2 bức tượng cổ quý hiếm ở Việt Nam

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

Bức tượng cổ được người dân phát hiện tại Quảng Ngãi và bức tượng trên ngói thời Trần ở Bảo tàng Lịch sử quốc gia chứa đựng những thông tin thú vị.

Tượng trên ngói thời Trần (mặt trước và mặt bên)
Tượng trên ngói thời Trần (mặt trước và mặt bên)


Vừa qua, tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi, Phó giám đốc Bảo tàng Tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi, gửi một số hình ảnh về bức tượng rất hiếm mà bảo tàng đã tiếp nhận từ người dân vào năm 2011 khi họ phát hiện trong lúc đào huyệt mộ ở xã Phổ Thuận, H.Đức Phổ (Quảng Ngãi). Tượng cao 36 cm, bằng đất nung, mô tả một vị tướng mặc áo giáp, tay cầm gươm, tuy nhiên do sơ ý nên người dân đã làm gãy cánh tay đó.

Tiếp đến, trên trang web của Bảo tàng Lịch sử quốc gia baotanglichsu.vn ở mục “Vật liệu trang trí kiến trúc thời Lý - Trần thế kỷ 11 - 14” có nói đến một bức tượng quan võ trên ngói bò bằng đất nung như sau: “Tượng mô tả một quan võ với dáng đứng thẳng, trên thân khắc ô hình thoi và hình lá đề. Đế là ngói bò hình chữ nhật cong, màu đỏ gạch. Tượng cao 27 cm, thuộc thời Trần, thế kỷ 13 - 14”. Được biết, bức tượng này do Viện Viễn Đông Bác cổ để lại.

Qua xem xét hình ảnh 2 tượng nêu trên, tôi nhận thấy 2 chiếc mũ ở 2 tượng rất giống với mũ ở bức tượng Kim Cương thời nhà Đường (618 - 907), hiện được lưu giữ tại Bảo tàng Thượng Hải (Trung Quốc). Có thể thấy chúng đều được thể hiện phần đầu một con hổ và đây chính là loại mũ Đầu hổ của võ quan mà trong sử sách hay nói đến. Thế nhưng, đi vào chi tiết thì 3 chiếc mũ trên 3 tượng có phần khác nhau chút ít ở kiểu dáng. Cụ thể: chiếc mũ trên tượng Kim Cương đời Đường thì nguyên đầu con hổ; mũ ở tượng trên ngói thời Trần ở Bảo tàng Lịch sử quốc gia thì nguyên đầu con hổ còn được thêm miếng vải che sau gáy phủ xuống tới vai tượng; mũ ở tượng được phát hiện ở Quảng Ngãi thì ngoài đầu hổ cùng miếng vải che sau gáy ra, còn được thêm phần vành mũ to và hơi thô, nhìn chung hai phụ kiện này (vành mũ, miếng vải che) khá giống với cách thể hiện ở mũ trụ trên các tượng võ quan thời Lê Trung Hưng. Dù vậy, rõ ràng 3 chiếc mũ có sự liên quan với nhau. Vấn đề được đặt ra là 2 bức tượng phát hiện ở Việt Nam có quan hệ như thế nào với tượng Kim Cương đời Đường, chúng thuộc niên đại nào, có phải cũng là Kim Cương hộ pháp hay không?


 

Tượng Kim Cương đời nhà Đường (Trung Quốc) - ẢNH: TƯ LIỆU CỦA VŨ KIM LỘC
Tượng Kim Cương đời nhà Đường (Trung Quốc) - ẢNH: TƯ LIỆU CỦA VŨ KIM LỘC


Xét về lịch sử thì tỉnh Quảng Ngãi được thành lập vào năm 1471, thời vua Lê Thánh Tông đã cho lập đạo thừa tuyên Quảng Nam (nay là các tỉnh, thành: Quảng Nam, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Bình Định) gồm 3 phủ là Thăng Hoa, Tư Nghĩa, Hoài Nhân và tỉnh Quảng Ngãi thuộc phủ Tư Nghĩa. Tiếp đến đầu thế kỷ 16 thuộc về thời chúa Nguyễn, rồi đến thế kỷ 19 là triều Nguyễn. Vì lẽ đó mà niên đại của tượng ở Quảng Ngãi không thể xuất xứ từ đời Đường, mà có lẽ khoảng cuối thời Lê Sơ hoặc thời chúa Nguyễn trước khi chúa Nguyễn Phúc Khoát xưng vương. Còn tượng ở Bảo tàng Lịch sử quốc gia thì đã được các nhà nghiên cứu xác định vào thời Trần.

Như vậy, 2 tượng được phát hiện ở Việt Nam có niên đại muộn hơn tượng Kim Cương đời Đường. Đồng thời, qua việc cùng là mũ Đầu hổ nhưng có các điểm khác nhau nêu trên cho thấy mũ ở 2 tượng của Việt Nam đã chịu ảnh hưởng và tiếp thu mũ Đầu hổ của nhà Đường nhưng không phải là “sao y”, mà có sự thêm thắt mỗi thời mỗi khác. Để rồi đến thời chúa Nguyễn Phúc Khoát đã dựa vào rồi chế ra một kiểu mũ Đầu hổ khác, mà hình tượng hổ chỉ còn là dạng phù hiệu gắn trên mũ, đó là mặt hổ phù và các trang sức tượng trưng cho bờm hổ. Kiểu mũ này được tiếp nối đến hết triều Nguyễn.

Về nhân vật thể hiện ở 2 tượng, ngoài chất liệu là đất nung, kích thước cũng rất nhỏ, vì vậy khó có thể cho là để tôn thờ một vị tướng nào đó, mà ở đây lại cho thấy một vấn đề khác. Như bức tượng trên ngói thời Trần có cách thể hiện tương tự bức tượng cầu mưa của Chămpa, nhất là phần dưới với một đầu Makara (thủy quái, biểu tượng của nước) hướng thẳng lên, còn miệng đang nhả ra một người (tượng cầu mưa của Chămpa thì Makara nhả ra con thú). Nếu đúng như vậy thì đây có lẽ là hình tượng Makara đang nhả ra chiến binh, bởi hình tượng này rất phổ biến trong điêu khắc đá của Chămpa và mỹ thuật thời Lý - Trần cũng chịu ảnh hưởng khá nhiều. Hình tượng người chiến binh mà Makara nhả ra ở bức tượng thời Trần càng củng cố thêm bằng chứng là hình ảnh của Kim Cương hộ pháp (người bảo vệ Phật pháp) thì đúng hơn, và bức tượng ở Quảng Ngãi cũng không ngoại lệ. Đồng thời, nhân vật được gọi là người chiến binh của Chămpa chắc cũng là hộ pháp Dvarapala.

Theo VŨ KIM LỘC (thanhnien)

Có thể bạn quan tâm

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

(GLO)- Tại Kỳ họp thứ 19 của Ủy ban Liên Chính phủ Công ước 2003 của UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể diễn ra tại Thủ đô Asunción (Cộng hòa Paraguay) vào ngày 4-12, UNESCO đã chính thức ghi danh Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam của Việt Nam vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

“Điểm sáng văn hóa vùng biên”

“Điểm sáng văn hóa vùng biên”

(GLO)- Năm 1993, Sở Văn hóa-Thông tin (VH-TT) và Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Gia Lai đã ký kết chương trình phối hợp hành động với nhiều hoạt động thiết thực, trong đó có mô hình “Điểm sáng văn hóa vùng biên”.

Mừng lúa mới trên cao nguyên

Mừng lúa mới trên cao nguyên

(GLO)- Sau khi thu hoạch mùa vụ và đưa lúa về kho, đồng bào Jrai náo nức với lễ mừng lúa mới. Nghi lễ nông nghiệp cổ truyền độc đáo này đã được bà con duy trì từ bao đời nay.

Biến sản phẩm văn hóa thành quà tặng du lịch

Biến sản phẩm văn hóa thành quà tặng du lịch

(GLO)- Quà lưu niệm từ sản phẩm văn hóa vừa là “sứ giả” du lịch, vừa góp phần đem lại thu nhập cho người dân. Việc tổ chức các cuộc thi tay nghề đan lát, dệt thổ cẩm nhằm tìm kiếm sản phẩm đặc sắc làm quà tặng đã góp phần nâng cao đời sống người dân và thúc đẩy du lịch nông thôn phát triển.

Tiết mục hát dân ca của em Đinh Doanh và đoàn nghệ nhân xã Pờ Tó trong chương trình “Cồng chiêng cuối tuần-Thưởng thức và trải nghiệm” tại huyện Ia Pa. Ảnh: V.C

Cồng chiêng cuối tuần trở lại Ia Pa

(GLO)- Tối 17-11, chương trình “Cồng chiêng cuối tuần-Thưởng thức và trải nghiệm” tiếp tục được tổ chức tại huyện Ia Pa, tỉnh Gia Lai. Chương trình mang đến nhiều tiết mục đặc sắc làm nức lòng người dân và du khách.

Giá trị của liên hoan

Giá trị của liên hoan

Liên hoan Cải lương toàn quốc năm 2024 tổ chức tại TP Cần Thơ vừa khép lại. Bên cạnh những hồ hởi, vui vẻ, nhiều nỗi niềm của sân khấu cải lương truyền thống cũng đã bộc lộ trong mùa liên hoan năm nay.

Chuyện một “công trình sư” Bahnar

Chuyện một “công trình sư” Bahnar

(GLO)- Sau khi hoàn tất việc cắt lúa, ông Chánh thư thái ngồi trò chuyện cùng chúng tôi bên ghè rượu. Phẩm chất nghệ sĩ của người nông dân với tư cách “công trình sư” một loạt công trình, mô hình ghi dấu bản sắc văn hóa tại Quảng trường Đại Đoàn Kết (TP. Pleiku) hiện diện trước mặt chúng tôi.

Các nghệ nhân làng Chuet 2 (phường Thắng Lợi) phục dựng lễ báo hiếu cha mẹ tại Làng Văn hóa-Du lịch các dân tộc Việt Nam. Ảnh: Thu

Lễ báo hiếu của người Jrai

(GLO)- Lễ báo hiếu cha mẹ là tập tục văn hóa truyền thống đã có từ xa xưa trong đời sống của cộng đồng người Jrai. Đây là dịp để những người con đền đáp công ơn sinh thành, dưỡng dục và cầu mong thần linh ban sức khỏe cho cha mẹ.

Bảo tồn bản sắc làng Bahnar - Kỳ cuối: Cần phát huy giá trị văn hóa truyền thống

Bảo tồn bản sắc làng Bahnar - Kỳ cuối: Cần phát huy giá trị văn hóa truyền thống

(GLO)- Cách đây gần 18 năm, trong một số công trình điều tra văn hóa các làng đồng bào dân tộc thiểu số ở TP. Pleiku thì người ta xếp một số buôn làng trong khu vực, trong đó có làng Wâu và Ktu (xã Chư Á) là làng tương đối có giá trị, đưa vào diện bảo tồn và phát triển.

Sân trường rộn tiếng cồng chiêng

Sân trường rộn tiếng cồng chiêng

(GLO)- Cứ mỗi buổi sinh hoạt, khuôn viên Trường Phổ thông Dân tộc bán trú THCS Lơ Pang (xã Lơ Pang, huyện Mang Yang, tỉnh Gia Lai) lại rộn ràng tiếng cồng chiêng. Âm thanh quen thuộc ấy đến từ đôi tay nhỏ bé của các em học sinh thuộc Câu lạc bộ (CLB) Cồng chiêng của trường.