Lễ hội Sơmă Kơcham của người Bahnar

Lễ hội Sơmă Kơcham thường được đồng bào Bahnar tổ chức vào tháng 3, khi những đóa pơ lang thắp lên muôn vàn đốm lửa giữa bầu trời ngập tràn ánh nắng. Sơmă-tiếng Bahnar nghĩa là cúng, kơcham nghĩa là cái sân. Cúng sân, hiểu theo nghĩa rộng là cúng đất làng. Đây là lễ hội lớn nhất trong năm của người Bahnar mở đầu cho một năm sản xuất, đồng nghĩa với một lễ hội đón mừng năm mới.

Lễ hội kéo dài 1 ngày một đêm với mục đích thông báo cho các vị thần linh biết các công việc sẽ làm trong năm, khấn cầu các vị phù hộ cho mọi việc như sửa chữa nhà cũ, đốn cây làm rẫy… diễn ra suôn sẻ. Đặc biệt là xin các vị “cho mưa xuống đúng lúc, nắng lên đúng thời”; cây lúa “ban ngày bằng bụi sả, ban đêm bằng cây đa”; con người khỏe mạnh, sinh sôi “như cây môn mọc”; ngựa nhiều như quả cà đắng, trâu bò sinh sôi như cành cây um tùm”.

Già làng Đinh Pan cho hay: Tuy diễn ra trong thời gian không dài nhưng là lễ hội mở đầu cho một chu kỳ sản xuất và các lễ hội khác trong năm, Sơmă Kơcham được người Bahnar tổ chức trang trọng. Vật hiến tế các vị thần linh là trâu, bò, rượu cần, cơm lam được chuẩn bị cẩn thận. Phần cúng lễ sẽ do các già làng có uy tín đảm nhận.

Sau phần lễ, tiệc ăn uống sẽ kéo dài suốt đêm. Không gian làng như vỡ ra bởi điệu chiêng và những vòng xoang nhịp nhàng, uyển chuyển. Không khí vui tươi, lạc quan rạng rỡ mọi gương mặt già trẻ. Ai cũng tin tưởng vào một năm mới mùa màng sẽ tốt tươi, muôn việc đều tốt đẹp.

Xưa kia, khi gặp phải các việc bất trắc như: ốm đau, dịch bệnh, mất mùa… phải chuyển làng đi nơi khác, người Bahnah cũng phải tiến hành Sơmă Kơcham. Bây giờ, các làng Bahnar đều đã định cư. Nhiều loại cây trồng mới ra đời đã khiến không ít nghi lễ rẫy nương xưa kia bị mai một.

Tuy vậy, với lễ hội Sơmă Kơcham, mọi làng vẫn giữ gần như nguyên vẹn. Lấy tín ngưỡng và nghệ thuật làm phương tiện để củng cố mối gắn kết thiêng liêng, bền chặt giữa các thành viên với cộng đồng là ý nghĩa lâu bền của Sơmă Kơcham, dù niềm tin tâm linh trong cuộc sống hiện đại có thể ít nhiều mai một.